Alle de ontleed- genees- en heelkundige werken

[p. 250]

Antwoort Van Frederik Ruysch Aan den Geleerden Heer Johannes Gaubius,
Liefhebber der Geneeskonst,
Op de derde voorstellige Ontleed-kundige Brief.

Zeer Wakkere Heer.

IN uwe laatste en derde Brief zie ik, dat gy myn lof boven myn verdiensten zoekt uyt te breyden; ik verzoeke ernstig, dat zulks na dezen wat spaarzamer mag geschieden: want uw is niet onbekent, gelyk gy wel zegt, dat ik nergens meer voor zorge en ter harte neeme, als dat ik tragt de wetenschappen voort te zetten, en in die geenen, dewelke waardig geagt worden, liever aan te queeken, als my by my zelfs daar over te verwonderen, en met zoo veel loftuytingen, daar ik waarlyk myne ooren niet toe verleene, opgeheven te worden.

Ondertusschen versta ik, dat gy de oortjes van 't hart, onlangs van my in een privaat Collegie vertoont, ter onderzoeking brengt; dewelke, op datze van haar levenskragten en voedzel niet zoude berooft worden, byzondere slagaderen noodig hebben, waar door het slag-aderlyk bloed in een vereyschte menigte tot voedzel tot haar zouden worden gebragt.

Gy oordeelt wel, dat zoodanig iets tot nog toe van niemand der Ontleeders is vertoont; ja het is te verwonderen, dat Professor Bidloo deze zoo groote en klaarblykelyke slag-aderen niet gezien heeft, daar hy nogtans in 't openbaar stoft, dat hem niet alleen deze onze uytvinding om de lichaamen te bereyden en te bewaren bewust is, maar dat hy dezelve al voor my geweeten heeft: waarlyk, men moet zig verwonderen, dat hy de figuuren dezer slagaderen, dewelke door onze konst ligtelyk voor 't gezigt zig opdoen, niet gezien, nog belast heeft dezelve in zyne Tafels in te voegen. Met regt matige ik my zelfs, en myn Zoon, de uytvinding van dit konstwerk aan; en indien

[p. 251]

't hem voor my is bekent geweest, waarom heeft hy zulks niet openbaar, gelyk ik gedaan hebbe, in de Zomer, en wel in de honds-dagen vertoont? By deze konst word dit vereyscht, niet alleen, dat alle de bloedvaten van 't geheele lichaam, en voornamentlyk de slag-aderlyke, geen uytgezondert, ja zelfs de bloedvaatjes, dewelke gespreyd worden door de rok, of vlies, bekleedende de gehoor-beentjes, als met bloed in een behoorlyke quantiteyt vervult, vertoont worden; maar ook dat zy zoo vast en hard zyn, datze met haare takjens uyt het menschelyke lichaam gehaalt konnen worden. Ik hebbe Uwlieden eenige reyzen in een privaat Collegie voorgehouden de bloedvaten, door de Milt, Long, Lever, en andere deelen verspreyt, zoo styf, en met een roode koleur doorverwt, dat niet alleen de takken, maar ook de allerkleynste takjes der takken, van de klieragtige zelfstandigheyd ontdaan en gedroogt zynde, konde gezien worden; en deze gezegde takjens zyn zoo fyn, dat ik nooyt zoodanig iets gezien, of van anderen gehoort hebbe.

Ten tweede, word 'er in deze konst vereyscht, dat de doode lichamen in vervolg van tyd een hooger rood van zig geven; dit blykt in onze doode Lyken, het voorgaande Jaar van my in 't openbaar vertoont, waar van het andere zonder verf, quast, of eenige bedriegery nu veel mooyer en rooder geworden is, als voor die tyd.

Ten derde, word 'er in deze konst vereyscht, dat 'er door deszelfs hulp in de doode lichamen, aldus bereyd, en na de twee Jaaren bewaart, ook verscheyde deeltjes, ja de kleynste gezien worden, dewelke anderzints nog in een levendig, nog in een versch gestorve lichaam gezien kunnen worden.

Ten vierde, de doode lichamen, door deze konst bereyd en bewaart, moeten van tegennatuurlyke rimpels bevryd wezen.

Ten vyfde, die deze gemelde konst bewust is, zal ook de water-vaten [vasa Lymphatica] weten aan te toonen, en dat eenige Jaaren na de dood, gelyk ik dezelve in 't privaat Collegie gewoon ben te vertoonen: en dat te meer te verwonderen is, de gezegde water-buysjes, met graauw water [Lympha] opgevult, hebben haar couleur over de twee Jaaren lang bewaart; ik heb nog geen reden van te twyffelen, of deze couleur zullenze een eeuw lang behouden, zoo de doode lichamen maar zoodanig, als ik gewoon ben, bewaart worden.

Ten zesde, wien deze onze konst bekent is, zal hem ook een venster geopent worden om de uyteyndens der slag-aderen te openbaren, namentlyk, dat dezelve in alle de deelen van 't lichaam niet van een en dezelve gesteltenis zyn, nog ook overal in een net-wys lichaam [corpus reticulare] veranderen; en dat 'er bygevolg in de doortogt van 't bloed, uyt de slag-aderen in de aderen, eenige verscheydenheyd of verandering moet ontstaan, na dat dezelve in dit of dat deel verrigt word.

Ten zevende, hy zal niet onkundig zyn, wat de ronde [glandulae conglobatae]

[p. 252]

of ongemengde klieren zyn, en dat dezelve geenzints van zoodanige t'zamenstel zyn, als ze van de hedendaagze genaamt worden.

Ten agtste, zal hy ook weten, of zal ten minsten ligtelyk tot die kennis geraken, dat de uyteyndens van zommige slag-aderen door vryven in enkel water los te maken zyn, al zynze versch uyt het lichaam gehaalt; indien iemand dezelve met haar aankleven wilde houden voor de bloedige [parenchyma] zelfstandigheyd van de ingewanden der Ouden, zal ik 'er niets tegen hebben.

Ten negende, hebbe ik door middel van deze uytvinding ook aan myn discipulen bekent gemaakt, dat het vogt, dienende tot het bevogtigen der oogen, en in de zeer kleyne vaatjes van de oogscheelen [palpebrae] begrepen, zoodanig verdikt worden, en praecipiteren of nederzinken kan, dat het zelve na de dood zeer duydelyk in 't gezigt komt.

Indien zyn Cabinet voorzien, en verciert is met diergelyke doode lichamen van Jongelingen, over de twee Jaaren bewaart, waarom legt hy ze dan niet ten toon, gelyk ik gedaan hebbe in de voorlede honds-dagen?

Het blykt klaarder als 't middag-ligt, dat deze onze konst tot nog toe verborgen geweest is, en zulks bevestigen ook de figuuren van verscheyde Ontleeders, dewelke op verscheyde plaatzen van haare boeken zober en spaarzaam vertoont worden.

Indien 't de Groote en Goede God behaagt, my leven, gezondheyd, en tyd te vergunnen, hoope ik, dat ik door hulp van deze konst meer dingen, dewelke de Anatomisten nog onbekent zyn, aan den dag zal brengen. Maar om wederom op de weg, waar ik van afgeweken was, te komen: De Autheuren hebben de slag-aderen, door de zelfstandigheyd van 't hart loopende, kroon-slagaderen [arteriae coronariae] genoemt, en dat met regt, nademaal zy met haare stammetjes, uyt de wortel van de groote slag-ader, boven de halfmaan-wyze [valvulae semilunares] klapvliezen haar oorspronk nemende, de grond [basis cordis] van 't hart omringen; dog niemand heeft tot nog toe zoo volmaakt de talryke uytspruyting, en derzelver verdeelingen afgebeeld, datze zig duydelyk voor 't gezigt vertoonen; (ziet de eerste figuur van de derde Tafel) nog veel minder de slag-aderen, met ontelbare takjes door de oortjes yan 't hart verspreyd; deze dan voortkomende aan beyde de zyden uyt de kroon-slagader, worden alomme door de hart-oortjes verspreyd, en van my genaamt oortjes-slagaderen [arteriae auriculares] van 't hart, welkers gebruyk is, een bekoorlyke meenigte van slag-aderlyk bloed aan de oortjes tot voedzel en warmte te verschaften.

De bovengemelde kroon-slagaderen door de zelfstandigheyd van 't hart verspreyd, besteeden niet alleen het slag-aderlyk bloed aan 't hart, en deszelfs oortjes, maar ook aan de rokken van de wortel van de stam der groote slag-ader, het welk ik tot nog toe niet van andere aangemerkt of afgebeeld gezien hebbe, ziet de eerste fig. letter D. van de derde tafel; om dewelke net te vertoonen, heb ik ze niet alleen zelfs afgebeeld, maar ook de Plaatsnyder de behulpzame hand verleent, ge-

[p. 253]

lyk ik ook gedaan hebbe in de voorgaande tweede Tafel, waar in de allerkleynste takjes der slag-aderen aangewezen worden.

Wat aangaat de verdeeling der groote slag-ader in een opgaande en nederdalende stam, gelyk van de Professor Bidloo in de drie-en-twintigste tafel aangewezen word, hebt gy zeer wel aangetekent, dat ik die gesteltenis van de groote slag-ader nooit in een mensche lichaam op zodanige wys gezien hebbe, nog dat zulks in myne bereyde zaken te vinden is; veel minder heugt het my, dat ik ooit in een menschelyk lichaam de onder-sleutel-been-slagaderen aangemerkt hebbe voort te komen met gelyke schrede, en byna met een gelyke wydte of diameter, en dat uyt die kant, als in de tafels van de Professor Bidloo aangewezen word: Daarenboven blykt het klaar, dat dit geenzints met de figuur, van den scharpzienden Louwer in 't ligt gegeven, overeenkomt.

De stam van de groote slag-ader voortkomende uyt de linker holte van 't hart, gaat wel na boven, maar aanstonds omgebogen zynde, keert hy weder na onderen, en zyn naam veranderende, word genoemt de nederdalende stam van de groote slag-ader; in deze ombuyging deeld de groote slag-ader eenige takken aan de deelen boven het harte gelegen, en voornamentlyk de onder-sleutelbeenige [rami arteriae subclaviae] en krop-slagaderlyke [rami arteriae carotidis] takken; en dat aan te merken is, in de regter zyde zyn gemeenlyk, zoo niet altyd, de kropslagader en onder-sleutel-been-slagader tot zekere plaats by den uytgang by malkanderen in een gegroeyt, anders als in de linker zyde, alwaarze byzonder uyt de grote slagader gemeenlyk voortkomen, gelykerwys de 2. fig. van de 3. tafel aanwyst.

Zoo dat de groote slag-ader eygentlyk in twee stammen van natuure niet is verdeelt: want een en dezelfde stam is en de opklimmende en de nederdalende: Indien nogtans iemand deze groote slag-ader, ten opzigte dat hy opklimt, de opklimmende, en ten opzigte dat hy nederdaalt, de nederdalende noemen wil, dat mag ik wel leyden; maar geenzints heb ik bevonden, dat dezelve in twee deelen aldus verdeelt en gescheyden is, dat het eene deel opklimt, en het andere nederdaalt, gelyk in de figuuren der Autheuren aangewezen word; deze dingen wel overwogen zynde, zal het blyken, dat de deelen boven 't hart gelegen, niet meer voorzien zyn met slag-aderen uyt de opklimmende stam oorspronkelyk, als uyt de nederdalende: want tusschen het klimmen en daalen zend de groote slag-ader, gelyk ik gezegt heb, de ondersleutel-been- en krop-slagaderen uyt, ziet de tweede figuur van de derde tafel.

Hier mede denk ik Uw verzoek te hebbe voldaan, en aldus ben ik gedwongen, dewyl ik myn tyd van doen hebbe, een eynde te maken; ondertusschen, zeer waarde Heer, blyve ik van gantscher harten

Geheel Vw Vriendt

Amsterdam den tienden van Wintermaand, in 't Jaar 1695.

FRED: RUYSCH.