't Word grooter plas: maar niet zo 't was. Nederlandse beschouwingen over vertalen 1670-1760

Vertaalhistorie. Deel 3

[p. 52]

14
Cornelis Hoofman (vert.): Tasso, Amintas, Amsterdam, 1711.
Uit: ‘De vertaaler aan den leezer’.

Mr Cornelis Hoofman, in 1672 geboren te Haarlem, maar als succesvol zakenman woonachtig in het Oost-Pruisische Königsbergen, schreef na deze Tasso-vertaling zelf een ‘Bosch-Tonneel-Spel’, zoals hij het noemde (Adelheide, 1717), waarin hij de stof van Tasso's Aminta (1581) combineerde met die van Guarini's Il pastor fido (1590). In de tekst hieronder becommentarieert Hoofman de vertaling hiervan door David de Potter, getiteld Den getrouwen herder (1650). Ook maakt hij melding van een andere vertaling in wording van Aminta, in ‘maatlooze verssen’; daarmee moet hij de vertaling van Wellekens, die diverse maatsoorten gebruikt (zie hieronder no. 16), op het oog hebben. Met de eerdere vertaling ‘in onrym’, d.w.z. proza, doelt hij op die van M. Smallegange (Aminta, z.pl., 1660).

D'Amintas van Tasso, is al van ouds vermaard, en voor een van d'allerkeurigste werken gehouden; maar d'overzetting daar van op rymelooze verssen in onze Nederduitsche spraak, zal mischien als iets nieuws voorkomen, en derhalven zoo smaakelyk niet zyn. Men heeft nogtans eens een proef willen neemen, of het geen in 't Italiaansch zo gemeen is, in onze taal; die zeekerlyk even zoo bequaam daar toe is; niet konde naagebootst werden. Eenige voornaame Nederduitse Digters hebben voor deezen wel rymlooze verssen gemaakt, 't geen men naderhand niet gevolgt heeft; en ik kan ze zelf niet goed keuren in een Heldendigt of andere deftige stoffe: maar zoo ze ergens passen, het zal in diergelyke Bosch-tonneel-spelen zyn als dit is: en het schynt dat Tasso; dien het aan geest om te rymen niet ontbrooken heeft, dewyl hy het groote Heldendigt van 't Verloste Jerusalem in konstig rymende verssen heeft uitgevoerd; nogtans in dit herders spel voordagtelyk onrymende verssen verkooren heeft, om dat hy geoordeelt heeft dat zulke stof wat gemeenzamer en minder hoogdraavend moest zyn: en hy moet zeekerlyk van dit gevoelen geweest zyn, om dat hy in zyn voorreden, de Min een soort van verschooning laat doen, dat de herders zoo ongewoone taal spreeken, en geeft daarvan een byzondere reden, als of zy nu door een buitengewoone goddelyke kragt waaren aangeblaazen.

Indien men nu dierglyke werken wil in rym overzetten; 't is zeeker genoeg, dat men zulks niet kan doen, zonder een meerder hoogdraavend-

[p. 53]

heid daar in te brengen, 't geen nogtans de Schryver heeft willen vermyden: dit blykt aan de Getrouwe Herder, van Potter overgezet; 't geen een treffelyk werk is, maar eenigsints veranderd door de verandering van verssen: Zoo is d'overzetting van deeze Amintas in de Fransse taal in zig zelf goed, maar wykt veeltyds geheel af van de gedagten die Tasso heeft, werdende om 't rym somtyds iets overtolliges daar by gevoegt, of iets daar nogtans aardigheid in steekt: uitgelaaten, Zoo vind men Anakreon in 't Frans overgezet; maar 't geen in 't Grieks geestige deuntjes zyn, zyn in de vertaaling deftige gedigten geworden, die wel fraay zyn, maar naa d'oorspronklyke niet gelyken.

Ik verbeel my derhalven (hoe zeer deeze slag van verssen iemand mogt behaagen of mishaagen) dat men deeze werkjes allerbest kan overzetten, met dezelve trant van verssen te houden die ze in d'oorspronklyke taal hebben. Een ander had dit mischien gelukkiger konnen uitvoeren, maar ik heb 't eens ondernomen; en overal zoo naa mogelyk dezelve trant van verssen gehouden, die ik in 't Italiaans gevonden heb; de lange & korte regels van even veel lettergreepen gemaakt; daar ik lange of korte regels vond; heb ik ook zoodaanige gebruikt in myn vertaaling, en waar in 't Italiaans eenig rym was, ook een rym tragten in te brengen: want ik bemerk klaar, dat Tasso zulks niet zonder reden gedaan heeft; dat sommige stof veel aardiger valt in de korte regeltjes, en dat hier en daar een ryment versje tussen beiden mede een sierlykheid geeft, die wel voegt met het onderwerp van zulke redeneringen, daar men dezelve vind: de Reyen tussen de bedryven, die in 't Italiaans op rym zyn, heb ook op rym gemaakt, en ook zo veel mogelyk getragt, dezelve trant van rym & regels te behouden: op dezelve wys heb overgezet het vers van de weg geloopen Min ('t geen hier als een Naa-reden stel, schoon ik weet sommige het voor een byzonder vers houden) daar ook omtrent zo veel en weinig rym in heb zoeken te brengen, als het in 't Italiaans heeft.

Wat daar van zy, 't zal my lief zyn, indien deeze myne Overzetting maar eenigsints bequaam zyn mag, om dit roemwaarde Bosch-tonneel-spel van Tasso in onze Nederduitse taal uit te beelden, 't geen tot nog toe maar in onrym geschied is; behalven dat ik nu verstaa, een vermaard Digter bezig is met deezen Amintas, in maatlooze verssen te vertaalen: al 't geen gezien heb, dat uyt zyn pen gevloeyd is, doet my niet twyffelen, of zyn overzetting zal ten minsten zoo aangenaam als de myne weezen; maar 't zal beter zyn, dat dit pronkstuk van Tasso op tweederleye wyze te voorschyn kome, als dat het langer voor de Nederlandze konst-beminnaars verborgen blyve.

[...]