Alle de ontleed- genees- en heelkundige werken

II. Aanmerking.
Een periculeuse slag-ader breuk of uytspatting [aneurisma] van de slag-ader aan de arm, gelukkig gesneden.

Het geen in een verwyderde ader Varix genoemt werd, is in een tegennatuurlyke uytzetting van de slag-ader Aneurisma: welk ongemak zoo bezwaarlyk is om te genezen, dat het met groot regt van alle gehouden werd in de groote vaten voor doodelyk.

De Heer Panhuysen, Brouwer tot Dordregt (de naam heb ik buyten myn gewoonte hier by gevoegt om de zeldzaamheyd van 't ongemak) die wel in 't vleesch en in de fleur zyner Jaaren was, vervalt in de maand Mey 1681. naa een lating in de Lever-ader [vena basilica] op de regter arm, in die zyde in een uytspatting [aneurisma] van de slag-ader, een weynig onder het lid van de elleboog [cubitus], de groote hebbende van een erwt.

De Mr. Chirurgyn heeft het onderwonden te helpen, volgens de konst met dit ongemak te drukken, maar vergeefs, 't gezwel dagelyks grooter werdende.

[p. 49]

Naa eenige dagen begeeft hy zig na Amsterdam, en heeft eerst raadgepleegt met de zeer ervaare H^r.D^r. Le Blon, en my, en Mr. Pieter Adriaansz, in 't genezen van die zaaken zeer geoeffent; uyt een mond hebben wy gerecommandeert een snyding in de huyd, en t'zamenbinding van de slag-ader.

Deze operatie is van anderen Aucteuren meer gerecommandeert en geprezen, als werkstellig gemaakt; met zulks te zeggen maak ik geen zwarigheyd, om dat ik in de tyd van twintig Jaaren en nog langer in deze groote Stad, alwaar nogtans veele gebrekkelyke om hulp te erlangen zig na toe begeven, nooyt iemand (voor zoo veel my bekent is) van de Chirurgyns deze operatie heb zien doen in zoo een groote slag-ader.

De Zieke, anders kloekmoedig genoeg, heeft de opening uytgestelt, beter goed keurende een ligte toeperssing van het zelve gezwel, tot dat na een dag of twee de verwyderde slag-ader van zig zelfs opborste, alzoo dezelve naakt en zonder vel bedekt was.

Deze uytspatting van zig zelfs opgeborste zynde, sprong 'er met groot geweld het bloed uyt, tot dat de gezegde Chirurgyn met bovist en bandagies, de verdere drift des bloeds belettede.

Dit gezien hebbende, zoo heeft de lyder met regt geoordeelt, dat hy zonder verlies van kragten, en het leven, dit ongemak niet langer konde verdragen, derhalven heeft hy onze voorgestelde operatie toegestaan, om des anderen daags te laten volbrengen, gelyk geschied is, in presentie van Abraham Cyprianus Medicyn, en zeer ervaare ordinaris Stads Steensnyder alhier, die de voorgemelde Chirurgyn behulpzaam was.

Eerst wierd 'er bygebragt een yzere ring, (voorzien met dik en zagt leer, op dat de huyd geen schaade zoude lyden) die geappliceert moest werden aan 't bovenste gedeelte van de arm, of boven de uytspatting van de slag-ader ten deele tot stemping van 't driftig bloed; welk instrument nogtans in alle deelen onze verwagting niet voldaan heeft. Daarom namen wy onze toevlugt tot een ander, waar door de slag-ader zeer wel gedrukt wierd. Dit geappliceert zynde, heeft Mr. Pieter zeer cordaat de Aneurisma ontbloot van alle compressen en bandagie, ja zelfs van de bovist, met dit voornemen, dat, indien de toevloed van 't bloed zoo groot zoude geweest zyn, dat 't niet te stillen was, en wy bang waren, datwe van 't bloed voor de onderschepping van de slag-ader overrompelt zoude worden, hy met 'er haast de Aneurisma zelfs zoude openen, en met een weynig roode praecipitaat, of diergelyke korstmakende [escarotica] middelen, als mede met bovist de holte van de Aneurisma zoude vullen. Wat geschied 'er? de Aneurisma van al zyn banden en compressen ontblood zynde, heeft bykans geen bloed gelaten, om dat het bloed trombeus ofte geronne was geworden, niet alleen in de Aneurisma, maar ook bykans door de geheele arm, die met een gangraena al aangegrepen was

[p. 50]

't Welk ziende, en het instrument of yzere ring ook weggenomen zynde, heeft hy veel bloedige stoffe door de wonde van de Aneurisma uytgedrukt, en zoo verders in de arm na de lengte een vry diepe snee gedaan, op dat hy het geronne bloed met een ligte drukking weg zoude konnen nemen, en alzoo de verstikking des te beter zonde te hulp komen. Deze sneede gedaan zynde, is het slagaderlyk bloed met groote kragt op twee plaatzen daar uyt geborsten. De uyteyndens van de gequeste slag-aderen wierden onderschept met een naald en draad (maar hoe bezwaarlyk het is, de slag-aderen van de zenuwen, en onderleggende deelen in die operatie te ontblooten, kan niemand weten, als die geene die zomtyds diergelyke operatie heeft bygewoont) en voorzien zynde met een kleyn stukje dik leer, om de doorsnyding van de slag-ader voor te komen, toegebonden.

Dit alzoo gedaan zynde, is de wonde vervult met bovist, en een t'zamentrekkende poeder, en daar op een compres en band gelegt, die niet al te vast toegetrokken was, uyt vrees voor verdere verstikking; daar en boven heeft de knegt alzoo by de 10 uuren die partyen geduurig met zyn twee handen aangedrukt, op dat men een nieuwe bloedstorting zoude voorkomen. Dezelve avond zyn de windzels, compres, en een gedeelte van de bovist weggenomen, om dat men de toestand van het vuur zoude kunnen zien, het welk wy in geen erger gestalte vonden.

Na de vernieuwing der bandagie heeft de knegt op nieuws gecontinueert, tot dat men op den dag daar aan volgende alles vernieuwde, uytgenomen een kleyn stukje bovist, 't welk in dat gedeelte van de wonde is overgebleve, alwaar de vrees nog was voor een nieuwe bloedvloed.

Den derden dag alles weggenomen zynde, heeft de Mr. op dezelve plaats nieuwe bovist geappliceert, en de windzels een weynig sterker daar om gedaan, zoo dat de handen van de knegt niet meerder noodig waren: ondertusschen hebben wy na de verstikking gezien, en het vuur verzorgt met plukzel, nat gemaakt met theriaca in Brandewyn gesmolten.

De vierde dag hebben wy de bovist naagelaten, en met de punt van een schaar de onderste draad, waar mede het uyterste gedeelte van de slag-ader toegebonden was, los gemaakt, latende tot den avond het voorzeyde stukje leer, dat zeer vast was aan de slag-ader, zitten.

De vyfde dag hebben wy de andere draad los gemaakt, die het bovenste van de slag-ader stopte, mede nalatende het stukje leer, het geen de afscheuring van de slag-ader belet had.

Den zesden dag namen wy alle de zaaken, die tot het verband van de wonde gedient hadden, weg, alleenlyk in de plaats stellende wat plukzel bestreken met digestief, een compres, en een daar toe behoorende windzel.

Den zevenden dag is 'er een nieuwe ligte bloedvloed ontstaan, welke wy

[p. 51]

in 't kort met stoppende middelen, namentlyk bovist, en t'zamentrekkende poeyer hebben gestilt.

De volgende dag deze zaaken weggedaan zynde, quamen ons in 't gezigt in de grond van de wonde de uyteyndens der slag-aderen, die voor deze gebonden waren geweest, maar nu toegegroeyt, bruyn van couleur, als of zy van het vuur aangegrepen waren. Hier toe appliceerden wy plukzel, daar over heen leggende een stukje dikagtiger leer, op dat het des te beter zoude drukken. De volgende dag, in plaats van 't bovengezegde, hebben wy gebruykt een vierkant stukje bovist van anderhalf duym groot, aan de eene kant met speegzel nat gemaakt, en gedoopt in een t'zamentrekkend poeder: dit stukje hebben wy in zyn plaats gehouden met een klevende pleyster. Door deze geneesmiddelen scheenen tot niet gebragt te wezen, en met nieuw vleesch verborgen te zyn de uyteyndens der slag-aderen; maar na eenige tyd quamenze beyden wederom te voorschyn, in twee nieuwe aneurismata verandert, door de weekheyd van 't gezegde nieuwe vleesch, de swaare pols-slag en overvloed van bloed: de eene van deze twee aneurismata (een groote erwt groot) en van zelfs geopent, maar niet veel bloeds uytstortende, om dat de Mr. haastig dezelve toedrukte, en weynig dagen na een aderlating en een sobere [diaeta tenuis] manier van leven voorgeschreven te hebben, en behoorlyke comprimeering gedaan zynde, is genezen; maar de andere, schoon die gedrukt wierd, heeft eenige dagen de genezing wederhouden. Dog eyndelyk is die ook wederom verdweenen, en de Zieke geneezen, zynde tot dezer uuren nog fris en gezont.