Liederen en gedichten uit het Gruuthuse-handschrift. Deel 1: liederen

[p. 554]

tekstkritische noten

146 ⁺

Ballade. In de notatie de beginwoorden van de versregels. Hieruit blijkt stollenherhaling met ouvert-clos verhouding. Niet alle beginwoorden corresponderen met de woordtekst. Zo blijkt het, dat regel 5 en 6 in couplet 1 uitgevallen zijn (in plaats daarvan de regels 5 en 6 uit couplet 2 genomen). Van het R. wijken regel 2 en 3 af. Voor 2 staat aangegeven ‘ghe’. Voor 3 staat aangegeven ‘God’. De veronderstelling ligt voor de hand, dat hier de notator voor de geest heeft gestaan: ‘God gheve’, enz. De slotnoot zou als conjectuur c″ kunnen zijn, die dan samensmelt met de laatste genoteerde noot.

+ 146 is evenals het volgende door Jan Moritoen zelf gekopieerd (zo hij al niet deze beide, door het scriptorium verwaarloosde, liederen zo maar uit zijn geheugen heeft opgeschreven). De dichter heeft r. 5-6 overgeslagen, maar het eerste woord van beide is te vinden onder de notenbalk die boven het lied staat. Daar vindt men ook de rebus (op te lossen als Tscilt) met het zorgvuldig getekende monogram van de letters I, A, N, M. In de tekst komt deze rebus nog viermaal voor, maar veel vluchtiger neergekrabbeld, aan het begin van de regels 10, 22, 31 en 32. Verg. lied 2. Hoe snel de dichter het lied moet hebben opgeschreven, blijkt uit de verschillen tussen de woorden (of woordgedeelten) onder de notenbalk en de overeenkomstige woorden in de tekst. Onder de notenbalk lezen we ich, met, dat, ghe, ende, das, ich, mijn, des truerens, (rebus), ghe, god. Verg. blz. 32-36.

[p. 555]

 

Ic danc u jonstelijc, vrauw Ghenuecht,¹

 

Met herten ende met zinne,

 

Dat ghij mi liet in jongher jeucht

 

Ghebruken uwer minne.

5

Ende................

 

Das.................

 

Ic moets hu minlijc spreken danc

 

Mijn leven lanc.

 

Alles truerens voort verdrach!⁹

10

Tscilt wel jonnen ende beniden.¹⁰

 

Vrauw Ghenuecht doet mi verbliden,

 

Ich wensch haer eewelijc goeden dach!

 

 

 

Melancolye hadde mi ontwuecht,¹³

 

Des cam mi trueren inne.

15

Ic hebbe mijn hertze also ghevuecht,¹⁵

 

Mijn trueren makic dinne.

 

Danc, vrauw Ghenuecht, mijn coninghinne,

 

Mijn keyserrinne,

 

Mijn hoochste vruecht zonder verghanc!

20

In u bedwanc²⁰

 

Blivic met al des ic vermach.

 

Tscilt wel jonnen etc.

 

 

 

Up, jong ende hald, met rechter vruecht!²³

 

Ghenuecht leicht nu ten tinne!²⁴

1 vrauw Ghenuecht: verg. voor deze personificatie (en die van Melancolye in r. 13 en Twifel in r. 25) de liederen 139 en 140.

9 ‘voortaan weg met alle getreur’.

10 ‘het maakt een groot verschil of men elkaar genegen is of elkaar benijdt’; van een substantivisch gebruikt weljonnen geeft Verdam geen voorbeeld, wel, s.v. onnen, van wale onnen; verg. ook weljonste.

13 ontwuecht, ‘van de (rechte) weg gebracht’.

15 verg. lied 20, r. 1-2.

20 bedwanc, ‘heerschappij’.

23 hald, ‘oud’.

24 Ghenuecht kijkt als de hoge vrouwe, de ‘koningin’, van de torentrans toe, hoe haar vazallen de strijd aanbinden met haar vijand Twifel.

[p. 556]

25

Maect Twifele mat zo waer ghij muecht²⁵

 

Met rocken ende met vinne!

 

Hets al ghestof van coppeghespinne²⁷

 

In vruechden zwinne.²⁸

 

Laet ons voort vroylijc maken zanc

30

Aen allen wanc!³⁰

 

Tscilt mi niet zo vele alst plach.³¹

 

Tscilt wel jonnen ende beniden etc.

25 de strijd wordt hier getekend als een schaakspel; rocken zijn ‘torens’ en vinnen ‘pionnen’; r. 26 betekent dus: ‘met alle middelen’.

27 ghestof van coppeghespinne, ‘vuil van spinrag’.

28 ‘in de (heldere) bron van de vreugde’.

30 ‘zonder enige weifeling’.

31 ‘het maakt voor mij niet zo'n groot verschil, ik ben er nu niet zo ver van af als vroeger (toen de twijfel mij verdrietig maakte)’.