De werken van Vondel. Deel 2. 1620-1627

(1929)–Joost van den Vondel– rechtenstatus



[pagina 507]
Begroetenis aen den doorluchtighsten en hooghgeboren Vorst Frederick Henrick, Van Gods genade Prince van Orangie, Grave van Nassauvv, Catzenelbogen, Vianden, Dietz, Meurs, Buren, Leerdam, Marquis van der Vere ende Vlissingen, Heere ende Baron van Breda, der Stadt Grave en de Landen van Cuick, Diest, Grimbergen, Arloy, Noseroy, S. Vijt, Doesburgh, Leck, Polanen, S. Martensdijck, &c. Erfburghgrave van Antwerpen, van Besanson. Gouverneur, Capiteyn Generael ende Admirael van de Vereenichde Nederlanden, &c.aant.aant.aant. Op den Intree van zijn Stadhouderschap en Landbestiering over Gelderland, Holland, Zeeland, Overyssel, VVtrecht, &c. Tot Amsterdam, Gedruckt by Willem Iansz Blaeuw, op 't Water, in den gulden Zonnewijser. 1626.
[pagina 508]

Begroetenis aen den doorluchtighsten en hooghgeboren Vorst Frederick Henrick, Van Gods genade Prince van Orangien. Grave van Nassauvv, Catzenelbogen, Vianden, Dietz, Meurs, Buren, Leerdam, &c. Op den Intree van zijn Stadhouderschap en Landbestiering over Gelderland, Holland, Zeeland, Overyssel, VVtrecht, &c.aant.Ga naar voetnoot* HOLLANDSCHE Maeghden, vlecht Orangien met laurieren,Ga naar voetnoot1 En kransset FREDERICK, die in het landbestieren Met moed, en yver treed, en stroockt dees' teedere eeuw.Ga naar voetnoot2-3 Alreede ontvonckt het hart van onsen grooten leeuw:Ga naar voetnoot4 5[regelnummer] Hy beurt verschrickelijck sijn hoofd op uyt de baeren,Ga naar voetnoot5 En schud sijn' maenen vast, en swaeyt sijn' grijse hayren,Ga naar voetnoot6 En kropt met hoovaerdy, en trotsheyd sijne borst,Ga naar voetnoot7 En slaet het heusch gesicht naer desen braeven Vorst,Ga naar voetnoot8 En neycht eerbiedelijck tot driemael voor sijn' voeten. 10[regelnummer] Op op mijn' Sanggoddin; verstout u me te groeten,Ga naar voetnoot10 In 't midden van den drang, den princelijcken held,
[pagina 509]
En beuckelaer des lands: die 't Castiliaens geweld,Ga naar voetnoot12 En de gesteurde maght van Oostenrijck sal stuyten,Ga naar voetnoot13 En onsen tuyn met gaergevlochten' harten sluyten.Ga naar voetnoot14 15[regelnummer] Veel heyls, veel heyls, o Vorst! die desen last aenvaerd. En veldheer, op uw' sy den degen gord, en 't swaerdGa naar voetnoot16 Tot ons' verdediging. Wy sien de burgeryen, En groote steên alreede ontluycken en verblyen.Ga naar voetnoot17-18 Meer eendraghts word gespeurt, meer liefde, en minder haet. 20[regelnummer] Op uwe trommel treed de wackere soldaetGa naar voetnoot20 Veel moediger. Het paerd dat schuymbeckt, en met brieschen, Het Spaensch genet uyttart; en om des vyands drieschenGa naar voetnoot22 En dreygen lacht de bloem van uwe ruytery: Die draeft op uw' trompet stofweckende; daer ghy,Ga naar voetnoot24 25[regelnummer] So blanck in 't harrenas, beswaeyt met groene pluymen,Ga naar voetnoot25 Aenbrallen komt als Mars, voor wien de Goden ruymen;Ga naar voetnoot26 En losen uw' pistool, op die gedreven zijnGa naar voetnoot27 Als blixems van een' oost en westerschen Iupijn.Ga naar voetnoot28 Dit is niet nieus. ghy hebt dit schaeckspel meer geplogen,Ga naar voetnoot29 30[regelnummer] En vroegh uyt moeders borst den Spaenschen haet gesogen,Ga naar voetnoot30 Van zedert Welhem lagh, ô droeve vadermoord!Ga naar voetnoot31
[pagina 510]
Besprenckelt van veel bloeds, in 't laeuwe bloed gesmoort; Bevocht van traenen, die betuyghden 't bitter scheyen. 't Hof was met droeven galm gepropt, en onder 't schreyen,Ga naar voetnoot34 35[regelnummer] En 't jammren werd verdooft uw' kinderlijcke stem. Ghy trockt geen' voedbre melck, maer hartseer uyt de mem:Ga naar voetnoot36 Recht of het lot uw' borst wou tegens ramp opqueecken;Ga naar voetnoot37 Op dat ghy moght bestaen, om onses tijds gebreken Te heelen, om gevaer, en sonder krom te gaen 40[regelnummer] Met neergebuckten hals de stormen uyt te staen.Ga naar voetnoot38-40 Ga naar voetnoot39-40 Achilles teeder breyn werd Chirons sorg bevolen;Ga naar voetnoot41-vlgg. Hy lagh op Pelion gemackelick ter scholen:Ga naar voetnoot42 Daer werd hem ingescharpt, met sang die 't harte trof, Geen' minnekoosery, maer krijgh en heldenlof:Ga naar voetnoot44 45[regelnummer] Heel anders gingt met u, in 't queecken en in 't koestren,Ga naar voetnoot45 Ghy waert 't weerbarstigh lot als aenbesteed te voestren:Ga naar voetnoot46 Dat u van kindsbeen aen gaf oeffening voor sap,Ga naar voetnoot47 En voerde u mee, bestuwt van 't puyck der ridderschap,Ga naar voetnoot48 Verre over duyn en dal, door hagen, struycken, bossen. 50[regelnummer] Te vellen lans en speer, pistool en bus te lossenGa naar voetnoot50 Was dagelijcx vermaeck. Ghy leefde in vlam en vuur.Ga naar voetnoot51 Met kool ontwerpt' ghy niet veldslagen op een' muur.Ga naar voetnoot52-vlgg.
[pagina 511]
Nocht maelde met een' staf, koelmoedigh overweger,Ga naar voetnoot53 Hier stormen, daer een' schans, en ginder weer een leger;Ga naar voetnoot54 55[regelnummer] Wat verder noch een' vloot die Lissebon vermant,Ga naar voetnoot55 Of plondert aen den Taegh, of steeckt een' zee aen brand.Ga naar voetnoot56 Neen neen, ghy voerde 't heyr op d'alderuyterste oorden: Daer ghy, hoe jong en teer, de schorre donders hoordeGa naar voetnoot58 En met uwe oogen saeght, en waert niet eens bedut,Ga naar voetnoot59 60[regelnummer] De blixems van het grof, en van het kleyn geschut, En wolcken aen het ruym des hoogen Hemels sweven, Met roock van slangen, en kortouwen dicht beweven.Ga naar voetnoot62 Ghy naeckte nauwelijcx de grensen uwer jeughd Of gaeft een proefstuck van uw' aerd en oorlooghsdeughd, 65[regelnummer] Op Vlaendrens kusten: daer nieusgierigh alle duynen,Ga naar voetnoot65 Vermaeckt met u te sien, opstaecken haere kruynen. Dees bodem had Fortuyn, of eer de wapengod Geheylight, datm'er sou met ysren handschoen 't lotGa naar voetnoot67-68 Opworpen, of Nassau gedempt sou zijn van Spanjen,Ga naar voetnoot69 70[regelnummer] Of 't moedigh Aragon sich buygen voor Orangien.Ga naar voetnoot70 Men overwoegh 't gevaer. uw broeder sat gereed,Ga naar voetnoot71 Op een schuymbeckend paerd, so sat uw' vroomheyd meed,Ga naar voetnoot72 Hy sprack uyt open helm: eelaerdigh bloed 't is hedenGa naar voetnoot73 Dat Mars ons heeft ter feest in 't vlacke veld gebeden;Ga naar voetnoot74
[pagina 512]
75[regelnummer] Hier geld geen weygeren, men gunt ons keur van twee,Ga naar voetnoot75 Op 't spits te rennen, of op 't swallepen der zee.Ga naar voetnoot76 Twee wegen staender voor ons open. D'ooren suysen. De golven ginder, daer de swarte Spanjaerts bruysen.Ga naar voetnoot78 Hoe nu toe FREDERICK? ick sie 't en rout u nietGa naar voetnoot79 80[regelnummer] (Met schudde ghy uw' pluym) noch' rekent dit verdriet, Maer wenschelijck dat ghy die stonde mooght beleven,Ga naar voetnoot80-81 Om dwers door lood en stael naer sulck een' palm te streven:Ga naar voetnoot82 Dat voeght een heldenhart, 't is waer, en draeght u vroom:Ga naar voetnoot83 Dat past een' sulcke telgh, geteelt van sulck een' boom:Ga naar voetnoot84 85[regelnummer] Doch 't past my wederom ernsthaftelijck te lettenGa naar voetnoot85 Op u, en reuckeloos niet t'effens op te settenGa naar voetnoot86 De glori onses stams; den Iber voor altoosGa naar voetnoot87 Dien roem te laten dat ons huys leyd hopeloos.Ga naar voetnoot88 Gae heen dan, groote hoop van uwen grooten vader, 90[regelnummer] Beveel my dese sorgh, en desen last te gader,Ga naar voetnoot90 En geef u binnens boords. So hy dees' woorden sprackGa naar voetnoot91 Vernamen d'oversten hoe u de moed ontstack,Ga naar voetnoot92 Gelijck een jonge leeu (die veel heeft toegenomen In krachten, maer geheel zijn' wasdom niet bekomen.)Ga naar voetnoot94
[pagina 513]
95[regelnummer] Wanneer hem d'harder port, op dat hy hem ontjaeghtGa naar voetnoot95 Den roof, daer hy op vlamt, en van na by belaeght:Ga naar voetnoot96 Twee blicken spalckt hy op, en 't dier bestaet te grimmen,Ga naar voetnoot97 En leepooght overzyds, terwijl sijne hayren klimmen,Ga naar voetnoot98 En ten neusgaten uyt snuyft vier en heeten roock:Ga naar voetnoot99 100[regelnummer] Dat elck een aersling treed; soo deed ghy datmael oock,Ga naar voetnoot100 En borst ten lesten uyt aldus: ick yemand wycken! Ick scheep gaen, nu hier staet soo braef een' prijs te strijcken!Ga naar voetnoot102 So deê mijn grootvaer niet de keyser Adolf, doeGa naar voetnoot103 Hy hartogh Albrecht voer met sijnen degen toe,Ga naar voetnoot104 105[regelnummer] En sleet ses uuren mat van houwen, steecken, kerven,Ga naar voetnoot105 En achte 't heerlijck in sijn' rusting soo te sterven:Ga naar voetnoot106 Gelijck een held die woed voor 's rijx gerechtigheyd,Ga naar voetnoot107 En van het leven eer als van de kroone scheyd. 't Geleden ongelijck verjaert ten desen dage.Ga naar voetnoot109 110[regelnummer] 't Voorvaderlijcke bloed volhard in sijne klage,Ga naar voetnoot110 En na drie eeuwen eyscht 't uytvoeren van de straf. Laet ons versoenen dan het keyserlijcke graf: Indienwe niet ontaerd zijn van der oudren sede, Verwinnen laet ons beyde, of stervenwe hier ter stede. 115[regelnummer] Mijn' siel verlaet mijn lijf eer dat ick u verlaet.Ga naar voetnoot115 Soo reed ghy naer den strijd, veel blyder alsmen gaet Ter bruyloft, om met vreughd met lachen, en met reyen
[pagina 514]
De tortsen van een' bruyt goedjonstigh te geleyen.Ga naar voetnoot117-118 Het nare veldgeschrey sloegh 's Hemels hooghe zael,Ga naar voetnoot119 120[regelnummer] En d'overhand hing lang in twijffelige schael.Ga naar voetnoot120 Tot driemael weeck ons heyr: tot ghy met ruyterbenden Van alle kanten troft den vyand op de lenden, En sijn' slaghordens sloopte, en braeckter alsins doorGa naar voetnoot123 Als een gestutte vloed, en waterstroom; waer voorGa naar voetnoot124 125[regelnummer] Geen rijsenhoofd, geen dam, geen paelwerck blijft bestendigh,Ga naar voetnoot125 En sijnen adem schept in 't open, en te schendighGa naar voetnoot126 In 't kort het platte land set in een' bare see,Ga naar voetnoot127 En ruckt en sleept met sich de stallen en het vee. De grooten Henrick, die u gaf sijn' naem te voeren,Ga naar voetnoot129 130[regelnummer] Niet vreesselijcker oit ging onder 't heyr rumoerenGa naar voetnoot130 En weyen, daer het hoofd du Maine had luttel harts,Ga naar voetnoot131 Doen hy 't ontquam met sijn' bloeddorstige Guisards.Ga naar voetnoot132 De Wael, de Spanjaert vlood, vermengt met d'Italiaenen.Ga naar voetnoot133 Sy lieten u de prael van hunn' Bourgoensche vaenen. 135[regelnummer] d'Aertshartogh van veel schricx gedoodverwt werd gered.Ga naar voetnoot135 Mendoza bleef gevaen op 't bloedige bancket.Ga naar voetnoot136 Hy sagh het dorre veld alom met naeckten decken:Ga naar voetnoot137 't Aemachtigh sand het bloed der groote Donnen lecken.Ga naar voetnoot138
[pagina 515]
De triomfeerder sat hier segenrijck te prijck.Ga naar voetnoot139 140[regelnummer] 't Strax opgeblasen heyr was nu een droevigh lijck.Ga naar voetnoot140 Soo vond ghy 's Gravenhaegh: daer cyteren en veelenGa naar voetnoot141 V wellekomden, met geslage maeghdenkeelen.Ga naar voetnoot142 Indien ick volgen sou het spannen uwer tent, Vw' toghten wijd en sijdt, de steên van u berent,Ga naar voetnoot144 145[regelnummer] Haest waer ick afgemat. 't vernoegt my nu van verreGa naar voetnoot145 T'aenschouwen 't flickeren van uwe opgaende starre. O Hollands eenige hoop in velerley gevals!Ga naar voetnoot147 Ghy zij het FREDERICK, die 't erfdeel van den PaltsGa naar voetnoot148-vlgg.Ga naar voetnoot148 Woud vryen, doen ghy had soo geerne los getroffenGa naar voetnoot149 150[regelnummer] Op desen Genuees: maer logge lompe Moffen Weerhielden uwen arm, en scharp gelaen pistool;Ga naar voetnoot151 Hunn' meyneed weerde 't vier van polver en van kool;Ga naar voetnoot152 Soo dat de Rijn van spijt sijne hoornen ging verschuylen,Ga naar voetnoot153 En Duytsland moght hem van den grond op hooren huylen.Ga naar voetnoot150-154 Ga naar voetnoot154 155[regelnummer] 't Heught Brussel noch hoe 't hof door vreese was ontset,Ga naar voetnoot155 Doen 't voor sijn' poorten hoorde uw' spelende trompet,Ga naar voetnoot156
[pagina 516]
En doen d'Infante self ten trans uyt van den toorenGa naar voetnoot157 Het brieschen van uw' hengst ving met bestorven' ooren,Ga naar voetnoot158 En haer' speelhuysen sagh aensteecken van uw' toorts:Ga naar voetnoot159 160[regelnummer] Soo dat de gansche stad bereên werd van een' koorts.Ga naar voetnoot160 Maer onverwonnen held, na soo manhaftigh strijenGa naar voetnoot161 Hebt ghy u onder 't jock van Venus moeten vlijen,Ga naar voetnoot162 En dulden dat de minne uw' boesem heeft geraeckt, En als van Hercules sijn' segefeest gemaeckt;Ga naar voetnoot164 165[regelnummer] En die bleeft ongequetst in 't haglen veler schichtenGa naar voetnoot165 Voor eene AMELIA ten lesten noch most swichten:Ga naar voetnoot166 Doen minne uyt 't gitteswart u van haere oogen schoot,Ga naar voetnoot167 En door den pantser sond een heet onsichtbaer loot. Ghy sloeght aen 't quijnen, tot soo lang ghy waert genesen 170[regelnummer] Van die u had gewond met haer aenminnigh wesen: 't Welck desen roem alleen voor veel' vorstinnen erftGa naar voetnoot171 Dat aller Princen doel in sijn beschouwen sterft,Ga naar voetnoot172 En met de lippen leest uyt lelyen de roosen,Ga naar voetnoot173 Die op haer' kaecken frisch van levend purper bloosen. 175[regelnummer] O eer van 't huys van Solms! die Holland heyl belooft, En weeldigh in uw' schoot den grooten veldheer stooft,Ga naar voetnoot176 Wanneer hy uyt den slagh besweet komt ingereden,Ga naar voetnoot177 En 't harnas nu ontgespt aen sijn' vermoeide leden:Ga naar voetnoot178 Omhels uw' bruydegom, ghy princelijcke bruydt,
[pagina 517]
180[regelnummer] Soo datter rijse eerlang een' vrome Orangie spruyt:Ga naar voetnoot180 Daer 's vaders hart in leeft: die rustigh aen derf spannenGa naar voetnoot181 Met vyanden van prat gepurperde tyrannen; En kneusen hem den neck, die soo vermetel nuGa naar voetnoot183 Op silvervloten snorckt, en mijnen van Peru.Ga naar voetnoot184 185[regelnummer] Kleef uwen bruygom aen, vorstinne van Orangien,Ga naar voetnoot185 Soo trou gelijck ghy deed dat pand van groot Britanjen,Ga naar voetnoot186 Elizabeth: die, als 't heylheyligh steenenpuyckGa naar voetnoot187 Omscheenen had met glans haer' blinckende perruyck, En 't slincx geluck haer sond in droeve ballingschappen,Ga naar voetnoot189 190[regelnummer] Ghy volghde trouwelijck met troostelijcke stappen:Ga naar voetnoot190 Gespeel in blijde weelde, en in rampsaligh ramp;Ga naar voetnoot191 Geselschap in triomf, en na verloren kamp: Den Hemel boet 't verlies, en geefse weer te keeren,Ga naar voetnoot193 En 't oud Keurvorstendom met sege te vereeren:Ga naar voetnoot194 195[regelnummer] Vorst FREDERICK weet raed tot boete van die scha:Ga naar voetnoot195 Schoon of Madrid uytstroyt: wy singen lijfs gena;Ga naar voetnoot196 Schoon of Bourgoenjen juycht, en huppelt om ons' wallenGa naar voetnoot197 Om datwe voor een poos een weynigh sluymervallen,Ga naar voetnoot198 En eenigh misverstand, en burgertwist ons dreyght.Ga naar voetnoot199 200[regelnummer] Maraen uw aenslagh faelt. Een yeder is geneyghtGa naar voetnoot200
[pagina 518]
Te volgen FREDERICX gesegende banieren, En in 't Orangien veld den leeu te laten swieren. Vorst FREDERICK in 't hart des volcx gegriffet staet: 't Geen olie is de wond, dat is hy onsen staet.Ga naar voetnoot204 205[regelnummer] Hy dempt wraeckgierigheyd, die lange was aen 't bloeden,Ga naar voetnoot205 En strengelt lieffelijck der burgeren gemoeden, En murwt het steenen hart, en levert het gedwee,Ga naar voetnoot207 En lockt en wenckt van nieus den zegen uyt der zee.Ga naar voetnoot208 Koophandel wackert weer die trager scheen en luyer:Ga naar voetnoot209 210[regelnummer] De koe belooft meer rooms uyt haer geswollen uyer, En treed tot aen den buyck in 't frissche klavergras; En d'acker seyd ons toe een heerelijck gewas,Ga naar voetnoot212 En rijcken overvloed met volgepropten hoorne.Ga naar voetnoot213 Philippus die dit merckt die swelt van nijd en toorne:Ga naar voetnoot214 215[regelnummer] Noch feller dat hy siet, hoe 't forsse Swedenrijck,Ga naar voetnoot215 En Denemarck ons stut met sijn' gevelde pijck:Ga naar voetnoot216 Hoe de gevlerckte leeu, de roos, de Fransche lelyGa naar voetnoot217 Ons sweeren hunne trou by 't heyligh Euangely. Wat staen wy dan beducht, en als beklemt van schrick. 220[regelnummer] Het vaderland dat roept: ghy siet hoe FREDERICK Niet minder is gesint uw leet te doen verhuysen, Gelijck Timoleon ging vegen SiracuysenGa naar voetnoot222
[pagina 519]
Van, aller borgren haet, den wreeden Dionijs:Ga naar voetnoot223 Of so als Conons soon; wiens dapperheyd en prijsGa naar voetnoot224 225[regelnummer] Athenen langen tijd heeft loffelijck gesongen: Of als Epaminond roem van Thebaensche tongen.Ga naar voetnoot226 Mijn' Hollander ick sie gehart te velde gaen,Ga naar voetnoot227 En keeren segenrijck met rijcken roof verlaen.Ga naar voetnoot228 De Spanjaerts zijn in roock en vlammen opgevlogen. 230[regelnummer] Hy self heeft Spinola gestroopt en uytgetogen Den kolder vry van steeck, en brengt sijn' degen meê,Ga naar voetnoot231 En siet, een tweede Nay die volgt en smeeckt om vreê.Ga naar voetnoot232 Hollanders, bid hy, staeckt dit diersch en heftigh woeden,Ga naar voetnoot233 Wy zijn van worstlen mat. Soldaten zijn Gods roeden. 235[regelnummer] Mijn konings land en strand treurt jammerlijck en woest.Ga naar voetnoot235 De vloeck des oorlooghs smelt, en quist sijn' gouden oegst.Ga naar voetnoot236 Philippus u erkent voor vrygevochte mannen, En borsten die het kaf kunt uyt het kooren wannen:Ga naar voetnoot238 Die 't Brabants gasthuys propt met eysselijck gekarm,Ga naar voetnoot239 240[regelnummer] Met krijghslie sonder been, met hoplie sonder arm, Geschoten in 't beleg voor 't noit verovert Bergen;Ga naar voetnoot241 't Welck geen ding minder lijd als porren en als tergen;Ga naar voetnoot242 't Welck van geen aerslen weet met sijnen ysren rugh,Ga naar voetnoot243 Ia in sijn' legerplaets maeckt self Valasco vlug.Ga naar voetnoot244
[pagina 520]
245[regelnummer] Gaet handelt wandelt weer langs all' mijns konings stranden,Ga naar voetnoot245 En boeyt en ketent Mars, en laet hem knarssetanden Met sijn' bebloeden beck. bemuurt hem in een slot, En knoopt den band des vreeds. waer vrede is daer is God. Ick sie 't verbond gemaeckt. het volck word goedertieren.Ga naar voetnoot249 250[regelnummer] Ick sie de vredefeest op speeltoonneelen vieren.Ga naar voetnoot250 Ick sie de vredevlam, die drift van wolcken leckt!Ga naar voetnoot251 Ick sie hoe als een kleed de vrede 't land bedeckt. Ick hoor Vorst FREDERICK van alle tongen roemen,Ga naar voetnoot253 Ick hoor hem VREDERYCK, en Vredevader noemen. 255[regelnummer] Ick smaeck sijn' goedigheyd. ick voel sijn' heuschen aerd.Ga naar voetnoot255 Ick rieck den soeten reuck van vrede die hy baert.Ga naar voetnoot227-256 Bekraghtigh FREDERICK dan 't geen wy ons verbeelden.Ga naar voetnoot257 Leef met AMELIA in voorspoed en in weelden, Ter tijd toe binnen Delff het heyligh grafgesteentGa naar voetnoot259 260[regelnummer] Vwe assche ontfange in vre by 't vaderlijck gebeent. Uvver Excell.^tie allerdemoedighste dienaer I. vander Vondelen.	voetnoot* Van 1625. Afgedrukt volgens de tekst in Begroetenis aen den doorluchtighsten en hooghgeboren Vorst Frederick Henrick, Van Gods genade Prince van Orangie (zie de tietel hiervoor). Tot Amsterdam, Gedruckt by Willem Iansz Blaeuw, op 't Water, in den gulden Zonnewijser, (Bibliographie van Vondels werken nr. 115). In de tietel: Begroetenis: begroeting; Henrick ouwere vorm van Hendrik; van Gods genade: door Gods genade; Orangie spreek uit: Oranje; op den intree: bij de aanvaarding; landbestiering: landsbestuur. voetnoot1 vlecht Orangien met laurieren: maakt een lauwerkrans doorvlochten met oranje-appelen. voetnoot2-3 kransset ouwe vorm van kranst; die in het landbestieren... treed: die 't landsbestuur aanvaardt; en stroockt dees' teedere eeuw: en deze gevoelige tijd tot kalmte brengt; teeder: gevoelig, die weinig kan verdragen (Vondel doelt hier op de gespannen toestand tussen wereldlike en de contra-remonstrantse geestelike overheden); stroockt: streelt. voetnoot4 leeuw nml. de leeuw in 't wapen, zinnebeeld van 't volk. voetnoot5 verschrickelijck: schrikwekkend; uyt de baeren: de leeuw wordt dikwels voorgesteld als klimmende uit de zeegolven (zo in 't wapen van Zeeland). voetnoot6 vast: voortdurend; grijse: grauwe, roodbruine. voetnoot7 kropt met: vervult met, doet zwellen van. voetnoot8 heusch: trouwhartig; braeven: dappere. voetnoot10 verstout u me: verstout u ook (me: mee, ook). voetnoot12 beuckelaer: schild, beschermer; 't Castiliaens geweld: de macht van Kastilië. voetnoot13 gesteurde: verstoorde, vertoornde. voetnoot14 onsen tuyn: de omheining van ons land, ons land (verg. blz. 506 't Princelied vs. 40); met gaergevlochten' harten sluyten: met eensgezindheid afsluiten (voor de vijand); gaergevlochten: te gader-, samengevlochten, eensgezinde. voetnoot16 En veldheer: en als veldheer. voetnoot17-18 de burgeryen en groote steên: de burgerijen van de grote steden; ontluycken: op-bloeien. voetnoot20 Op uwe trommel: op de bevelen door uw trommels verkondigd. voetnoot22 Het Spaensch genet: 't Spaanse paard, Spanje; genét ontleend aan 't Spaans ginéte: Arabiese speerruiter, verder 't paard dat hij bereed; drieschen: uittarten. voetnoot24 stofweckende hoort bij draeft: stof opwekkend, onstuimig; daer ghy: waar gij. voetnoot25 blanck: blinkend, schitterend; beswaeyt met groene pluymen: (uw helm) omzwierd met goudgroene pluimen (nml. de haneveren blauwgroen met goude glans). voetnoot26 Aenbrallen komt: komt trots aanrijden; ruymen: ruim baan maken, op zij gaan. voetnoot27 losen: lossen (en komt lossen....). voetnoot28 van een' oost en westerschen Iupijn: door 'n vorst uit 't Oosten en uit 't Westen (Oostenrijk en Spanje). voetnoot29 niet nieus: niets nieuws; ghy hebt...: gij hebt dit schaakspel meer gespeeld; de veldheerskunst en oorlogsleiding worden dikwels met 'n schaakspel vergeleken. Van Maurits en Willem Lodewijk is 't bekend dat zij hartstochtelike schaakspelers waren; geplogen: beoefend (oorspr. deelwoord van plegen). voetnoot30 Zijn moeder was Louise de Coligny. Vóór haar huwelik met Willem van Oranje had Spanje al 75000 gulden op diens hoofd gezet. Kort na de geboorte van Frederik Hendrik werd prins Willem vermoord (10 Julie 1584). voetnoot31 Welhem: Willem (door Vondel veel gebruikte vorm, met zinspeling op Wel hem: heil hem). voetnoot34 gepropt: vervuld. voetnoot36 voedbre: voedende; mem: mam, moederborst (mem dial. vorm). voetnoot37 Recht of: juist of; tegens met s onder invloed van jegens. voetnoot38-40 Opdat ge 't zoudt kunnen aandurven (bestaen), om alle gevaren van de oorlog-stormen te doorstaan. voetnoot39-40 om gevaer en... de stormen uyt te staen: om... te doorstaan; sonder krom te gaen met neergebuckten hals: zonder er onder te bezwijken, met neergebogen hals (als iemand die met volle kracht ten aanval gaat); neergebuckten: gebogen. voetnoot41-vlgg. Achilles de vermaarde Griekse held werd grootgebracht op de berg Pelion in Thessalië door de wijste van de Centauren, Chiron (Cheiroon); deze voedde hem op met 't merg van wilde dieren. voetnoot42 gemackelick in tegenstelling met Frederik Hendrik, die in de oorlog zelf werd opgevoed (vs. 45-vlgg.). voetnoot44 krijgh en heldenlof: roem van oorlogshelden. voetnoot45 in 't queecken en in 't koestren: in uw opvoeding en verzorging. voetnoot46 Gij waart aan 't weerbarstig lot als aan 'n voester toevertrouwd (te voestren: om voester te zijn). voetnoot47 van kindsbeen aen: al van z'n 13e jaar af (zie Princelied blz. 505 op vs. 17; en hieronder op vs. 51); oeffening voor sap: beoefening van 't krijgsleven voor (voester)melk. voetnoot48 bestuwt van: omstuwd door. voetnoot50 bus: geweer (buks). voetnoot51 Hij trok al heel jong met Maurits mee. In 1597 treffen we hem al aan voor 't belegerde Rijnberk. voetnoot52-vlgg. Slaat op Maurits die met Willem Lodewijk voor 't eerst de wiskunde ten grondslag legde aan de oorlogskunst. Bekend is dat hij gewoonlik de winter doorbracht met 't wikken en wegen van kansen, en in 't berekenen en tekenen van de te leveren veldslag tot in de kleinste biezonderheden; Met kool ontwerpt' ghy niet: met houtskool ontwierpt ge niet (als Maurits). voetnoot53 maelde: tekende; staf: stok; koelmoedigh overweger: rustig en kalm overlegger; in kalm overleg. voetnoot54 stormen: bestormingen. voetnoot55 die Lissebon vermant: die Lissabon overmeestert. voetnoot56 plondert: plundert; aen den Taegh: aan de mond van de rievier de Taag bij Lissabon; of steeckt een' zee aen brand: of steekt 'n vloot in brand (of mogelik: of steekt 'n zeestad in brand, en doelt hij misschien op La Coruna dat door 'n Hollands-Engelse expeditie werd bemachtigd en in brand gestoken, 1589). voetnoot58 Daer ghy: waar gij. voetnoot59 bedut: verbijsterd. voetnoot62 slangen: lange kanonnen; kortouwen: kartouwen, ook 'n soort kanonnen. voetnoot65 nml. in de slag bij Nieuwpoort in 1600, toen hij 16 jaar was. voetnoot67-68 Fortuyn ('t lot) of liever de oorlogsgod Mars had deze grond bestemd (gewijd), opdat men er.... voetnoot69 Opworpen: (op)werpen; gedempt sou zijn....: ten onder gebracht zou worden door Spanje. voetnoot70 Of 't moedigh Aragon: of 't hoogmoedig Arragon (= Spanje). voetnoot71 overwoegh bijvorm naast overwoog; uw broeder: Maurits. voetnoot72 uw' vroomheyd meed: uw dapperheid, gij dappere ook. voetnoot73 uyt open helm: met geopende helm, met open vizier, ronduit; eelaerdigh bloed: zoon van edelen bloede. voetnoot74 gebeden: genodigd. voetnoot75 keur van twee: keus uit twee. voetnoot76 Op 't spits te rennen...: op de spits van de wapens, dus: of 't vijandelik leger aan te vallen, of ons te richten naar de zwalpende zee. (Maurits had uit voorzichtigheid de vloot, die in de haven van Nieuwpoort geankerd lag, in zee gezonden; hij vreesde dat de Spaanse bezetting van de stad zijn schepen gedurende de slag zou verbranden). voetnoot78 De golven ginder, daer....: ginder bruisen de golven, en aan de andere kant klinkt 't wapenrumoer der gebruinde Spanjaarden. voetnoot79 Hoe nu toe: wat nu; 't en rout u niet: ge toont geen spijt (in zo'n benarde toestand te zijn). voetnoot80-81 Met....: meteen hebt ge neen geschud met uw bepluimde hoofd; dit verdriet: die moeite; noch rekent dit verdriet, maer wenschelijck: en gij acht dit geen ramp maar ge beschouwt 't als uw hoogste wens (rekent dit wenschelijck). voetnoot82 dwers oorspr. vorm van dwars. voetnoot83 voeght: past; draeght u vroom: gij gedraagt u dapper. voetnoot84 een' sulcke: zo'n. voetnoot85 wederom: van mijn kant; ernsthaftelijck: ernstig. voetnoot86 en reuckeloos....: en niet tegelijk (t'effens) roekeloos op 't spel te zetten heel de glorie van onze stam (Maurits en Frederik Hendrik waren de enige mannelike Oranjes). voetnoot87 den Iber: de (rievier de) Ebro, d.i. Spanje (zie Hier. Verw. blz. 130 aant. op vs. 588). voetnoot88 leyd: leit, ligt (geregeld leyd van liggen en leggen, met d, blijkbaar door ogenblikkelike verwarring met leide: legde; en leiden: voeren); hopeloos: Frederik Hendrik de jongste en enig overblijvende zoon van Willem van Oranje (Maurits was niet gehuwd). voetnoot90 Beveel my: laat aan mij over. voetnoot91 geef u: begeef u; binnens boords: aan boord, op 't schip (Maurits wilde dat Frederik Hendrik op de vloot zou gaan, om zich in veiligheid te stellen) vgl. aant. op vs. 76; So: toen. voetnoot92 Vernamen: bemerkten. voetnoot94 maer geheel....: maar nog niet geheel volwassen is. voetnoot95 d'harder: de herder; port: niet met rust laat; ontjaeght: belet te verkrijgen (te bejagen). voetnoot96 en van na by....: en die hij van nabij. voetnoot97 bestaet: begint. voetnoot98 En leepooght overzyds: en loert schuins terzijde. voetnoot99 snuyft: snuift, blaast hij. voetnoot100 Dat elck een aersling treed: dat iedereen terugdeinst; aersling: achteruit; datmael: toen. voetnoot102 nu hier staet....: nu hier mogelik is zo'n heerlike overwinning te behalen (prijs d.i. buit te verwerven, met zinspeling op 't andere woord prijs: roem). voetnoot103 grootvaer: voorvader, Adolf van Nassau, keizer van Duitsland die slag leverde tegen z'n mededinger naar de kroon, Albert van Oostenrijk, bij Spiers in 1298. In 'n gevecht van man tegen man kreeg hij van Albert 'n steek in 't oog, waaraan hij gestorven is. Nu ging 't weer tegen 'n Albert van Oostenrijk die de Spaanse Nederlanden bestuurde; doe: toen. voetnoot104 voer.... toe: tegen ging, te lijf ging. voetnoot105 sleet: doorbracht. voetnoot106 in sijn' rusting: in z'n wapenrusting. voetnoot107 die woed: die tot 't uiterste vecht; 's rijx gerechtigheyd: 't rijksgebied ('t gebied waarbinnen de rechten en wetten van 't rijk gelden). voetnoot109 De slag bij Spiers (zie aant. op vs. 103) had ook op 2 Julie plaats (in 1298), evenals die bij Nieuwpoort. voetnoot110 klage: klacht. voetnoot115 mijn lijf: m'n lichaam. Hier houdt de prins op met spreken. voetnoot117-118 met reyen.... te geleyen: met dansen de bruidstoet (met fakkels) te geleiden (zie blz. 462 aant. op vs. 3); goedjonstigh: vriendelik. voetnoot119 't Akelige krijgsgeschreeuw klonk tegen de hoge hemel op. voetnoot120 d'overhand: de overwinning. De Staatse troepen moesten slag op slag wijken voor de Spanjaarden, tot Maurits zijn troepen weer herstelde, en de ruiterij onder Lod. Gunther de oververmoeide vijand plotseling overviel en in verwarring bracht; vs. 121-vlgg. zijn geschiedkundig onjuist; 't was niet Frederik Hendrik die de overwinning besliste. voetnoot123 sloopte: afbrak, uit elkaar sloeg; alsins: aan alle kanten. voetnoot124 gestutte: gestuite, tegengehouden; vloed, en waterstroom: vloed van 'n stroom. voetnoot125 rijsenhoofd: uítstekende dam met rijshout versterkt; bestendigh: bestand. voetnoot126 En weer z'n krachten kan ontspannen in 't open veld en alles vernielend (te schendigh). voetnoot127 In 't kort: in 'n ogenblik; set in een' bare see: tot enkel zee maakt. voetnoot129 De grooten Henrick nml. Hendrik IV (de Grote), van Frankrijk, z'n peter. voetnoot130 ging... rumoeren: ging nooit met vreseliker geweld te keer onder 't leger van de vijand (in de slag bij Ivry in 1590 tegen de Ligue onder de Guises). voetnoot131 weyen: verdervend rondgaan; het hoofd van de Ligue in Frankrijk, du Maine (gewl. Mayenne genoemd); luttel harts: weinig moed. voetnoot132 Guisards: aanhangers van de Guises, die herhaaldelik tegen de wettige koning Hendrik IV opstonden. voetnoot133 Dat zijn de Spaanse troepen. voetnoot135 d'Aertshartogh: de aartshertog, Albert van Oostenrijk; van veel schricx gedoodverwt: doodsbleek van schrik. voetnoot136 Mendoza admiraal van Arragon, een van de Spaanse bevelhebbers; gevaen: gevangen (ouwe bijvorm); op 't bloedige bancket: op 't bloedig krijgsfeest (in de veldslag). voetnoot137 met naeckten: met gesneuvelden (van hun wapenrusting beroofd). voetnoot138 't Aemachtigh sand: 't uitgeputte, dorstige zand; amachtig: ons amechtig (de Brabantse vorm) machteloos, uitgeput; Donnen: Spaanse edelen, heren; 't Spaansche Don = heer. voetnoot139 sat.... te prijck: praalde. voetnoot140 't Strax opgeblasen heyr: 't zo even nog trotse leger. voetnoot141 cyteren en veelen: citers (harpen) en vedels (of violen), hier in 't algemeen: muziek. voetnoot142 met geslage maeghdenkeelen: met zingende meisjesstemmen, met zangen van meisjes (kelen geslagen d.i. trillend door de zangtonen; verg.: de harp slaan). voetnoot144 berent: aangevallen, belegerd. voetnoot145 Haest...: weldra zou ik bezwijken; verre rijmend op starre, verg. blz. 110 vs. 168 en blz. 158 vs. 1161. voetnoot147 in velerley gevals: in velerlei rampen (gevals 2e n.v. bij velerlei; geval: ongeval); Vondel doelt hier natuurlik op 't herstel van 't onrecht tegen de Remonstranten. voetnoot148-vlgg. Slaat hoogstwaarschijnlik op de tocht van Frederik in 1620 naar de Palts, waarheen ook Ambrosius Spinola van uit Maastricht 'n krijgstocht van plan was; van 'n samentreffen is niets bekend. voetnoot148 't erfdeel nml. van Frederik, keurvorst van de Palts, winterkoning van Bohemen. voetnoot149 Woud vryen: woudt bevrijden (van Oostenrijkse troepen die 't bezet hielden); los getroffen: los geslagen. voetnoot151 scharp gelaen pistool: uw pistool met scherp (met kogels) geladen. voetnoot152 weerde 't vier van polver en van kool: weerde 't vuur van 't (schiet)kruit; dus belette dat er geschoten werd; polver en kool betekent waarschijnlik: schiet- of buskruit; eigenlik pulver van kool; houtskool is 'n voornaam bestanddeel van 't buskruit. voetnoot153 Zodat de Rijn van schaamte zich wilde verschuilen; hoornen zinnebeeld van de (vruchtbaarheid van de verpersoonlikte) rievier; zie Dl. 1 blz. 181 op vs. 96. voetnoot150-154 desen Genuees nml. de Spaanse veldheer Spinola, die uit Genua afkomstig was; maer logge lompe Moffen....: de Duitse troepen schonden blijkbaar hun krijgseed door te weigeren mee te strijden; hiervan is niets bekend; Moffen: Westfalers. voetnoot154 En Duitsland kon hem (de Rijn) van uit de diepte (van de bodem) horen huilen. voetnoot155 Slaat op de plundertocht van Frederik Hendrik door Brabant tot voor de poorten van Brussel (in 1622); ontset: ontsteld. voetnoot156 spelende: schetterende. voetnoot157 d'Infante nml. Isabella weduwe van Albert van Oostenrijk, die nu weer uit naam van Spanje, de (Zuidelike) Nederlanden bestuurde; Infante voor 't Spaanse Infanta: koningsdochter, vrouwelik van Infante: koningszoon; ten trans uyt: van uit de trans, de bovenomloop. voetnoot158 ving met bestorven' ooren: met haar oren opving, van schrik bestorven. voetnoot159 speelhuysen: lusthoven, buitenverblijven. voetnoot160 bereên: bereden, aangetast werd door de koorts; bereden van berijden al vroeg door verwarring met (mndl.) riden: beven (van de koorts), ons rillen; rede bij riden en ríllen = koorts. voetnoot161 onverwonnen: onverwinnelike ('t Latijnse invictus). voetnoot162 van Venus: van de liefdegodin, van de liefde. voetnoot164 als van Hercules: en evenals van Hercules, van u (uw' boesem) z'n overwinningsfeest gemaakt heeft: op u als op Hercules z'n hoogste zegepraal behaald heeft. voetnoot165 En die: en gij die. voetnoot166 Hij huwde (4 April 1625) met Amalia gravin van Solms, hofdame van koningin Elisabeth, de vrouw van Frederik van de Palts, de (winter)koning van Bohemen, zie aant. op vs. 148. voetnoot167 minne: de minnegod, Cupido; u.... schoot: u trof. voetnoot171 't Welck....: 't wezen, 't aanschijn dat....; voor: boven; erft: bezit. voetnoot172 Dat 't hoogbeeld, 't ideaal van alle vorsten (aller Princen doel), Frederik Hendrik in de aanschouwing van dat aanminnig aanschijn als bezwijmt. voetnoot173 leest: plukt; dus: op de lelieblanke wangen de rozen kust. voetnoot176 weeldigh: in liefdeweelde. voetnoot177 ingereden: binnengereden (in z'n paleis). voetnoot178 nu: dan. voetnoot180 Orangie spreek uit Oranje (zie vs. 185, 186). voetnoot181 aen derf spannen: durft te strijden; derf: durft (zie blz. 147 op vs. 943). voetnoot183 hem nml. de koning van Spanje. voetnoot184 silvervloten: jaarliks zeilde er 'n vloot met buitengewone rijkdommen van Cuba naar Spanje; mijnen van Peru: zilvermijnen van Peru. voetnoot185 Kleef.... aen: hecht u onafscheidelik aan. voetnoot186 Amalia was hofdame van Elizabeth, de dochter van Jacob I van Engeland (zie op vs. 166); dat pand: die kostbare schat, die prinses. voetnoot187 als 't heylheyligh steenenpuyck: toen de hoogheilige vorstekroon; heylheyligh voor heilig heilig, 'n navolging van 't Lat. sacrosanctus; steenenpuyck: eigenlik: 't puik van de edelstenen. voetnoot189 slincx: links, afkerig; in 1620 was koning Frederik verslagen en kwam in 1621 om hulp in de Nederlanden, waar hij in ballingschap bleef. voetnoot190 troostelijcke: troostende. voetnoot191 Gespeel: (speelgenoot) deelgenoot. voetnoot193 Den Hemel: gewone Zuid-Nederlandse onderwerpsvorm; boet: moge herstellen; en geefse: en geef haar (Elisabeth). voetnoot194 Keurvorstendom: de Palts (zie op vs. 148). voetnoot195 Frederik Hendrik zal die nederlaag van haar gemaal weten te herstellen. voetnoot196 Ofschoon Spanje (Madrid) 't praatje uitstrooit, dat wij smeken om behoud van ons leven. voetnoot197 Bourgoenjen: Bourgondië; 't Spaanse koningshuis werd ten opzichte van de Nederlanden meestal nog 't Bourgondiese huis genoemd (of wel worden hier Albert en Isabella bedoeld, omdat hun de Nederlanden en Bourgondië gegeven waren); huppelt: danst. voetnoot198 sluymervallen: slapen, verslappen. voetnoot199 Doelt op de godsdiensttwisten. voetnoot200 Maraen: in de Nederlanden 'n scheldnaam voor Spanjaard; 't Spaanse woord marráno betekent varken, en was 'n gewone scheldnaam in Spanje voor de met dwang kristen geworden Moren; hier werden de Spanjaarden met hun eigen scheldwoord genoemd. voetnoot204 de wond: voor de wond; onsen staet: voor onze staat. voetnoot205 Hij stilt wraakzucht (wraeckgierigheyd); die lange was aen 't bloeden: die al lange tijd de gemoederen deed bloeden (in de felle burger- en godsdiensttwisten). voetnoot207 en levert het gedwee: en maakt 't zachtzinnig. voetnoot208 van nieus: opnieuw; den zegen: de welvaart. voetnoot209 wackert: wordt wakker, levendiger. voetnoot212 seyd ons toe: belooft ons (Vondel schrijft geregeld seyd met d, onder invloed van zeide; vergelijk leyd blz. 512, op vs. 88). voetnoot213 De bekende voorstelling van de hoorn van overvloed, de hoorn van de geit Amaltheia die Zeus (Jupiter) gevoed had (zie Klinckdicht vóór Geboortklock, van 1626, vs. 10 ‘de hoorn van Amelthe’). voetnoot214 Philippus: Philips IV, koning van Spanje. voetnoot215 dat: omdat; in 1614 hadden de Staten 'n verdedigend verbond met Zweden gesloten voor 15 jaar. voetnoot216 In 1624 sloten de Staten 'n vriendschapsverdrag met Engeland en 'n verbond met Denemarken; pijck: piek, speer. voetnoot217 de gevlerckte leeu: de gevleugelde leeuw van St. Marcus, 't wapen van de Republiek Venetië; 'n gezantschap onder Sommelsdijk vergezeld o.a. van Konstantijn Huygens had in 1620 'n verbond met Venetië getekend; de roos stond in 't wapen van de Engelse koningen; met Engeland werd weer 'n verbond gesloten in 1625; de Fransche lely: met Frankrijk was in 1624 'n verdrag gesloten; in 1625 werd 'n algemeen verbond tussen alle genoemde staten tot stand gebracht. voetnoot222 Timoleon: een Korinties veldheer die in 343 v. Kr. Syracuse ging bevrijden van 't tyranniek bestuur van Dionysius. voetnoot223 aller borgren haet: de door alle burgers gehate. voetnoot224 Conons soon: Timótheus, veldheer van de Atheners in de 4e eeuw voor Kristus; dapperheyd en prijs: (dapperheid en roem) roemrijke dapperheid. voetnoot226 Epaminond: Epaminondas, de bekende veldheer van de Thebanen, die in de 4e eeuw v. Kr. Thebe van de Spartanen bevrijdde. voetnoot227 gehart: met 'n (dapper) hart, kloekhartig. voetnoot228 verlaen: (verladen) beladen. voetnoot231 Den kolder vry van steeck: 't harnas (maliënkolder) vrij van degenstoten; dus: de nooit verwonnen Spinola. voetnoot232 een tweede Nay: 'n twede Pater Jan Neyen, van de orde der Minderbroeders, biechtvader van aartshertog Albert, die in 1607 uit Brussel naar Den Haag gezonden werd om 't Bestand voor te bereiden; zie Vondels Roskam (1630) vs. 49. voetnoot233 diersch: dierlik, vreselik. voetnoot235 Mijn konings land: 't land van mijn koning; woest: verwoest. voetnoot236 smelt, en quist: doet wegsmelten en verdwijnen z'n ingeoogste goudschat (uit de koloniën); oegst: spreek uit oest, zie blz. 176 op vs. 1536. voetnoot238 borsten....: flinke mannen, die er stevig op los slaat. voetnoot239 't Brabants gasthuys: omdat in de Zuidelike Nederlanden voortdurend oorlog werd gevoerd, en die voortdurend aan plundering bloot stonden. voetnoot241 Bergen: Bergen op Zoom, dat in 1623 door Spinola werd belegerd, en door Maurits is ontzet. voetnoot242 't Welck: Bergen, dat; minder lijd: minder kan verdragen. voetnoot243 Dat met z'n ijzere vestinggordel van geen wijken weet. voetnoot244 Dat zelfs Velasco uit z'n legerplaats opjaagt; Valasco of Velasco, onderbevelhebber van Spinola. voetnoot245 handelt wandelt: wees vrij in uw handel en wandel, in 't handelsverkeer. voetnoot249 't verbond van de vrije verenigde Nederlanden; goedertieren: zachtzinnig, vreedzaam. voetnoot250 In 1647 werd deze wens verwerkelikt, en Vondel's eigen vredespel De Leeuwendalers opgevoerd. voetnoot251 de vredevlam: de vlam van brandende pektonnen enz. bij de vredefeesten te ontsteken, verg. Dl. 1 blz. 150 Op het twaalfjarige Bestandt der Vereenigde Nederlanden, aant. op vs. 12; drift van wolcken: drijvende wolken. voetnoot253 van: door. voetnoot255 heuschen: hoofse, edele. voetnoot227-256 Ziet de dichter in z'n verbeelding. voetnoot257 Bekraghtigh: maak tot werkelikheid. voetnoot259 Ter tijd toe: tot de tijd dat, tot dat; binnen Delff: in Delft, waar in de Nieuwe Kerk z'n vader en Maurits lagen begraven.

Vorige Volgende

Begroetenis aen den doorluchtighsten en hooghgeboren Vorst Frederick Henrick,