Liederen en gedichten uit het Gruuthuse-handschrift. Deel 1: liederen

[p. 538]

tekstkritische noten

139

Ich haen mijn rozen uut ghestreit¹
Aen ondersceit.²
Of minen heit,
Mine esser ein niet bleven.
Of men die onder voetsen leit,
Aen hofen steit⁶
Al mijn aerbeit.⁷
Wes huecht mir dan tze leven?
Mijn rozen sijn van smetten rein.
Daer en esser ghein so clein,
Si en wies in herten gronde.^10-11
Blijf si vertreden dan ghemein,

Chanson. De slotnoten b(bes) -a -g conjectuur.

1 mijn rozen, ‘de blijken van mijn liefde, de daden van mijn minnedienst’. uut ghestreit, ‘uitgestrooid’; bij Verdam geen utestreyen of utestrooyen.

2 aen ondersceit, ‘onophoudelijk’.

6 aen hofen, ‘zonder hoop’.

7 ‘in welk opzicht kan het mij dan nog verheugen verder te leven?’

10-11 ‘er is geen liefdeblijk geweest, hoe klein ook, of het is voortgekomen uit de diepste grond van mijn hart’.

[p. 539]

 

Mine wert der rozen nummer ein.^12-13

 

Dat ics dan ye begonde,

15

Dat was verloren stonde.^14-15

 

 

 

Sullen dan dus de rozen mijn

 

Ghestroiet zijn

 

Verliezens pijn,¹⁸

 

Wes sal ic mi betrouwen?¹⁹

20

Hope, het was tbevelen dijn.

 

Doestu verdwijn

 

Den rozen fijn,^21-22

 

Den boom sal ic of hauwen.

 

Daer ne sal nummer roze anstaen.²⁴

25

Des stroiens willic avelaen,

 

Nemmeer ics mi bewinde.^25-26

 

Si zijn ghepluct, het blijft ghedaen.

 

Sijn si ghestroit ende over gaen,

 

Hier mede so nemic inde,

30

Up dat ict so bevinde.^28-30

 

 

 

Ach, Twifel, Twifel, wacker strijt,

 

Die altoos sijt

 

In mijn berijt,

12-13 ‘worden die rozen, die blijken van mijn liefde, dan allemaal samen vertrapt, dan zal er geen enkele roos meer in mijn hart ontluiken’.

14-15 ‘dat ik ooit met mijn minnedienst ben begonnen, is tijdverspilling geweest’.

18 ‘terwijl ik verloren moeite doe’; verliezens pijn is een vreemde constructie; misschien heeft de rijmdwang een s doen verloren gaan en mag men verstaan verliezen(d)s pijns, ‘met verloren gaan, met verlies van de moeite’.

19 ‘op wie kan ik mij dan nog verlaten?’; de dichter heeft, zo is de voorstelling in dit allegorische lied, zijn rozen uitgestrooid in opdracht van ‘Vrau Hope’ en kan, als dat uitstrooien geen resultaat heeft, er zich over beklagen, dat hij niet op zijn opdrachtgeefster kan vertrouwen.

21-22 ‘laat gij mijn mooie rozen te gronde gaan’ (letterlijk: ‘doet gij de rozen verdwijning aan’); de dichter vormt hier wel een zeer persoonlijke, retoricaal klinkende constructie.

24 ‘daar zal nooit meer een roos aan ontluiken’.

25-26 ‘ik wil ophouden met strooien, ik houd mij er niet meer mee bezig’.

28-30 ‘zijn ze uitgestrooid en vertrapt, dan houd ik ermee op, als ik het zo bevind’.

[p. 540]

 

Dat salic Hopen claghen!^31-34

35

Vrau Hope, ic bem mire rosen quijt!

 

Helpt mi tze tijt,³⁶

 

Of mijn jolijt

 

Verliezic al mijn daghe!

 

Mijn rozen staen mi over goet,³⁹

40

Het zijn mijn zinne, het es mijn moet,

 

Trouwe ende hertze gonste.

 

Zenuwe, adren, vleesch ende bloet

 

Ende wes ich haen, lief beilde zoet,

 

Dat es dijn proper wonste⁴⁴

45

Met minliker conste.⁴⁵

 

 

 

Nu nem te minen rosen waer,

 

Mijn hoochste gaer!

 

Al mine jaer

 

Willich dijn eighin bliven.

50

Haenstu in dir des twifels vaer,⁵⁰

 

So sich mi naer,⁵¹

 

Du vindes waer:

 

Onstede willic verdriven.

 

Ic wil mich eighin gheven dir,

55

Ic gheve di rozen ende rozier,

 

Wiltuus niet nemen hoede?

 

Ende in mi rijst des twifels vier,^56-57

31-34 ‘o Twijfel, Twijfel, ijverige plaaggeest, die je altijd (wederrechtelijk) in mijn gebied ophoudt, ik zal daarover mijn beklag doen bij Hoop’; anders dan in het 2de gedicht is in dit lied blijkbaar niet ‘Vrau Venus’ maar ‘Vrau Hope’ de hoogste autoriteit bij wie de dichter zich over het wangedrag van ‘TwifeI’ kan gaan beklagen.

36 tze tijt, ‘bijtijds’.

39 ‘mijn rozen gelden mij als (een kostbaar) goed, mijn rozen vertegenwoordigen het meest eigene wat ik bezit’.

44 dijn proper wonste, ‘uw eigen woning’.

45 ‘door het vermogen van de liefde’.

50 ‘hebt gij in u de vrees van de twijfel (of ik wel trouw zal zijn)’.

51 sich mi naer, ‘let (nauwkeurig) op mij’; het is niet duidelijk of we hier te maken hebben met het ww. naersien, dat in het mnl. nog maar schaars optreedt (zie MW s.v.), of dat naer moet worden opgevat als een bijwoord met de bet. ‘nauwkeurig’.

56-57 ‘als gij er niet voor oppast en het vuur van de twijfel sterker in mij wordt’; het lijkt wel of de regels 50 en 57 bewust parallel zijn opgebouwd: ‘in dir des twifels vaer’, ‘in mi ... des twifels vier’; de hele tweede helft van de laatste strofe maakt trouwens met zijn ie- en oe-rijmen een ‘klankbewuste’ indruk.

[p. 541]

 

So wart dijn boom verbrandet scier,⁵⁸

 

Want ic bem, vrouwe goede,

60

Bescout van tswifels gloede.⁶⁰

58 dijn boom: de dichter heeft zijn ‘rozier’ nl. aan zijn geliefde (Marie) gegeven en bovendien is de rozeboom vermoedelijk ‘gegroeid’ uit het ‘gaerdelijn’ dat zij indertijd in zijn hart had geplant (lied 129, r. 31); het is dus in ieder opzicht-háár boom.

60 bescout, ‘verschroeid’; de dichter heeft in de laatste strofe de personificatie van de twijfel losgelaten; het lied is weliswaar sterk allegoriserend, maar daarom nog geen consequente allegorie; wat het door de bewegelijkheid van de beeldspraak aan evenwichtigheid verliest, wint het aan bewogenheid.