Alle de brieven. Deel 12: 1696-1699

[p. 168]

Brief No. 187 [109]
3 September 1697

Gericht aan: Jan van Leeuwen.

Manuscript: Geen manuscript bekend.

Gepubliceerd in:

A. van Leeuwenhoek 1702: Sevende Vervolg Der Brieven..., blz. 21-28 (Delft: H. van Krooneveld). - Nederlandse tekst [A].

A. à Leeuwenhoek 1719: Epistolae Ad Societatem Regiam Anglicam..., blz. 18-24 (Lugduni Batavorum: J.A. Langerak). - Latijnse vertaling [C].

N. Hartsoeker 1730: Extrait Critique des Lettres de feu M. Leeuwenhoek, in Cours de Physique..., blz. 41-42 (La Haye: J. Swart). - Frans excerpt.

A.J.J. Vandevelde 1923: De Brieven 108 tot 146 van Antoni van Leeuwenhoek..., in Versl. en Meded. Kon. Vlaamsche Acad., Jrg. 1923, blz. 88-89. - Nederlands excerpt.

Korte inhoud:

Bestudering van tarwearen met stuifbrand. Theorie over het ontstaan van schimmelziekten in graan. Vermelding van een bestrijdingsmethode. Weerlegging van de opvatting dat honingdauw verantwoordelijk is voor het ontstaan van brandaren.

Opmerking:

De hier afgedrukte tekst is die van uitgave A.

[p. 169]

Letter No. 187 [109]
3 September 1697

Addressed to: Jan van Leeuwen.

Manuscript: No manuscript is known.

Published in:

A. van Leeuwenhoek 1702: Sevende Vervolg Der Brieven..., pp. 21-28 (Delft: H. van Krooneveld). - Dutch text [A].

A. à Leeuwenhoek 1719: Epistolae Ad Societatem Regiam Anglicam..., pp. 18-24 (Lugduni Batavorum: J.A. Langerak). - Latin translation [C].

N. Hartsoeker 1730: Extrait Critique des Lettres de feu M. Leeuwenhoek, in Cours de Physique..., pp. 41-42 (La Haye: J. Swart). - French excerpt.

A.J.J. Vandevelde 1923: De Brieven 108 tot 146 van Antoni van Leeuwenhoek..., in Versl. en Meded. Kon. Vlaamsche Acad., 1923, pp. 88-89. - Dutch excerpt.

Summary:

Study of ears of wheat with smut. Theory about the development of fungous diseases in grain. Mention of a destruction method. Refutation of the notion that honey-dew is responsible for the development of smut ears.

Remark:

The text as printed here is that of edition A.

[p. 170]

Delft in Holland den
3. Septemb. 1697.

Mijn Heer¹⁾,

IK hebbe UE: aangenamen van den 18. deser nevens het doosje met stroo en Tarw Airen op zyn tijd ontfangen, enz.

⁺Hoe halstarrig de Luyden in UE. land²⁾ het vallen van den verbeelden Hoonig-dauw³⁾ tragten staande te gehouden, soo stond het egter by my vast, dat ik haar ingebeelde⁴⁾ Fabelen (wanneer ik maar de vrugten hadde, daar op zy haar verwaanden⁵⁾ Hoonig-dauw aanwesen) soude konnen toonen hoeze quamen te dwalen, als daar van breeder mondeling met UEd: hebbende gesprooken. Nu heeft UE: soo veel goetheid gehad, op myn versoek het geseyde doosje met stroo en Tarw Airen, die UE. van drie distincte Persoonen zyn ter hand gestelt, die alle seggen dat het besmette stroo en Tarw-Airen door den Hoonig dauw bedorven is, toe te senden.

Ik moet tot UE. seggen, dat zoo ras als ik het doosje opende, en het stroo besag, my niet konde houden van in myn selve te lagchen, over de onnosele stellingen volgens welke men al over lang gemeent heeft, dat zoodanige bedervinge, als ik aan het stroo quam te sien, door den Dauw, die men Hoonig-dauw noemt, was te weeg gebragt.

⁺Wanneer ik nu de swarte stoffe⁶⁾, die op veele plaatsen in kleyne gedeeltens op het stroo was uyt puylende, Ja zoodanig, dat het buytenste vliesjen van het stroo, daar dese uytpuylinge was, op veele plaatsen weg of ontstukken was geparst, waar uyt ik aanstonts een besluyt maakte, dat door eenig belet de sappen niet konnende na behooren op gevoert werden, om dat de Vaaten, waar in de loop moste geschieden, gestopt waren, en dus de Vaaten geborsten, en de sappen buyten de Vaaten gestooten waren.

Dit⁷⁾ versterkten myn gevoelen, wanneer ik de swarte uyt de vaaten gestooten stoffe voor het vergroot glas hadde gestelt, en gesien dat die meeste stoffe bestond

1) De brief is blijkens de titel in de uitgave gericht aan Jan van Leeuwen. Waarschijnlijk is hiermee de echtgenoot bedoeld van Rijckje van Leeuwen, een dochter van L.'s zuster Catharina (1637-1708) en Claes Jansz. van Leeuwen (†1671). Niet uitgesloten is echter, dat de brief gericht was aan een broer van Rijckje, ook Jan van Leeuwen geheten. Zie het Biogr. Reg. in dit deel.
L. was op 3 september 1697 bij familie in Rotterdam op bezoek geweest, mogelijk ten huize van de vermogende Rijckje, die op de Hoogstraat in het oude Gemeenlandshuis woonde. Zie aant. 56 bij Brief 188 [110] van 10 september 1697, in dit deel, en Beydals, ‘Twee testamenten’, blz. 1033.

+ Honingdauw is geen oorzaak van zwarte tarwe.

2) land, streek, omgeving. Hier: in de buurt van Rotterdam.

3) verbeelden Hoonig-dauw, vermeende honingdauw.
Zie voor de honingdauw aant. 2 bij Brief 171 van 23 juli 1696, in dit deel.

4) ingebeelde, verzonnen.

5) verwaanden, vermeende.

+ Zwarte stof (schimmel).

6) L. heeft deze aanhef, waaraan het werkwoord (waarschijnlijk besag) nog ontbreekt, bij het vervolgen van de zin volkomen uit het oog verloren, want hij sluit er op geen enkele wijze op aan. Hij bedoelt wel, dat hij door het bekijken van de manier waarop de zwarte stof aan het stro gehecht was en van de plaatsen waar de stof zat, tot de conclusie kwam waarmee de zin besluit.

7) Dit, nl. wat volgt in de bijzin die met wanneer begint.

[p. 171]

Delft in Holland, the
3rd of September 1697.

Dear Sir¹⁾,

I have duly received Your welcome letter of the 18th as well as the little box with straw and Wheat-Ears, etc.

⁺However stubbornly the People in Your parts try to maintain the falling of the supposed Honey-dew²⁾, yet I was firmly convinced that I should be able to show how erroneous are their fictitious Stories (if only I had the fruits on which they pointed out their supposed Honey-dew), as I discussed orally with You in more detail. Now You have been so kind as to send me, at my request, the said box with straw and Wheat-Ears, which were handed to You by three different Persons, all of whom say that the infected straw and Wheat-Ears have been spoiled by the honey-dew.

I must tell You that as soon as I opened the box and looked at the straw, I could not refrain from chuckling to myself about the silly theories according to which people have long thought that the spoiling such as I saw it in the straw had been brought about by the Dew they call Honey-Dew.

⁺When I [examined] the black substance which protruded on the straw in many places in small amounts, in such a way that where this protrusion was present the outer film of the straw had been pressed away or broken in many places, I at once concluded from this that through some obstacle the saps could not be properly forced up, because the Vessels in which they had to flow had been stopped up, and thus the Vessels had burst and the saps had been expelled from the Vessels.

I was confirmed in my opinion when I had placed the black substance expelled from the vessels before the magnifying glass and saw that most of the substance

1) As is evident from the title in the edition, the letter is addressed to Jan van Leeuwen. Probably the husband of Rijckje van Leeuwen, a daughter of L.'s sister Catharina (1637-1708) and Claes Jansz. van Leeuwen (†1671), is meant by this. However, it is not impossible that the letter was addressed to a brother of Rijckje, who was also called Jan van Leeuwen. See the Biogr. Reg. in the present volume.
On 3 September 1697 L. had paid a visit to relatives of his in Rotterdam, possibly at the house of the wealthy Rijckje, who lived in the Hoogstraat, in the old ‘Gemeenlandshuis’ (House of the joint landholders). See note 24 to Letter 188 [110] of 10 September 1697, in the present volume, and Beydals, ‘Twee testamenten’, p. 1033.

+ Honey-dew is not the cause of black wheat.

2) For the honey-dew, see note 2 of Letter 171 of 23 July 1696, in the present volume.

+ Black substance (fungus).

[p. 172]

uyt bolletjens, andere uyt peer gewyse deeltjens, en andere weder als bloemetjens, en daar benevens waren veele zoo aan malkanderen geschakelt, dat my klaar bleek dat de geseyde deeltjens by voortstootinge uyt de stroovaaten waren voortgekomen⁸⁾.

Deese verhaalde deeltjens waren zoo kleyn, dat eenige, duysent te samen de grootte van geen grof zand⁹⁾ konnen uyt maken, en schoonze in ons bloote oog sich alle seer swart vertoonden, soo verbeelden deselvige, door het vergroot glas te beschouwen, een Couleur, die men tegenwoordig Coffé Couleur noemt, als komende met de Couleur van gebrande Coffé, als deselve niet al te hard gebrant en gestooten¹⁰⁾ is, over een.

⁺Al hoe wel ik ten genoege was versekert, dat het bederven van het stroo, en by gevolg de vrugt in de Airen, niet was afhangende van eenige Dauw¹¹⁾, soo tragten ik te ondersoeken wat de oorsaak mogte zyn, dat de bolletjens, en andere deelen die tot grootmakinge van de plant en tarw souden verstrekken¹²⁾, de vaaten deden barsten, en niet na behooren om hoog wierden gestooten.

Daar waaren onder de afgesnede stukjens stroo vier á vijf, waar aan yder een ledeke¹³⁾ was, welke leden wy aan alle stroo en riet gewaar werden.

Dese ledekens beschouwende, sag ik met het bloote oog, dat digte by de ledekens het strootje wat dunder en rimpelig was ingetrokken, dit door het vergroot glas na speurende, sag ik hoe dat veele vaatjens van het stroo waren gebrooken, meer over dwars als van een gescheurt, en dit in andere mede bevindende (dog in de eene was de breuk grooter als in de andere) stelde ik vast¹⁴⁾, dat het kooren op haar langste of hoogste gewassen zynde, door wint, en voornamentlijk met regen gemengt, om dat door het nat de kooren Airen swaar sijn, ofte ook wel door hagel, het stroo ontrent de kooren Airen, ofte ook ter plaatse daar de Tarw wast¹⁵⁾, soo

8) L. heeft hier vermoedelijk stuifbrand waargenomen. Dit wordt veroorzaakt door een schimmel behorende tot de brandzwammen of Ustilaginales; hier mogelijk door een forma specialis van Ustilago nuda. De waargenomen bolletjes zijn brandsporen. Over een verwante schimmel die in granen roest veroorzaakt, schreef L. in Brief 40 [26] van 27 september 1678, Alle de Brieven, Dl. 2, blz. 390-394. Daar zette L. reeds uiteen, dat hij van mening was dat de waargenomen stof (nl. de schimmel met sporen) ontstond door stremming van voedingsstoffen uit de plant zelf, wanneer deze in hun loop belemmerd werden. L. kwam hierop terug in Brief 115 van 18 september 1691, idem, Dl. 8, blz. 182. Overigens moet opgemerkt worden dat in L.'s tijd roesten en branden niet als schimmels herkend werden, terwijl daarenboven beide namen, die thans scherp onderscheiden planteziekten aanduiden, in overlappende zin gebruikt werden. Zie ook Ainsworth, History of Plant Pathology, blz. 15-21.

9) Een grof zand is 0,659 mm³.

10) gestooten, fijngestampt. De woorden al te hard hebben alleen betrekking op het branden. Zie voor het stampen in een vijzel van gebrande koffie Blankaart's verhandeling in Bontekoe, Gebruik en misbruik van thee, waarvan de relevante passages zijn afgedrukt in Alle de Brieven, Dl. 6, blz. 372-374. Vergelijk ook Chomel, Woordenboek, Dl. 1, blz. 402.

+ Vaten in stengel.

11) Tot ver in de achttiende eeuw meende men niettemin dat ‘koorn-brand’ of ‘het swart’ het gevolg was van uitwendige oorzaken als de afwisseling van vochtig weer en brandende zon in het voorjaar, nevel of dauw, bliksem en bederf of exhalaties uit de grond. Dat stuifbrand een door sporen verspreide schimmelziekte is werd beschreven door Mathieu Tillet in 1755. Zie Chomel, Woordenboek, Dl. 1, blz. 275; Tillet, Dissertation; Fischer & Holton, Smut Fungi, blz. 77-80.

12) souden verstrekken, moesten dienen.

13) L. bedoelt hier met ledeke waarschijnlijk de afscheiding tussen de geledingen, de knoop. Het is anders immers niet mogelijk van digt by de ledekens te spreken, zoals hij in de volgende zin doet.

14) stelde ik vast, nam ik als zeker aan.

15) daar de Tarw wast, waar de groei van de stengel plaats vindt.

[p. 173]

consisted of globules, another part of pear-shaped particles, and another part again resembled small flowers, and moreover many of them were linked together in such a way that it was evident to me that the said particles had been expelled from the vessels in the straw³⁾.

The aforesaid particles were so small that a few thousands of them together could not make up the size of a coarse grain of sand⁴⁾, and although to the naked eye they all appeared quite black, when examined through the magnifying glass they displayed a Colour that is nowadays called Coffee Colour, because it resembles the Colour of roasted Coffee when it has not been roasted too much and crushed⁵⁾.

⁺Although I had been fully satisfied that the spoiling of the straw, and consequently of the fruit in the Ears, was not due to any Dew⁶⁾, I tried to ascertain what could be the cause why the globules and other particles, which had to cause the growth of the plant and the wheat, caused the vessels to burst and were not forced up properly.

Among the cut-off bits of straw there were four or five on each of which there was a node, which nodes we perceive on all [kinds of] straw and reeds.

When I examined these nodes, I saw with the naked eye that near the nodes the bit of straw was somewhat thinner and wrinkled up. When I observed this through the magnifying glass, I saw that many little vessels of the straw were broken, or rather as it were torn across, and when I also found this in other specimens (though in one the tear was bigger than in another), I assumed that when the corn has grown to its greatest length or height, owing to wind and especially in combination with rain - because through the moisture the Ears are heavy - or also owing to hail the straw about the Ears or in the place where the Wheat grows is thus crushed or

3) Here L. probably observed smut. This is caused by a fungus belonging to the smut fungi or Ustilaginales; here probably by a forma specialis of Ustilago nuda. The globules observed are spores of smut. About a related fungus which causes rust in grains, L. wrote in Letter 40 [26] of 27 September 1678, Collected Letters, vol. 2, pp. 391-395. There L. already explained that he was of the opinion that the substance observed (to wit the fungus with spores) was produced by coagulation of nutrients from the plant itself when their course was blocked. L. reverted to this in Letter 115 of 18 September 1691, idem, vol. 8, p. 183. For the rest it must be observed that in L.'s time rusts and smuts were not recognized as fungi, while moreover the two names, which now designate greatly differentiated plant diseases, were used in an overlapping sense. See also Ainsworth, History of Plant Pathology, pp. 15-21.

4) A course grain of sand is 0.659 mm³.

5) For the pounding of roasted coffee in a mortar, see Blankaart's treatise in Bontekoe, Gebruik en misbruik van thee, the relevant passages of which are printed in Collected Letters, vol. 6, pp. 373-375. Compare also Chomel, Woordenboek, vol. 1, pp. 402.

+ Vessels in stalk.

6) Until far into the eighteenth century it was thought nevertheless that smut in various kinds of grain was due to exterior causes, such as the variation of humid weather and the burning heat of the sun in spring, mist or dew, lightning, and decay or exhalations from the soil.
The fact that smut is a fungous disease spread by pores was described by Mathieu Tillet in 1755. See Chomel, Woordenboek, vol. 1, p. 275; Tillet, Dissertation; Fischer & Holton, Smut Fungi, pp. 77-80.

[p. 174]

gekreukt of gebrooken werd, schoon de vrugt over eynd op het stroo blyft staan, door welke gekreukte vaaten, de sappen niet konnen gevoerd worden, en by gevolg blyven de gebrookene vaaten buyten dienst.

De Wortel nu, en het stroo beneden de gequetste vaaten zyn gesond, en het sap door die vaaten met sulken gewelt om hoog gestooten werdende, als tot de gantsche plant en vrugt werd vereyst, dog niet konnende om¹⁶⁾ de gequetste deelen van het stroo op gevoert werden, soo bersten de vaaten van het stroo op veele plaatsen ontstukken, en op veele andere plaatsen in de stroo Pijpjens blijft dit samen gestremde sap leggen, en dat met soodanige kleyne deelen dat die het bloote oog ontwyken, en niet te bekennen zyn, als door¹⁷⁾ het Vergroot glas, soo dat eenig deel van het stroo, schoon het in ons oog gesont schynt, egter¹⁸⁾ in desselfs stroo pijpjens met te samen gestremde bolletjens sijn beset, dog niet in de stroo pypjens die seer, nauw en stark sijn, en my toeschynen dat meest gemaakt zyn om het stroo een starkte of styfte te geven, maar in de wyder stroo pypjens die tusschen de eerste geseyde in de rondte van het stroo geplaatst leggen¹⁹⁾.

⁺Wat nu de redenen zijn, dat de uytgestoote bolletjens, soo buyten op het stroo, als selfs van pypjens en binnen in de Tarw, een swart wesen in ons oog aan neemt²⁰⁾, daar²¹⁾ anders de meelagtige stoffe in de Tarw door schynende of witte bolletjens zyn, staat nog te ondersoeken²²⁾.

⁺My komt in gedagten, dat wanneer ik over eenige Jaren over maas zynde, onse Bouman²³⁾ my doen klaagde dat veele van zyn Tarw, soo als deselvige te velde was staande, met brant Airen onder de selvige was vermengt²⁴⁾.

Alsoo ik noyt te vooren hebbende horen spreeken van verbrande Tarw soo als die op het veld stond, vraagde wat sulks te seggen was, verbrande Tarw in de Tarw Airen.

Kreeg geen ander antwoort, als dat wanneer de Tarw, als de selvige op het Velt staat, Ryp ofte by na rijp is, en dat de Tarw greynen als dan, in plaats van een witte meelagtige stoffe, niet in heeft als een swarte stoffe, dat wy dat dan noemen verbrande Tarw, en sy dat om sulks voor te koomen, de Tarw eer dat zy die Zaeyen,⁺ al voorens in een groote houte bak in water wassen, en daar dan by doen eenige stoffe, die den een den anderen als een geheym verkoopt; andere gebruyken kalk

16) om, door, wegens.

17) niet te bekennen zyn, als door, alleen waar te nemen zijn door.

18) egter, toch.

19) Zie voor L.'s ideeën omtrent het saptransport in planten Baas, ‘Leeuwenhoek's contributions to wood anatomy and sap transport’.

+ Verwarring met zetmeelkorrels.

20) een swart wesen (...) aanneemt, een zwarte kleur krijgt, zwart wordt.

21) daar, terwijl.

22) De doorschijnendheid van zetmeelkorrels uit tarwe beschreef L. in Brief 26 [18] van 9 oktober 1676, Alle de Brieven, Dl. 2, blz. 130-134.

+ Tarwebrand.

23) Bouman, boer, landbouwer.

24) Bij een infectie met stuifbrand kan een hoog percentage aren met de schimmel besmet zijn. Rond 1970 kwamen in Nederland nog gewassen voor met meer dan 30% brandaren (Ubels, ‘Stuifbrand’, blz. 47).

+ Bestrijding.

[p. 175]

broken, though the fruit remains upright on the straw, so that through the crushed vessels the saps cannot be transported, and consequently the broken vessels are not used.

Now the Root and the straw below the bruised vessels are sound, and because the sap is forced up through those vessels with such force as is required for the whole of the plant and the fruit, but cannot be so forced up because of the bruised parts of the straw, the vessels of the straw burst in many places, and in many other places in the straw Pipes this coagulated sap is stopped, and this with particles so small that they escape the naked eye and can only be discerned through the Magnifying glass, so that in some part of the straw, even though it appears sound to us, yet the straw pipes are filled with coagulated globules, but not so the straw pipes which are very narrow and strong and seem to me to be made most to give strength or rigidity to the straw, but the wider straw pipes which are located among the first-mentioned ones in the cross-section of the straw⁷⁾.

⁺It has still to be investigated what are the reasons why the expelled globules on the outside of the straw as well as even in the pipes and inside the Wheat appear to us to have a black colour, whilst otherwise the floury substance in the Wheat consists of transparent or white globules⁸⁾.

⁺I remember that when a few Years ago I was on the other side of the Meuse, our Farmer complained to me that a good deal of his Wheat, as it was standing on the stalk, was mixed with smutted Ears⁹⁾.

As I had never before heard speak of smutted Wheat as it was standing on the stalk, I asked what this meant: smutted Wheat in the Ears.

I got no other answer but that when the Wheat, as it stands on the Stalk, is Ripe or nearly ripe, and the Wheat grains then, instead of a white floury substance,⁺ contain only a black substance, we call that smutted Wheat, and that, in order to prevent this, before the Wheat is Sown they wash it in a big wooden tank in water and add thereto a substance which one farmer sells to the other as a secret; others

7) For L.'s ideas about sap transport in plants, see Baas, ‘Leeuwenhoek's contributions to wood anatomy and sap transport’.

+ Confusion with starch-grains.

8) The transparence of grains of starch from wheat was described by L. in Letter 26 [18] of 9 October 1676, Collected Letters, vol. 2, pp. 131-135.

+ Smut in wheat.

9) In case of an infection with smut a high percentage of ears may be infected by the fungus. Around 1970 in the Netherlands crops were still found with more than 30% of smut ears (Ubels, ‘Stuifbrand’, p. 47).

+ Combating the disease.

[p. 176]

in 't water om het verbranden van de Tarw op het velt, en andere ongemakken voor te koomen²⁵⁾.

Hier zien wy al weder hoe veele Menschen dwalen, en hoe dat de dwalinge van de een tot den anderen over gaat, sonder dat men zyn kragten inspant, om de oorsaak van het bederf der vrugten na te speuren, gelijk wy hier zien aan de zoo gewaande Honig-dauw, en de swarte stoffe in de Tarw-greynen, die men Verbrande Tarw noemd, even als of alle swart in de vrugte of gewassen door een verbrandinge wierd te weeg gebragt.

⁺Dat nu weynig meelagtige stoffe in de Tarw-greynen werd bevonden, van die geenen welkers stroo met de soo genaamde Honig-dauw is besmet, is mynes oordeels zeer ligt te bevatten, want laat eerst een weynig goet meel in de Tarw-greynen gemaakt wesen, en dat daar op volgt een wint, die het stroo doet kreuken, waar door de vaaten in 't stroo belet werd, het verdere voetsel tot de Tarw toe te voeren, soo moet dan volgen, dat soodanige Tarwe seer dun, en blaeuwagtig in 't oog is, en weynig meel in haar hebben sal, en soodanige Tarw kan wel onder de alderswaarste ofte beste Tarw (myns oordeels) gevonden werden, want hoe grooter of swaarder de Tarw-Airen ofte Tarw huyskens zyn, hoe het stroo door wint met regen vermengt eerder kan gekreukt, ofte de Vaaten in het stroo gebrooken werden.

Nu kan het ook wel zyn, wanneer de Tarw in sijn volkome wasdom staat, en daar volgt dan op eenige dagen een drooge koude wint, daar door de wasdom als stil staat, soo verdroogen in sulken geval seer ligt de vogtige sappen, niet alleen in de stroopijpjens, maar daar²⁶⁾ de stroo pijpjens sagte ofte onstark zyn, droogen de pypjens soo vast in een, dat wanneer het weder warm werd, en wasdom in het stroo komt, de sappen niet konnen door de toegedroogde pijpjens gaan, en dus dan de sappen op veel plaatsen buyten de vaaten gestooten werden. Het welk voor de onkundigen ook voor Honig-dauw kan werden genomen.

In 't kort, zyn UE. Inwoonders met desen niet voldaan, en blyvenze nog al²⁷⁾ halstarrig staande houden, dat de schade van de Taruw en stroo, my toegesonden, door den Honig-dauw is te weeg gebragt²⁸⁾. Ik ben soo veel te meer verheugt, dat ik hebbe gesien wat de oorsaak is van het verderf, soo van de geseyde Tarw als stroo, en nog meer als te vooren houd ik my verseekert, dat het vallen van den gewaanden Honig-dauw, alleen maar verdigtselen zyn, die ligtelijk van een Out Wijfs spinnerokken²⁹⁾ sijn voort gesprooten, wy willen het haar niet qualijk af nemen datze aan de Oude dwalinge tot nog toe zyn blijven hangen, en wenschen haar toe datze haare misslagen mogen leren kennen, en de waarheid omhelsen, &c.

A. van Leeuwenhoek.

25) Stuifbrand is een verraderlijke ziekte doordat ze ongemerkt met het zaaigoed overgaat. Het behandelen van de graankorrels met zout water of kalkwater is een oude methode, die nog in de achttiende eeuw werd toegepast, zij het met toenemende twijfel aan de effectiviteit ervan. Zie Chomel, Woordenboek, Dl. 1, blz. 275 en Ainsworth, History of Plant Pathology, blz. 122-125.

+ Oorzaken van zwarte kleur.

26) daar, waar.

27) nog al, nog steeds.

28) Deze zin loopt door in de volgende en doet dienst als toegevende bijzin daarbij.

29) L. zinspeelt hier wellicht op de oude uitdrukking ‘het evangelie van den spinrokken’, d.i. praatjes van (spinnende) vrouwen. Zie WNT, Dl. 14, kol. 2846.

[p. 177]

use lime in the water so as to prevent the smutting of the Wheat on the stalk and other diseases¹⁰⁾.

Here we see again how many People err and how the error passes from one person to another, without any effort being made to trace the cause of the spoiling of the fruits, as we here see with the supposed Honey-dew and the black substance in the Wheat grains, which is called Smutted wheat, as if all the blackness in the fruits or plants were brought about by a burning process.

⁺Now in my opinion it can be understood very easily that only small amounts of floury substance are found in the Wheat grains of those whose straw is infected with the so-called Honey-dew, for if first some good flour is formed in the Wheat grains and then a wind follows, which crushes the straw, in consequence of which the vessels in the straw are prevented from delivering the further nutrition to the Wheat, then it must follow that such Wheat appears very thin and bluish to us and will contain little flour, and such Wheat may very well be found (in my opinion) among the very heaviest or best Wheat, for the bigger or heavier the Wheat-Ears or Wheat grains are, the sooner can the straw be crushed by wind combined with rain or the Vessels in the straw be broken.

Now it may also be that, when the Wheat is fully grown and a dry, cold wind follows for a few days, as a result of which the growth is as it were arrested, in such a case the moist saps tend to dry up, not only in the straw pipes, but where the straw pipes are soft or fragile, the pipes dry together so firmly that when it becomes warm again and growth arises in the straw, the saps cannot pass through the dried pipes and consequently the saps are expelled from the vessels in many places. And this can be looked upon as Honey-dew by the ignorant.

Briefly, though Your People are not satisfied with this and still maintain stubbornly that the damage to the Wheat and straw sent to me has been brought about by the Honey-dew, I am all the better pleased that I have seen what is the cause of the spoiling of the said Wheat as well as of the straw, and I am convinced even more firmly than before that the falling of the supposed Honey-dew is a mere fabrication that has arisen at Old Wives' spinning wheels. We will not take it amiss of them that they have so far stuck to the Old error and we hope that they may come to recognize their mistakes and embrace the truth, etc.

A. van Leeuwenhoek.

10) Smut is a treacherous disease, because it is imperceptibly transferred with the sowing-seed. The treatment of the grains of corn with salt water or milk of lime is an old method, which was still applied in the eighteenth century, though with growing doubts concerning the effectiveness of it. See Chomel, Woordenboek, vol. 1, p. 275, and Ainsworth, History of Plant Pathology, pp. 122-125.

+ Causes of black colour.