Oeuvres complètes. Tome VII. Correspondance 1670-1675

N^o 1839.
J. Hudde à Christiaan Huygens.
18 août 1671.

La lettre se trouve à Leiden, coll. Huygens.

Amst. 18 aug. 1671.

Mijn Heer

UEds. aangenamen van den 20 July uijt Parijs¹⁾ is my per Monsieur Picard behandigt. Ik heb dezen heer aangeboden myn dienst in al't geene daar in ik hem eenige zou konnen doen; maar 't is te gering geweest 't geen hij mij heeft gevergt, en 'tgeen ik hem bij gevolg ook alleen heb konnen presteren. Hij vertrok van hier voorleden Zondag 8 dagen²⁾ op Hamburg met een Hamburger veerman, die hem alle gemak en commoditeijt zou doen hebben, en ook onderwegs uijtzetten indien buijten vermoeden door stilte of anders, zij te lang op 't water quaamen te swerven, ik heb hem niet willen vergen 't gezigt van Zijn instrumenten, dewijl zij gepakt waren en hem mogelijk te veel moeijte gekost zouden hebben om ze voor den dag te krijgen, anderzints had ik ze wel gaaren gezien.

't Zedert uEds. vertrek ben ik met zoveel andere zaken geoccupeert geweest, inzonderheyt met een, die mij bijna geheel en al vereyscht, en ook zo dikwils uijt de stad geweest, dat ik op de uijtrekening van de lijfrenten niet heb konnen denken, zonder dat, zouw uEds. mijn wedervaren, en 't register der gestorvene, waar op lijfrenten al in den jaare 1586, 87, 88, 89 en 90 gekoft zijn, al overgeschreven hebben³⁾. Ik heb evenwel de zaak onlanx bij der hand genoomen en

1) Nous ne possédons pas cette lettre, ni sa minute.

2) Picard partit mardi le 11 août.

3) Comparez le post-scriptum de la Lettre N^o. 1828.

[p. 96]

afgedaan. 't Register als 't fondament gaat hier ingesloten⁴⁾ in welke de bovenste getallen boven de lijn betekenen de ouderdom der persoonen, toen op dezelve de lijfrenten zijn gekogt, en de reex onder ieder der zelve jaren, de tijd die zij daarna nog geleeft hebben; zo zal uEds bevinden in d'1^e colom 61 persoonen, die maar een jaar out waren toen op haar lijf de lijfrenten zijn gekogt, en welke na dat eene jaar hebben geleeft als in de colom staat uijtgedrukt. Ik heb in de colommen altijt gestelt de eerstgestorven boven de langer geleesde. De o is te zeggen een perzoon die binnen 't jaar gestorven en bij gevolg van 't Land niets genooten heeft, supponerende de lijfrenten bij 't jaar ende niet bij 't halve jaar te vervallen en betaalt te moeten werden. Alzo heb ik bevonden dat een gulden lijfrenten op de perzoonen van 6 jaren out, zijnde 96 in getal, waardig zijn f17:4:3 sommage tegens een losrenten van 4 per c^o 's jaars; ende f16:12:5 sommage over het geheele register begrijpende 1495 perzoonen, 't geen mijns oordeels wel de beste en zekerste rekening geeft. De Heer Raatpensionaris⁵⁾ heeft my geschreven dat hij deze waarde van f 17:4:3 ook zo bevind op mijn register, en myne methode, die een ander is als de zijne, ook zeer goet en concludent oordeelt. Van d'andere waarde heeft hy my nog niets geschreven, ik geloof om dat het hem wat te moeijelijk zal vallen om tegenwoordig dat de Staten zijn vergadert na te rekenen. De waarde van d'eerste 10 Colommen vind ik deur malkander op f 17:1:11⁶⁾ sommage, en de Raatpensionaris heeft gelijke Colommen, hoewel van meerder persoonen getrokken uijt de Haagse en jongere boeken als d'onze hier 't Amstelredam berekent, en bevonden deur een f 17:17:8: 't geen mijns oordeels al vrij wel overeenkomt. en 't is te verwonderen dat in alles geen grooter verschil valt. Ik was van voornemen om de waarde op twe lijven ook te berekenen, maar vinde daarvoor als nog geen tijd toe. Dit zal ik van uw hand dan eerder verwagten. Ik heb wel een zekere en infaillible methode daartoe bedagt maar valt te lang om uyt te werken.

Aangaande onse commissie aan de Rijn en IJse^l7), nadat ik uEds. missive van uw vertrek hadde ontfangen, kreeg ik een brief van haar Hoog. Mog. om dien aangaande in den Haag te koomen tegens d'aanstaande Dingsdag om bij te woonen en 't assisteren 't besoigne dat aangeleyt was op 't verdiepen van beyde de voorseyde

4) Voir le tableau vis-à-vis de cette page et notre légende explicative.

5) Voir la Lettre N^o. 1828, note 6.

6) La somme de 17 florins, 1 sou et 11 deniers, trouvée par Hudde comme le prix moyen d'une rente viagère en faveur des personnes de 1 à 10 ans, a été corrigée par lui d'une erreur de calcul et fixée, dans la Lettte N^o. 1843, à f 17:6:3½. Le taux de la rente étant comme auparavant supposé être de 4%, un paiement semestriel élèverait le prix à f 17:11:3½. Il résulte de la suite de cette lettre et de la Lettre N^o. 1843, que J. de Witt avait déduit d'autres registres, d'après une autre méthode, la valeur peu différente de f 17:17:8.

l7) Voir la Lettre N^o. 1826, note 2.

[p. *4]

Lijfrenten gecogt op d'ouderdom van		Jaren
	1	2	3	4	5	6	7	8	9	10
Daarna geleeft	1	1	2	1	0	1	1	3	3	3
	6	4	2	2	3	2	1	4	3	4
	6	8	2	2	5	3	2	4	3	7
	13	11	3	2	5	3	2	5	4	7
	15	11	4	2	7	3	5	5	4	9
	15	13	7	3	9	4	5	6	11	9
	15	13	10	3	10	4	6	6	12	10
	16	13	12	4	10	5	7	10	13	12
	22	15	13	5	10	6	9	11	14	13
	23	15	14	12	11	6	10	11	15	13
	23	16	14	12	12	7	10	12	15	13
	24	16	15	13	13	7	11	13	15	13
	24	16	16	13	13	11	12	14	17	14
	25	17	16	13	14	12	12	14	18	14
	25	20	17	14	14	13	14	15	19	15
	25	22	17	15	14	13	15	16	20	15
	25	25	17	15	14	13	15	16	24	16
	26	25	18	16	15	13	15	16	25	16
	31	26	19	16	15	13	15	19	27	17
	31	26	21	17	15	14	15	19	27	17
	31	27	22	17	15	15	16	19	28	17
	31	29	22	18	16	17	16	20	29	18
	32	30	23	19	16	17	16	22	29	19
	33	31	24	19	16	18	17	22	34	19
	38	33	24	20	16	18	17	22	36	20
	40	33	24	20	17	18	18	22	37	21
	41	34	26	22	17	18	18	23	37	25
	41	35	26	22	18	19	20	24	38	26
	44	35	27	23	18	21	20	26	39	30
	44	36	27	24	18	26	20	27	40	31
	46	36	27	26	19	27	21	29	41	33
	46	38	28	26	19	27	22	29	45	33
	47	38	28	27	20	29	23	29	46	34
	48	38	29	28	20	30	24	30	46	37
	50	44	29	31	23	30	26	30	47	37
	52	47	29	32	24	31	26	30	47	38
	52	50	30	32	25	31	26	31	47	39
	56	51	33	33	26	32	28	31	49	39
	57	52	34	33	28	34	29	32	49	40
	58	53	34	33	28	34	29	33	49	41
	58	54	34	34	29	35	29	34	49	44
	65	56	34	34	29	36	30	35	50	45
	65	56	35	35	30	36	31	37	51	46
	66	57	35	35	37	38	32	37	51	46
	66	57	35	36	37	38	33	38	51	47
	68	59	35	36	37	38	33	38	51	48
	68	60	37	37	38	39	35	38	52	48
	68	61	37	37	38	39	36	38	53	48
	69	62	37	37	38	40	38	39	54	48
	70	63	38	38	40	40	38	39	54	49
	71	64	38	38	40	40	39	40	55	49
	71	64	38	39	42	42	40	41	57	50

Lijfrenten gecogt op d'ouderdom van		Jaren
	11	12	13	14	15	16	17	18	19	20
Daarna geleeft	7	3	2	0	3	4	6	4	0	5
	7	3	5	0	3	4	12	9	4	8
	7	5	9	3	3	9	12	10	6	10
	7	7	9	3	13	10	12	14	9	16
	12	10	9	4	13	10	13	14	14	16
	12	12	10	5	14	10	14	15	16	23
	13	12	14	6	14	11	16	17	22	23
	14	12	14	8	14	14	19	17	23	27
	15	15	15	8	15	15	23	18	26	27
	16	15	15	9	15	23	24	18	26	28
	17	15	16	9	18	26	25	25	31	30
	19	16	17	10	20	26	30	31	31	30
	19	16	18	12	20	27	31	35	32	35
	20	18	18	12	20	27	31	35	34	37
	22	19	19	12	21	27	32	36	34	38
	27	21	20	14	22	31	34	36	35	39
	28	22	21	15	27	35	37	36	36	41
	30	23	21	16	30	36	37	37	36	41
	31	24	22	16	30	37	38	37	36	44
	32	24	25	18	35	37	39	44	37	44
	33	28	26	18	35	38	40	48	40	45
	34	29	29	20	36	38	40	48	42	47
	35	31	31	21	39	39	41	49	54	49
	35	32	32	21	39	39	45	49	55	50
	36	35	32	24	39	41	48	50	62	50
	37	35	32	26	40	42	49	51	63	50
	39	36	36	27	43	47	51	59		50
	40	36	36	29	44	47	52	59		51
	40	38	38	30	45	49	52	60		53
	42	39	38	33	46	51	53	73		54
	43	39	38	35	46	51	53			59
	44	39	39	35	46	56	58			65
	46	39	41	37	49	57	60
	48	40	42	41	50	60	65
	49	42	49	42	52	61
	50	43	49	45	53	62
	50	46	49	46	54
	50	46	52	48	54
	51	47	52	49	55
	52	47	53	49	55
	54	48	53	50	55
	54	49	53	50	55
	55	51	54	52	56
	56	52	55	52	59
	58	52	57	53	60
	59	53	57	57	60
	59	56	59	57	62
	60	56	60	58	62
	61	57	60	59	63
	62	58	60	60	64
	62	58	61	60	65
	62	59	63	62	67

Lijfrenten gecogt op d'ouderdom van		Jaren
	21	22	23	24	25	26	27	28	29	30
Daarna geleeft	0	1	2	4	2	0	8	4	11	5
	2	3	7	7	2	2	26	10	12	12
	6	4	15	9	3	6	29	11	16	14
	6	6	18	12	3	14	34	12	20	16
	11	6	26	13	5	17	36	14	26	19
	14	7	27	16	10	18	37	25	42	21
	16	8	28	17	10	25	39	31		22
	22	13	31	20	13	33	42	35		34
	24	18	38	21	13	34	48	35		36
	27	23	39	25	14	36		36		41
	28	24	39	26	14	36		36		49
	36	24	43	27	19	38		37
	37	28	43	28	20	42		42
	37	29	46	29	30	56		47
	37	31	49	33	31
	42	31		35	34
	49	38		35	37
	50	45		36	46
	52	51		36	47
	57	52		36	52
	58	53		36
		54		38
		56		38
		58		39
		61		40
				45
				46
				48
				50
				52
				53
				62

Lijfrenten gecogt op d'ouderdom van		Jaren
	31	32	33	34	35	36	37	38	39	40
Daarna geleeft	13	8	18	15	23	4	19	9	7	17
	19	12	18	19	25	8	24	12	13	18
	19	13	19	38	37	8	29	12	24	19
	24	16	20	42	42	10		22	25	19
	28	26	20	46		14		24	26	23
	39	45	23			15		39	26	44
			29			21			36
			32			24
			33			29
			43			46
			52

Lijfrenten gecogt op d'ouderdom van		Jaren
	41	42	43	44	45	46	47	48	50
Daarna geleeft	3	6	9	7	13	3	7	11	3
	4	6	14	10	14	24	21	13	8
	16	20		15	17	36	23	18	8
				17	17		27	18	20
								23	26
								28	30

[p. *5]

71	65	39	39	43	43	41	41	59	50	63	63	67	63
72	66	39	39	45	44	45	43	61	51	70	64	68	68
72	68	39	40	45	44	46	43	63	53	73	64		71
73	72	41	40	47	46	53	44	64	53		70		83
74	72	42	41	50	47	56	44	64	54		72
75	73	43	41	51	48	56	45	64	54		76
77	74	46	42	51	48	59	46	65	59
79	74	47	43	51	50	59	48	66	60
80	75	48	43	51	53	59	49	69	65
	79	49	44	52	53	59	51	70	65
	80	50	47	53	53	60	51	78	66
	84	51	50	55	54	61	52	78	66
		51	50	56	54	61	52		69
		52	50	59	55	62	52		70
		52	51	59	55	62	53		71
		53	51	59	56	63	54		72
		53	53	60	58	63	54		74
		54	53	60	59	65	54
		54	54	61	60	65	54
		56	55	61	60	67	55
		56	56	61	60	69	55
		57	57	62	61	72	57
		58	57	62	62	77	57
		58	58	62	62	78	59
		59	58	62	62	84	60
		62	60	62	64		60
		62	61	63	64		62
		63	61	63	64		62
		66	63	65	65		62
		66	64	66	66		64
		67	66	66	67		64
		69	67	66	67		70
		72	67	67	70		71
		72	70	67	71		75
		72	76	67	71		77
		72	79	68	71
		72	84	68	72
		73		69	73
		73		70	73
		78		72	74
		83		72	74
				72	78
				73	78
				77	80

Tableau de mortalité,

dressé par J. HUDDE,

des personnes sur les têtes desquelles des contrats de rentes viagères ont été vendus par le gouvernement des provinces unies, en 1586, 1587, 1588, 1589 et 1590.

Les nombres placés au-dessus de la ligne horizontale indiquent l'âge de ces personnes au commencement du contrat.

Au-dessous de chaque àge les nombres d'années que ces personnes ont vécu ensuite sont inscrits dans l'ordre des grandeurs.

[p. 97]

Rivieren. Ik liet door den Griffier Fagel⁸⁾ zeggen dat ik door indispositie niet kost koomen, maar ik heb niet anders geweten of uEd. was zo lang gebleven. Evenwel uw broeder⁹⁾, voor eenigen tijd in den Haag ter dagvaart zijnde, zeyde mij dat uEd. al te vooren was vertrokken. Ik verstond ook uyt zijn Ed. dat onze verschooten sommage ent restant van de Declaratie nog niet betaalt was¹⁰⁾, dat hij ook geen ordre had om het in te vorderen; Zulx dat ik doe wel kost vatten de reden waarom de betaling niet was gevolgt, gemerkt ik niet anders heb geweten of uEd. had ordre tot den ontfang gestelt, immers ik heb er op stil gezeten. Ik heb zijn Ed. toenmaals ook gecommuniceert wat ik vorders van de zaak ten principalen wist, die het aannam uEd. te schrijven.

Voorleden week heb ik expres mijn reys over den Haag genoomen om uEd. te konnen schrijven wat vorders hier omtrent mogt voorgevallen zijn. De uytslag tot nog toe is (zo ik aldaar van goederhand heb verstaan) dat na voorgeschreven examinatie van ons verbaal en advys by Commissarissen uyt haar Ed. Groot Mog. en 't gehoorde advys van de Raade van State over 't zelve, by de Staten van Hollant vastgestelt is het eerste advys zoo 't bij ons leyt, met bijvoeging van 't vergrooten en verlengen van de Schep-cribbe aan IJsel-oort, als mede van 't uijtleggen van eenige boldertjens daaromtrent op 't advijs van de Raad van State, die ook de vervallen Staats-Cribbe wederom opmaken wilden, maar alzo ik naderhand aan de Heer Raatpensionaris toonde, dat hetzelve niet voormaar na-deelig voor den IJsel zou zijn, dewijl om de al te verre distantie van de mond het afkomend water daardoor in den IJsel niet gedwongen kost worden, maar wel integendeel dat het zand daar tegen over afgespoelt en nootzaakelijk in den IJsel overgebragt zouw moeten werden; Zo is hetzelve agtergebleven. Voorleden week wast in handen van Commissarissen van haar Hoog Mog., en den Raad van Staten hadden haare petitie tot deze werken opgestelt, ingelevert, bedragende een zomme van 150 duysent guldens. Die van Uijtregt en andere provincien dringen d'executie hert en sterk. Zo dat ik geloof dat 'et nog wel dit jaar in 't werk geleyt mogt werden¹¹⁾. Zo dit geschiet, hebben wij al vrij wat meer geluk als voorgeschreven Commissarissen. 'tVerdammen van den IJsel, zijnde ons twede remedie, is bij zommige wel geconsidereert als de kortste en essentieelste remedie, maar alzo die van Uijtregt en andere provintien vreesen (hoewel zij dit niet durven openbaar zeggen) dat haar negotie daardoor zeer benadeelt zou werden en afbreuk lijden; is bij 't eerste alleen, voor als nog, gebleven.

8) Henric Fagel, fils de François Fagel et de sa première femme Maria Rosa, naquit le 13 juin 1617 et mourut le 12 décembre 1700. Il épousa sa cousine Margaretha Rosa. Depuis 1672 il remplit la charge importante de Greffier des Etats-Généraux; il fut fort apprécié en cette qualité par le prince d'Orange Willem III.

9) Constantyn Huygens.

10) Consultez la Lettre N^o. 1832.

11) La guerre de 1672 a empêché l'éxécution de ce projet.

[p. 98]

Maar wij hebben ons zeer te beklagen over den Notaris die de copyen heeft gemaakt alzo dezelve zo vitieus zijn uytgeschreven dat veel perioden onverstaanbaar zijn geweest. int gedrukte verbaal dat aan de leden van Hollant is gedistribueert, stond onder andere in't hooft op d'indispositie vande Neder-Rijn en IJsel, in plaats van op d'inspectie¹²⁾.

Voorleden Zaterdag den Haag passerende ontfong ik tot betaling van ons restant 246 gulden in plaats van f 262.16: - hebbende onse declaratie met f 16: 16 gediminueert. Van Heteren¹³⁾, kamerbewaarder van haar Hoog. Mog., die d'ordonnantie heeft bevordert, heb ik toenmaals niet kunnen spreken, zulx dat ik niet en weet wat hij voor zijn moeyte hebben moet. mijn neef Dedel¹⁴⁾ (gemerkt uEds. broeder niet in den Hage was) heb ik 't gelt gelaten, zal van Heteren voldoen, ende uEds. broeder als dan dus hebben, 't geen uEd. hier uyt competeert, daar ik dan ook de 10 ducatons, die uEd. mij heeft wederom gezonden¹⁵⁾, zal bij doen, als niet konnende begrijpen dat die alleen voor uw rekening behooren te zijn. Deze f 16: 16: - die ons gekort zijn bestaan in een dag die we te veel voor de Bode zouden hebben gerekent, 't geen evenwel niet waar is; in 5 stuiver daags die we te veel voor de boode hebbe gestelt, alzo wij 30 stuiver hebben gerekent daar haar maar toegeleyt is 25 stuiver daags; in 2 ducatons die we aan hem voor zijn extra moeijte hebben toegevoegt, die ze als tegens d'ordre van 't Land niet hebben konnen laten valideren, 't geen het alderinpertinentste is: Ik heb 14 dagen omtrent bezig geweest met het beleggen van de attestatien, daar ik niet voor en reken, de boode heb ik gebruikt om al dit volk, die ik horen most, op te loopen, en men zal nog 2 ducatons die men hem daarvoor vereert, roijeren! maar dit zal 't zijnder tijt nog wel eens te pas koomen. Mij wierd geraden, dat ik 't geld evenwel ontfangen zouw.

Hier heeft uEd. na mijn beste kennis al 't geen ik desen aangaande weet. Zullende derhalve hiermede besluiten, en verblijven

Mijn Heer

VEds. dienstwilligen dienaar

J. Hudde.

12) Voir l'en-tête de la pièce N^o. 1829.

13) Probablement Hendrik van Heteren ‘Commies ter Generale Financien’, qui épousa Jacoba Vermeulen.

14) Jan Dedel, sils de Willem Dedel et d'Elisabeth Quartelaer, né le 11 février 1636, mort le 19 juillet 1715, échevin et ensuite bourgmestre de la Haye. Il épousa Anna Maria Hudde.

15) Consultez la Lettre N^o. 1828.