't Word grooter plas: maar niet zo 't was. Nederlandse beschouwingen over vertalen 1670-1760

Vertaalhistorie. Deel 3

[p. 50]

13
Willem Sewel (vert.): Gilbert Burnet, Kort-begryp van de historie der reformatie van Engeland, Amsterdam, 1690.
Uit: ‘Bericht des overzetters aan den leezer’.

Willem Sewel (1654-1720), kleinzoon van een naar Amsterdam uitgeweken Engelse puritein, sloot zich in navolging van zijn ouders aan bij de Quakers. Stelde een Engels-Nederlands woordenboek samen en vertaalde vooral uit het Engels, zoals hier The abridgement of the history of the reformation (1682). Hij sympathiseerde met de ideeën van Nil volentibus arduum en volgde Pieter Rabus op als redakteur van De boekzaal. Zie voor hem als vertaler Schoneveld, 1983, pp. 13-28, en Schoneveld, 1990, pp. 189-210.

Zo een Werk, als dit is, wel te vertaalen, is moeijelyker als menig een wel denken zoude; de reden daarvan is, dat 'er in 't zelve zo veele woorden, benaamingen, en spreekwyzen ontrent Rechtsgedingen en 't Kerkelyk bestier voorkomen, die hier te Lande (alwaar niet alleen in de Rechtshandel, maar ook in Kerkelyke zaaken een geheel andere maniere gehouden wordt) in geen gebruyk zyn: en 't zoud een groote duysterheyd, indien niet onverstaanlykheyd, veroorzaaken, indien men zulke plaatsen altyd naar de Engelsche bewoordinge vertaalde. Ik heb derhalven getracht om de zelve zo duydelyk uyt te drukken, als my eenigsins doenlyk was; zulks dat ik hoop dat onze Nederlanders geen oorzaak zullen hebben, om over de onverstaanbaarheyd van dit Werk te klaagen. Voorts heb ik op sommige plaatsen eenige korte Aantékeningen gemaakt, welke hoewel doorgaans onnoodig voor de gene die in Engeland zyn geweest, óf de Engelsche taal wel verstaan; echter, zo ik acht, van eenig nut zullen weezen, voor anderen die des onkundig zyn. Van verscheydene benaamingen heb ik ook de Engelsche woorden, ten dienste der naauwkeurige Liefhebbers, op de kant gestéld; welker meeste gedeelte van Latynisten, schoon zy geen Engelsch geleerd hebben, zal konnen verstaan worden. Dat ik de woorden Lord en Sir doorgaans onvertaald gelaaten heb, geschiedt om merkelyke redens wille; want hoewel wy voor de zelve geen ander woord hebben als Heer, echter is 't woord Lord een zékere tytel, die meerder is als Sir; 't welk, hoewel ook de tytel van eenen Ridder enz. zynde, nóchtans wel aan een gering persoon gesteed wordt, gelyk by ons 't woord Myn Heer. Maar

[p. 51]

Lord is de benaaming Góds, en voorts de tytel der Ryksraaden, en eenige andere hooge Amptenaaren, die dezelve menigmaal maar alleen uyt krachte van hun Ampt voeren, zo lang zy 't zelve bedienen. Ook zal men somtyds in dit Werk verhaald vinden het maaken van eenige persoonen tót Lords, onaangezien zy van te vooren al Heeren waaren, gelyk als onder anderen in het Tweede Deel, op de 164ste en 204de zyde, blykt, alwaar 't immers niet gepast zoude hebben 't zelve woord te vertaalen. Wat het woord Parlement aangaat, Ik weet wel dat ik, op 't spoor van sommige welspreekende Schryveren, Ryksvergádering daar voor zou hebben konnen stellen; dóch 't behaagde my beter 't eygen woord te behouden: want de benaaming van Ryksvergádering past, myns bedunkens, immer zo wel op zodaanig een Conventie als 'er onlangs in Engeland zat, eer de tegenwoordige Koning Willem de Derde nóg op den Troon verheven was.

Ik heb dit Bericht alhier laaten vooraf gaan, om dat we tegenwoordig niet alleen een keurige, maar ook een bedilzieke eeuw beleeven, waar in 't niet wel moogelyk schynt voor eenigen Schryver óf Vertaaler, opspraak te vermyden; want veele zeggen (en met goede reden) dat men in 't vertaalen zich niet al te naauw aan de woorden moet binden; en andere (die zich waanen wyzer te weezen) zyn gereed om iemand te berispen, indien hy nu en dan een weynig van de bewoordinge afwykt, schoon hy den zin uytdrukt. De Liefhebbers onzer Nederduytsche taale zien gaern een zuyvere Duytsche styl; en andere, die ik naauwlyks denk dat den minsten hoop uytmaaken, zeggen dat zulk een styl te styf, en niet vloeijend genoeg, ja onverstandelyk is; hoewel de rechte oorzaak daar van veeltyds is, dat zy zelve niet magtig zyn goed en zuyver Nederduytsch te schryven, en derhalven onbequaam om van de aardigheden en cieraaden des zelfs te oordeelen. Wat raad dan in dit geval anders, als geduld? en dat men zich hier mede getrooste, dat zelf de vermaarde Heer P.C. Hoofd, dat puykstaal der Nederlandsche Schryveren, de berisping van zodaanige Menschen niet heeft konnen ontgaan, die zyne styl styf, hard, en duyster noemen, om dat zy de kracht en overaardigheden, die 'er in zyne uytdrukselen steeken, juyst niet begrypen. Dóch ik zal my niet verder in dit geschil wikkelen.

[...]