De werken van Vondel. Deel 2. 1620-1627

[p. 759]

[Op de boeten betaelt door den heer Peter Schrijver]
Geschreven bij J.v. Vondel, in het Stamboek van Petrus Scriverius.aant.aant.aant.aant.^*

Wie zag meer leeds
Aan Hoogerbeets,
Als Schrijver, onze Martiaal?³
Die (doe 't Schavot^44-vlgg.
Den ouden Strot.
Zag sneven, door het schendig staal,⁶
Doe wraak de harten kookte,
En 't heilig bloed noch rookte)
Tot roem van Rombout, Horens licht,⁹
Sprak in des Dwing'lands aangezicht;
Is dit het loon der Helden?^11-vlgg.
Is dit de deugd vergelden?

* Van omtrent 1625. Afgedrukt naar de oudst bekende tekst in Bloemkrans van Verscheiden Gedichten, 1659, blz. 35.
In de tietel: 't opschrift tussen [] is van de latere uitgave in Hollandsche Parnas, en bij Brandt. Over Peter Schrijver zie blz. 414.
De drukker Govert Basson te Leiden, had in 1619 'n portret van Hogerbeets, die op Loevestein gevangen zat, in kopergravure uitgegeven met 'n bijschrift in Latijnse verzen van P. Scriverius.
Schrijver werd op eis van de schout (de bekende schout De Bondt) door de Rektor en de ‘Raaden’ (raadsheren van de Leidse Universiteit) geoordeeld, omdat hij tot de Universiteit behoorde, en veroordeeld tot 200 gulden boete; Basson kreeg dezelfde boete. Schrijver weigerde te betalen, en daarom werden door de schout verschillende van zijn boeken in openbare veiling verkocht om de boete te voldoen. De kopere plaat en de afdrukken werden opgehaald.

3 Martiaal: Martialis, de Latijnse dichter, die veel epigrammen of korte gedichten ‘bijschriften’ dichtte. Vondel noemde Schrijver onze Martiaal om zijn Latijnse bijschriften, en waarschijnlik ook wel, omdat hij tijdens de inbeslagneming van zijn boeken, in 't ‘Stamboek’ van 'n student 'n paar verzen van Martialis schreef, die op zijn toestand zinspeelden (zie aant. achterin).

4 doe....: toen 't schavot 't oude hoofd (van Oldenbarneveld) zag vallen.

4-vlgg. Toen Schrijver dat bijschrift maakte, was Oldenbarneveld nog niet terechtgesteld (zie aant. achterin).

6 schendig: schendend, schennend.

9 Horens licht: de luister, roem van Hoorn, waar Hogerbeets geboren was.

11-vlgg. De laatste regel van Schrijver's Latijns bijschrift was: Waar is 't loon verdiend door zo'n edele man?

[p. 760]

 

Wie vond van inborst vromer Man?¹³

 

Dat woord ontstelde den Tiran,

15

Het klonk tot in den Kerker:

 

Den lijder wierd veel sterker,¹⁶

 

Vermits doe elk een tong ontbrak

 

Ons' Schrijvers spitse Penne sprak.¹⁸

 

 

P.V.K.^*

13 vromer: rechtschapener, voortreffeliker.

16 De lijder voelde zich gesterkt.

18 spitse Penne: puntige pen (in dubbele zin), die scherp de dwingelandij veroordeelde.

* P.V.K. = Palamedes van Keulen, waarmee Vondel zich zelf betietelde.