Alle de ontleed- genees- en heelkundige werken

[p. 241]

Antwoort Van Frederik Ruysch Aan den Geleerden Heer Johannes Gaubius,
Liefhebber der Geneeskonst,
Op de tweede voorstellige Ontleed-kundige Brief.

Dat myn antwoord, wakkere Heer, U Ed: niet onaangenaam is geweest, heb ik uyt uwe laaste Brief op den tweeden der maand September aan my geschreven, verstaan, waar in ik wederom op nieuws andere, en van de voorgaande verre verschillende zaaken voorgestelt zie; en ten eerste schynt gy my te verzoeken, dat ik U Ed: wilde mededeelen een tweede bereyding van 't balzakje, waar door 't zakje gelyk als steen verhard word. Dit word, waarde Heer, verrigt door een zekere konst, dewelke zoo ongemeen is, dat ik 'er wel over de vier-en-dartig Jaaren over gearbeyd hebbe: want ik vermeyne, dat 'er niets zoo moeyelyk is, als de deelen des menschen lichaams, en voornamentlyk het balzakje, de natuurlyke rimpels en de langwerpige streep van 't zelve weggenomen zynde, zoodanig te bereyden, en de kouleur en natuurlyke wydte behouden zynde, zonder tegen-natuurlyke rimpels, als een steen op deze wys te verharden, dat het beloop van de vaten veel klaarder verschynt, als in een levendig, of versch gestorve lichaam. Daarom zal myn Heer, zoo ik hoope, my ligtelyk verschoonen, dat ik uwe begeerte niet kan toestaan, en daar toe gebragt worden, dat ik de bovengemelde bereyding zou gemeen maken; zulks zoud gy, gelyk ik my verbeelde, niet van my vergen, wanneer gy met my overweegt, hoe veele daar zyn, dewelke gelyk als de Kraay van AEsopus liever met eens anders veeren willen

[p. 242]

pronken: ik kan U Ed: niet weygeren de nauwkeurige afbeelding der slagaderen van 't voorste gedeelte van 't balzakje, dewelke in de tweede figuur van de tweede Tafel aangetoont word.

Deze zaaken afgehandelt zynde, gaa ik over tot uw tweede verzoek, namentlyk de afbeelding der vaten, verspreyd door het beenvlies der ribbens en 't ribbe-vlies; waarlyk, gy zegt wel, dat zulks tot nog toe van niemand is gedaan, voor zoo verre deze vaten zig vertoonen in onze doode lichaamen, over de twee Jaaren bewaart, en tot nog toe niet verhard zynde: het zou zeer moeyelyk zyn, alle de bloedvaten, loopende door het geheele ribbe-vlies, als mede de beenvliezen, de geheele borst door, met figuuren te verbeelden; om welke reden ik oordeel, een kleyn gedeelte genoeg te zyn, waar in alle de bloedvaten, een wonderbaarlyke loop hebbende, overvloedig genoeg te zien zyn.

Het is nauwlyks of niet mogelyk, het geheele ribbe-vlies, en 't vlies, dat onmiddelyk alle de ribbens bekleed, in twee bladen of oppervlaktens te verdeelen; namentlyk zoodanig, dat alle de bloedvaten in 't gezigt komen, zonder 't welk het beloop daar van door de binnenste oppervlakte na de ribbens gelegen, niet duydelyk genoeg te voorschyn komt. Byaldien deze onze doode Lyken, over de twee Jaaren bewaart, verhard, en tot een Mumie verandert waren, zou dit nauwkeuriger kunnen geschieden. Daarom, waarde Heer, indien een kleyn gedeelte van deze vliezen, met slag-aderen voorzien, genoeg zyn kan, gelyk ik dezer dagen in een afgezondert Anatomisch Collegie vertoont hebbe, zal de eerste figuur van de tweede Tafel het zelve aanwyzen. Ik doe 'er geen aderen by, om datze, de slag-aderen overal vergezelschappende, de zelfde loop houden, en aldus word het beloop der slag-aderen zoo zeer niet verduystert.

Wat aangaat de stammetjes van de tusschen-ribbige vaten; ik hebbe onlangs niet alleen te kennen gegeven, dat dezelve geenzints vast zaten aan het ribbe-vlies, of deszelfs verdubbeling, maar aan 't been-vlies; maar ik hebbe ook vertoont, dat de zoo evengemelde stammetjes bekleed en beschermt worden van de peezen der tusschen-ribbige spieren.

In hoedanig een staat de stammetjes oorspronkelyk van de inwendige mamvaten, door de tusschen-kraakbeenige plaatzen der ribbens loopen, en hoedanig haar verdeeling is niet alleen door de spieren, beslaande de tusschen-kraakbeenige plaatzen der ribbens, maar ook door het vlies bekleedende beyde de oppervlaktens van 't borst-been, voornamentlyk de inwendige, heb ik zeer duydelyk privaat vertoont in zeker voorwerp, dat in een Mumie verandert was: in 't zelve was te zien, dat de inwendige mam-slagaderen, met een verwarde takmaking, stammetjes mededeelden aan de randen van de kraakbeenderen der ribbens: want ik hebbe op verscheyde plaatzen aangetoont, dat

[p. 243]

de gemelde mam-slagaderen, met haare stammetjes, niet alleen de onderste rand der kraakbeenderen van de ribbens, maar ook de bovenste besproeyden, geheel anders als in de tusschen-beenige plaatzen, alwaar ik zeer zelden, zoo ooyt, heb aangemerkt, dat yder rib in 't byzonder onder en boven met twee stammetjes voorzien word: in andere voorwerpen heb ik ook vertoont, dat de gemelde tusschen-beenige stammetjes alleenlyk door de bovenste, en op zommige plaatzen door de onderste rand verspreyd wierden.

Hier uyt blykt, dat het overvloedige bloed, na de wonden in 't voorste gedeelte van de borst toegebragt, en in deszelfs holligheyd doorgaande, niet minder vloeyen kan uyt zoodanige wond, voor zoo veel de zelve de bovenste als onderste rand aanraakt, anders als in de tusschen-beenige plaatzen; nademaal de stammetjes der vaten, gelyk ik gezegt hebbe, met een onregelmatige loop dikwils door beyde de kraakbeenige randen verspreyd worden. De Autheuren beveelen zeer voorzigtig in een opening [paracentesis] van de borst een mesje te gebruyken, dat aan de eene kant stomp is, op dat de tusschen-ribbige vaten, leggende inde onderste rand, in de operatie minder gequest zoude worden. Om dat 'er tot nu in de schriften der Ontleeders geen figuren gezien worden, dewelke de waare loop der bloedvaten door de tusschen-kraakbeenige plaatzen der ribbens aanwyzen, nog ook net genoeg de Autheuren te kennen hebben gegeven, wat plaatzing dezelve hebben, dewyl veelen zig verbeelden, dat de vaten, dewelke de tusschen-kraakbeenige plaatzen der ribbens voorzien, met gelyke schreden en op de zelfde wys alleen door de onderste rand heen loopen, het geen egter verre van de waarheyd af is; wyst zulks de derde figuur van de tweede Tafel aan.

Wat aanbelangt de derde voorstelling; in de zelve zegt gy te regt, zeer braave Heer, dat de slag-aderen, door 't harte-zakje verspreyd, niet alleen van niemand tot nog toe afgebeeld, maar ook van verscheyde verzuymt, of ten ruwe beschreven, dog geenzints afgemaald zyn; hier over behoeft men zig niet te verwonderen, nademaal dezelve zelden of nooyt door het gemeene Ontleed-mes te voorschyn kunnen gebragt worden. Ik hebze in onze doode Lyken, over de twee Jaaren bewaart, zoo duydelyk aangetoont dezer dagen in een privaat Collegie, dat 'er niets klaarder in 't geheele lichaam vertoont kan worden. Om derhalven uw verzoek te voldoen, en tot gemak van de leergierige Jeugt, heb ik ze zelfs afgebeeld. Ziet de 4. Figuur van de 2. Tafel. Waar in de slag-aderen van 't harte-zakje zoo talryk door het harte-zakje verspreyd worden, dat 'er weynige, of geene vliezige deeltjens gevonden worden, of ze zyn overvloedig vol van slag-aderen; en dat aan te merken is, de gezegde slag-aderen, door 't harte-zakje verspreyd, zyn veel talryker, en in fynder takjens verdeelt, als ik in de gemelde Figuur uytdrukken konde; deze slag-aderen komen zeer dikwils uyt vyf plaatzen, gelyk met de volgende

[p. 244]

letters in de 4. Figuur aangewezen word, alwaar A.A. aanwyst de hartezaks-middelrifts-slagaderen [arteriae pericardio-diaphragmaticae], van my alzoo genaamt, om dat dezelve niet alleen aan 't harte-zakje, maar ook het middelrift [diaphragma] gemeen zyn: deze slag-aderen in beyde de zyden aan het harte-zakje vastgemaakt zynde, geven 't zelve verscheyde takjens, en zoo wordenze verder verspreyd door het middel-rift. Wat de oorsprong of uytgang aangaat, daar in kan ik my tot nog toe niet voldoen; derhalven ben ik gedwongen dit uyt te stellen, tot dat my zulks klaarder zal gebleken zyn.

B.B. Betekenen de slag-aderlyke takken, van de middelrifts-slagaderen afkomstig, en na boven gevoert, en door het harte-zakje uytloopende.

C. Voorstelt een nederdalend takje, voortspruytende van het hoogste gedeelte van de inwendige mam-slagader, en zig vereenigende op verscheyde plaatzen met takjens van de hartezaks-middelrifts-slagaderen, als ook met die, dewelke haar oorspronk nemen uyt de meddelrifts-slagader, die voortkomt van 't bovenste deel van de inwendige mam-slagader.

D. Vertoont de afgesnedene stammetjes van de middelschots slag-ader gesproten, welkers takjes met de voorgemelde, op verscheyde plaatzen met malkanderen vereenigt worden.

Merkt ondertusschen aan, dat het harte-zakje in alle voorwerpen wel met zoo veel slag-aderen voorzien is; maar in het eene zullen 'er meer van dit, en in 't andere meer van dat stammetje van een slag-ader voortkomen.

Ik wil hier daarenboven aangemerkt hebben, dat ik 'er de aderen niet by gedaan hebbe, op dat de loop der slag-aderen duydelyker konde gezien worden: want anders zou 'er tusschen de vlegting van beyde de loop, zoo der aderen als slag-aderen, ligtelyk een verwarde en duystere afbeelding ontstaan.

Eyndelyk, zeer waarde Heer, vergt gy van my in uwe vierde voorstelling een afbeelding der vaten, door de borst-klier verspreyd; myn tyd laat my niet toe hier inne uw verzoek te voldoen, daarom wilt ditmaal ontschuldigen,

Vwen Vriendt

Amsterdam den tweeden van Slagtmaand, in 't Jaar 1695.

FRED: RUYSCH.