Alle de ontleed- genees- en heelkundige werken

X.
Van de Zenuwtepelties van de Maag.

Indien Imant de veelvuldige pynen, waar mede vele menschen langdurig gequelt worden, en welkers oorzaak of in de maag of darmen zit, overweegt, zal hy daar uyt lichtelyk besluyten konnen, dat aldaar zeer veele Zenuwen, en scherp-gevoelige Zenuw-tepelties schuylen. Dat zulks zodanig inderdaat gelegen is, bevestige ik nu met het gezicht zelfs: want als ik de slagaderen met een rode wasch opvulle, en deze delen aldus toebereit naderhant eerst in een bequaam vogt weeke, dan bevinde ik, dat de inwendige oppervlakte van de maag en den nugteren darm gelyk als met een zekere tepelagtigen rok bekleet is. Ik moet evenwel bekennen, dat deze tepelties zo duydelyk in een mensche maag niet te voorschyn komen, als wel in een schaap, gelyk ik

[p. 1084]

in deze figuur hebbe afgebeelt. Derhalven zal men hier uyt zo veel te lichter konnen geloven, dat zy in een mensch ook aldus gevonde worden, dewyl een daar na bykomende gelykenis, hoewel wat duysterder, in een mensch aangemerkt wordt. Maar op dat dit tepelagtige maakzel in de maag van een schaap wel gezien worde, moet men dat gedeelte van de maag nemen, 't welke aan de bygelegene milt vastgehegt wort; laat het zo lang in warm water blyven, tot dat de rok, die ik den tepelagtigen fluwelen noeme, van den tepelagtigen afscheit, als dan puylen deze tepelties, hebbende de grootte van spelde knopies, uyt, in de oppervlakte van den tweden rok, zittende onder den eersten losgemaakten rok. 't Zelfde kan men ook doen, als de maag van een schaap in regenwater zolang geweekt wort, tot de eerste rok van de maag van den onderleggende tepelagtigen rok afscheit.

Mogelyk zal 't Imant aanstotelyk voorkomen, dat ik deze ronde knobbeltjes in een schaaps maag tepelties noeme, nademaal de ontleders deze zenuwtepelties met een pyramidaalswyze figuur afbeelden. Maar ik kan zeer klaarblykelyk aantonen, dat vele dezer tepelties rontagtig zyn, voor zo veel zy namentlyk buyten de oppervlakte van dit vlies uytpuylen; zulks ziet men duydelyk in de huyttepelties, voornamentlyk in de tepels der vrouwenborsten, die ook met zeer vele tepelties verciert worden. Het tegendeel heb ik ondervonden in de huyttepelties van walvisschen, voornamentlyk in de huyttepelties van hare mammen, welke in scherpe kegelties uytgaan, gelyk ik voor dezen in myne Anatom Cabinetten heb aangetoont. Ja de tepelties, welke in onze voorlippen gezien worden, en meer anderen zyn langwerpig; zo dat de tepelties na haar verschyde gebruyk veel onder malkanderen verschillen. Terwyl ik deze zaak in een schaapsmaag wat naauwkeurig onderzoek bevinde ik iets, dat veel zeltzamer is; namentlyk als ik een gedeelte van de maag, van de milt wat meer afgelegen, assnyde, en het zodanig, als ik zo even beschreven hebbe, behandele, dan vinde ik daar ter plaatze een geheel andere figuur van tepelties: want dan zynze niet meer rontagtig, maar klyn langwerpig, gelyk zeer kleyne [ascarides] aarsmayen naauw onder malkanderen verwart; op de zelfde wyze byna heb ik ze in den nugteren darm van een mensch gevonde. Derhalven nadien wy nu door de zaak zelfs verzekert zyn, dat de zenuwtepelties in een en 't zelfde voorwerp verschydentlyk van figuur zyn, gelyk ik in de maag van een schaap geleert hebbe, is 'er niet aan te twysfelen, of een en de zelfde zenuw in verschyde takken zich versprydende maakt daar na ook verschyde tepelties, zo dat ze door deze verschydentheit bequaam worden om onderschyde uytwerkingen voort te brengen, gelyk ik eerst in de bloetvaten gevonden hebbe. Dit ontleetkun-

[p. 1085]

dig leerstuk wort bewezen door den gehoorzenuw, dewelke in een zagten en harden tak verdeelt zynde, daar na overgaat tot vele afzonderlyke gebruyken, na vele afzonderlyke plaatzen, een tak namentlyk na de halfmaanwyze pypen, 't slekkenhuys, doolhof, en een ander na de spieren van 't aangezicht. Ik zal nu niet spreken van de zenuwtepelties van de tong, haar groote verandering, verschydenheit, en vele nog meer te onderzoekene zaken, als 'er tot nog toe klaar ontdekt zyn.

Tot een TOEGIFT heb ik deze volgende alhier geplaatst.

'T is bekent, dat de waterblaas 't zamengenstelt is uyt onnoemlyke spierdraden, dienende om 't water na buyten uyt te zetten; niemant zal ook ontkennen, dat de baarmoeder van een zwangere vrouw twee voorwerpen van een verschillende natuur bevat, namentlyk de vrucht en de moerkoek, dewelke in een gezonden staat van arbeit, snellyk, de ene voor en de andere na, geboren worden. Het maakzel van de baarmoeder heeft geen minder spierdradige en beweegbare dikke zelfstandigheit, als de blaas; deze spier draden of vezelen zyn van een verschyde maakzel, loop, en gebruyk. Omtrent de baarmoeder van een bevruchte vrouw oordeel ik aanmerkens waardig te zyn, dat de moerkoek tot hare verlossing gebruykt niet alleen de gemelde beweegdraden van de baarmoeder, een verschydentlyke loop hebbende, maar ook daar en boven een byzondere spier voorzien met kringswys lopendespierdraden, en wel op die plaats; waar de moerkoek in een natuurlyken staat zich aan de baarmoeder hegt, namentlyk den bodem van de baarmoeder; gelyk ik nu in myne nieuwe verzameling laat zien, en vertone.

O Hoe wonderbaarlyk heeft de goedertierenste schepper dit alles zo voorzien, op dat niets aan de in arbeidt zittende zwakke vrouwen zoude ontbreken! Dewyl deze aanmerking gelukkig en klaarblykelyk my in 't gezicht gekomen is, hebbe ik 't niet ongerade geoordeelt, dezelve door een afbeelding te verklaren, om ze te vaster in de geheugenis der genen te prenten, die zich in de vroetkunde oeffenen. Hier uyt is 't niet bezwaarlyk te begrypen, dat de moerkoek, zo zy tegens de wetten der natuur op een verkeerde plaats van de baarmoeder, namentlyk de rechter of slinker zyde, alwaar zodanige kringswyze beweegdraden niet zyn, zich vervoegt heeft, veel moeyelyker van de baarmoeder afscheit, als wanneer zy op haar natuurlyke plaats, dat is, gelyk ik gezegt hebbe, de bodem van de baarmoeder, zit: wat in zodanig een verkeerde plaatzing gedaan moet worden, kan de lezer zien in het tweede tiental van aantekeningen, alwaar ik hem na toe wyze.

Nadien op de derde plaat van dit derde tiental een plaats overig was,

[p. 1086]

hebbe ik die met een figuur van eengedeelte van een schaaps galblaas vervult, waar in te zien, dat de takken van de poortader spaarzamer volgens de lengte lopen, ('t welk aan de tweelingsaderen van de galblaas eygen is) maar overvloediger van weerskanten voortkomen, en na boven klimmen; ik bekenne, dat ik nooyt te voren zulks gezien hebbe. dog hier over zal ik hier na, zo 't Godt behaagt, wytlopiger handelen.