De werken van Vondel. Deel 2. 1620-1627

[p. 762]

Oranje may-lied.aant.aant.aant.aant.^*

Op de vvijse:
Si c'est pour mon pucellage.

I.
O Hoe salig is 't te duycken^{Vs. 1}

Onder den Oranje boom;

By een kristalijnen stroom

Gouden appelen te pluycken;⁴

En te ruycken geur en lucht

Van die schoone Oranje vrucht!

II.
Wil de blixem, hagel, donder

Bloem en kruyd en lover slaen,

Duycken speelt, laet overgaen;⁹

Mannen duyckt, en houdt u onder:

Onder desen boom is 't stil,

't Weer mach ruysschen hoe het wil.¹²

III.
Wil de son met hitte steecken,

Mannen, duyckt hier in de schaeu,

Zijt gy dorstig, mat en flaeu,

Hier vloeyt Peneus met sijn beecken:¹⁶

Hier zyn Tempe; hier is geur:¹⁷

Hier is lessing; hier is kleur.

* Van 1626. Afgedrukt volgens de oudst bekende tekst in Joost van Vondels Poesy, Ofte Verscheide Gedichten. Het tweede Deel. Tot Schiedam 1647. Blz. 131.
In de tietel: Oranje Mary-Lied: Meilied op Oranje; 'n jubellied bij de geboorte van Prins Willem II, zoon van Frederik Hendrik, geb. 27 Mei 1626. Dit lied bezingt de ideale staat in navolging van de eerste Ecloga (herdersdicht) van Vergilius. Vondel bezingt Frederik Hendrik vooral als de hersteller van de vrede na de burgertwisten en als de handhaver van de vrijheid, zoals Vergilius Augustus.
De beelding van 't geluk en de vrede onder de Oranjeboom, is duidelik 'n uitwerking van de prent voor Geboortklock (blz. 768); Vergilius beeldt Augustus' vrederijk uit ‘sub tegmine fagi’: onder de schaduw van de beukeboom (vs. 1).

Vs. 1 duycken: schuilen.

4 Gouden appelen: oranje-appelen; en de vruchten van 't goude tijdperk; pluycken: ouwe bijvorm van plukken; al Mndl. door verwarring met pluken, pluyken: vast maken.

9 Maak er 'n schuilspelletje van: duik, en laat 't over je heen gaan. In Roemer's Sinnepoppen heet de XXVII^e van Het derde Schock’: ‘Duyckt, laet overgaen’.

12 ruysschen: bulderen (vroeger ook in deze sterke betekenis).

16 Peneus: De Thessaliese rievier, die neerstroomt van de Pindus en 't klassieke paradijselike dal Tempe besproeit.

17 Tempe is 'n Grieks-Latijns meervoud.

[p. 763]

 

IV.

 

Zijtge schuw voor eenich ondier,

20

Voor een adder of een slang;

 

Weest voor geen fenynen bang:

 

Duyckt in luwte voor de son; hier,

 

Hier zyn alle beesten tam,

 

En de wolf gelijck een lam.^{Vs. 23-24}

 

 

V.

25

Maer indien Hollanders vragen:

 

Waer van daelt dit vreedsaem lot?²⁶

 

Antwoord: waerlijck van een God,²⁷

 

Die in vrede schept behagen;

 

Die, op eenen oogenblick,

30

Twist en tweedracht strect tot schrick.³⁰

 

 

VI.

 

Dat 's Prins FREDERICK, de Vader

 

Van Prins WILLEM, kleene Vorst,

 

Die noch lurckt aen 'svoesters borst,³³

 

Uyt een milde koester-ader,³⁴

35

Melck, die sonder ongeval³⁵

 

Hollands Heyland queecken sal.³⁶

 

 

VII.

 

Laet ons twee autaren wijen,

 

Een den Vader, een den Soon,

 

En met lieffelijcken toon

40

Hunnen grooten naem belijen,⁴⁰

 

En hun Godheen al verheugd⁴¹

 

Eer bewijsen voor dees deugd.⁴²

 

 

VIII.

 

Want wy sien ons gladde koeyen⁴³

 

Onbeschroomt te weyde gaen,⁴⁴

45

d'Uyers uytgespannen staen;

Vs. 23-24 De bekende voorstelling van de wereldvrede (eens door 't Godsrijk te brengen) die door Isaïas voorspeld werd in hoofdstuk 11, en waarvan men ook 'n aanduiding meent te vinden in de vierde Ecloga van Vergilius.

26 Waer: vanwaar.

27 van een God: nml. Frederik Hendrik; Vergilius: Deus nobis haec otia fecit vs. 6; zie tietelblad van Verovering van Grol (bij Vergilius wordt Augustus bedoeld).

30 strect tot schrick: afschrikt, verdrijft.

33 'svoesters: met manlike verbuiging, zie bladzij 392 aanteekening op vs. 7.

34 koester ader: weldoende ader, weldoende bron.

35 sonder ongeval: zonder nadeel, heilzaam.

36 Heyland: heilbereider, vredebrenger.

40 belijen: vieren.

41 Godheen: de gewone benaming voor de koningen volgens 't oud-Latijnse taalgebruik; al: heel; al verheugd: met volmaakte vreugde.

42 dees deugd: deze goede gave.

43 gladde: van welige groei.

44 Onbeschroomt: zonder vrees (Vondel zinspeelt hier nog op de staat waarover hij sprak in vs. 23-24).

[p. 764]

 

Die van room en boter vloeyen.

 

Melcker-buur die siet syn lust,⁴⁷

 

Daar hy schrander Elsken kust.⁴⁸

 

 

IX.

 

Daer hy wentelt in de bloemen,

50

In het piepend klavergroen:⁵⁰

 

En sy weygert hem geen soen;

 

't Sal haer ziel doch niet verdoemen:

 

Want de susters van de ste⁵³

 

Soenen selfs hare herders me.⁵⁴

 

 

X.

55

Daer hy met een dartel rietje,⁵⁵

 

Of een dunnen stroyen halm,

 

Onder Elskens soeten galm,

 

Lindeboomen na het liedje,

 

Met den top ten sang gekeert,⁵⁹

60

Graeg en nyver luystren leert.⁶⁰

 

 

XI.

 

Waterlandsche melck-boerinnen⁶¹

 

Vlechten handen aen den rey,⁶²

 

Om te loven desen Mey,

 

Die haer lockt en nood tot minnen;

65

En Prins FREDERICK word lof

 

Toegesongen na het hof.⁶⁶

 

 

XII.

 

Onder 't singen onder 't spelen

 

Sit Mevrou AEMILIA⁶⁸

 

En slaet beyde Princen ga,

70

Die haer edel harte stelen;

 

En sy vind den Maytyd schoon

 

In het midden van twee Goôn.

 

 

I.v.V.

47 Melcker-buur: in herderspoezie 'n gewone eigennaam ook Melcker, zie Verovering van Grol (1627) vs. 737; buur dikwels achter eigennamen, vgl. Thijsbuur; siet syn lust: heeft al wat z'n hart begeert.

48 Daar: waar.

50 piepend: jong, welig uit de grond schietend (nog in: 't groeit dat 't piept).

53 de susters van de ste: de meisjes uit de stad.

54 hare herders me: hun minnaars ook; me: ook; hare herders uitspr. haarerders.

55 met een dartel rietje: 'n luchtig spelend rietfluitje.

59 Met hun top nijgend naar de zang.

60 nyver: met gespannen aandacht.

61 Waterlandsche: uit Waterland, ten Noorden van 't IJ.

62 Vlechten hun handen tot 'n rei(dans).

66 na het hof: nadat er lof toegezongen is aan 't lustoord (in de 4 laatste strofen) volgt de lof van de Prins in 't biezonder; het hof: de tuin, 't lustoord, vroeger ook het-woord.

68 AEmilia: Amalia van Solms, de prinses.

TEKSTKRITIEK: vs. 26 Waer van naar Poëzy 1650, de oude uitgave heeft Waer het.

TEKSTKRITIEK: vs. 52 't Sal naar Poëzy 1650, de oude uitgave heeft Sal. - vs. 59 gekeert naar Poëzy 1650, de oude uitgave heeft bekeert.