Alle de ontleed- genees- en heelkundige werken

[p. 45]

Anatomische en chirurgicaale aanmerkingen Van Fredericus Ruysch.

I. Aanmerking.
Een wonderbaarlyke Steensnyding in een Vrouw van 80 Jaaren.

Onder alle de gebreeken van 't lighaam, die den mensch ellendig gewoon zyn te plaagen, is geen van de minste de steen in de waterblaas. [vesica urinaria] Deze quaal, alhoewel in ons Nederland zeer gemeen, is nogtans zeer raar en ongehoort my nu onlangs voorgekomen in een 80 Jaarige Vrouw, die door de pyn zeer vermagert, en al 20 Jaaren met een uythanging [propendentia uteri] van de lyfmoeder geplaagt was geweest, met groote moeyte, en onlydelyke pynen in 't water maaken, zoo dat de lydersse tienmaal liever wilde dood wezen, als zulks langer lyden, voornamentlyk in de twee laaste Jaaren.

Eyndelyk in de Maand Mey 1681. heeft zy my laaten roepen, klagende over een uythanging van de lyfmoeder, verzelt met groote moeyte in 't wateren. Ik verwonderde my over de klagten van deze oude Vrouw, om dat noyt de Vrouwen zoo veel pyne hebben alleen van de uytzinking der baarmoeder, daar by voegende dat te vreezen stond, dat 'er nog een ander quaad moeste by zyn, als alleen de uytzinking van de lyfmoeder, 't geen nog in 't duyster verborgen lag.

Dit gehoort hebbende, heeft onze ellendige niet geweygert een nader onderzoeking te laaten doen (zonder welke wy van dit verborgene ongemak niets konde zeggen) en heeft my vertoont een nederzinking [proplapsus] van de baarmoeder, die een weynig grooter was als na gewoonte, van de zelve form en figuur, zoo als de Plaatsnyder die heeft uytgebeelt.

Deze baarmoeder bevoelende, meende ik steenen te voelen, en het heeft my niet bedroogen! alhoewel misleyd omtrent de form van de steenen: het scheenen dunne steenagtige schilfers (in 't duyts Leyen) [Laminae] die na de

[p. 46]

snyding bevonden wierden hoekig en grof, gelyk uyt de bygevoegde Figuur blykt.

Nogtans konde ik niets zekers daar van besluyten, of deeze gezeyde steenen haar plaats hadden in de holligheyd van de baarmoeder zelfs, of tusschen deszelfs vliezen, of in eenig gedeelte van de blaas.

Zy scheenen wel plaats te hebben in de baarmoeder, die in 't geheel, zoo als hy was, uyt het lighaam hing (als de Figuur ons aanwyst) zonder eenig gedeelte van de blaas in het minste te kunne zien.

Deze zaaken gezien en onderzogt hebbende, stelde ik een steensnyding voor: de beroemde Heelmeesters Pieter Adriaanz, en And. Boekelman zyn daar by geroepen, die dezelve operatie mede aanprezen, om ze des anderen daags te volbrengen.

Deze ellendige Vrouw hoorende, dat de operatie tot den anderen dag uytgesteld wierd, heeft beginnen te smeeken, uytroepende, o! my ellendige, gyl. zult niet wederkeeren, gyl. zult my verlaaten &c. door welke klagten bewoogen zynde, hebben wy aanstonds de operatie in 't werk gestelt, alleenlyk met een snee na de lengte van de uythangende baarmoeder te geven, en in een ommezien tyds hebben wy 42 steenen uytgehaald, ten deele alleen met vingers, ten deele met instrumenten; welkers groote en form gy ziet in de 2. Fig. In deze operatie heeft de Zieke weynig pyn gehad, en dezelve gedaan zynde, en ontlast van dat pakje, zyn aanstonds deze scharpe pynen verdweenen,

Uytlegging van de I. figuur.

A.A.	De Schamelheyd.
B.	De Baarmoeder uyt het lighaam hangende te gelyk met een gedeelte van de blaas uytgeschooten, die de baarmoeder (behalven de inwendige [orificium uteri internum] mond van de lyfmoeder) omvattede.
C.	De inwendige mond van de lyfmoeder.

welke pynen Zy zoo veel Jaaren geleden had, en heeft vry gemakkelyk beginnen te leven: in de snyding zelfs, behalven de druppeltjens bloed, vloeyde nog eenig vogt uyt de wonde, waar door wy gedagten kreegen, dat de blaas ook naa by was; en niet te onregt: want des anderen daags 't zelve nader onderzoekende, en door het behulp van een spuytje vogtigheyd door de water-weg inspuytende, vonden wy dezelve door de wonde uyt te gaan; en heeft de pis in de volgende dagen door de wonde druypende, ons doen blyken, dat de gezegde steenen in een gedeelte van de blaas, te gelyk met de baarmoeder uytgevalle zynde, gehangen hadden.

[p. 47]

Deze druyping van de pis heeft ons geen kleyn beletzel gegeven in 't genezen van de wonde, die eyndelyk (door de goedertierentheyd van de Groote God) in 't kort volbragt is geweest op de volgende wyze.

Eenige dagen daar na de wonde besmeert zynde met de balsem van Arcaeus, zyn deszelfs lippen zeer sterk by een gebragt door een diapalm pleyster met wat terpentyn vermengt, op dat het te beter zoude kleven; welke pleyster gesnede was, als in de bygevoegde 3. Figuur te zien is, overdekt zynde met een compres [splenia] en bequaame bandagie.

Figuur 3.

Maar als deze manier van doen onze verwagting niet voldeet, om de geduurige druyping van de pis, en losmaking van de pleyster, zoo heeft Mr. Andries Boekelman in plaats van de pleyster uytgevonden een ring van lood, welkers omgekrulde uyteynden door een draad aan een gehaald wierden, gelyk uyt de bygevoegde 4. Fig. blykende is, waar door de lippen van de wonde zoo nauw beslooten wierden, dat 'er wyders geen druppel pis konde uytvloeijen, en zoo is deze wonde geheelt of t'zamengeslooten binnen drie dagen.

Figuur 4.

In dit ongemak zyn eenige zaaken te considereeren, ja die ons ook al wonderlyk voorkomen.

I. Dat de uythangende lyfmoeder uyt 't lighaam, met zig genomen heeft zoo een gedeelte van de blaas, 't welk zeer raar (zoo 't ooyt) voor deze gezien is, alhoewel die partyen omtrent haar mondekens of halzen vereenigt zyn.

Ik zoude gelooven, dat dit in deze Oude Vrouw geschied is door het bezwaarlyk wateren, veroorzaakt door de menigte van steenen, waar door geduurige bewegingen of poogingen

[p. 48]

zyn geweest tot het wateren, dewelke zoo zwaar waaren, dat zulks door de gezegde vereeniging onverhindert heeft kunne geschieden.

II. Dat de uyt het lighaam hangende zwaare klomp, en niet anders als de Baarmoeder verbeeldende, om de menigte en de groote van de steenen, geen oneffentheyd, nog andere form aangedaan had: want de oppervlakte was zeer egaal, en de figuur van de Baarmoeder natuurlyk: ziet de i. Figuur.

III. Het is te verwonderen, dat alle deze steenen byna van dezelve form waren, en zoo effen van oppervlakte, als of zy gepolyst waren; gelyk in de 2. Figuur vertoond werd.

IV. Dat de wonde, schoon dezelve door het vliezige gedeelte gedaan was, tot de geneezing gekomen is, door welke het water of pis gestadig uytvloeyde.

V. Men moet ook aanmerken, dat alle de steenen niet in dat gedeelte van de blaas, het welke de baarmoeder beslaande, te gelyk uyt het lighaam hing, gehangen hebben: want het zelve was niet wyt genoeg om de groote en 't getal der steenen te bevatten; maar dat 'er eenige in de operatie van een hooger en dieper gedeelte van de blaas afgezakt zyn, is niet te twyfelen.

VI. Dat het is een ongehoorde steensnyding, en dat met een goed succes in zoo een oude Vrouw in 't werk gestelt; in de Vrouwen worden wel de steenen afgehaalt door het verwyderen van de pis-canaal [urethra], maar het is zeer raar, dat zulks geschied door een snyding in de blaas.