Briefwisseling van Hugo Grotius. Deel 16

7376. 1645 maart 20. Van H. Appelboom.¹

Illustrissime et excellentissime legate, domine observandissime,

Magna me laetitia affecere domini Hambraei² literae, indicantes benevolam operam ipsius expetitam de me commendando illustrissimae Excellentiae vestrae benignissimo favori mihi non defuisse Excellentiamque vestram mei patrocinium sereno vultu in se recepisse.³ Haud verbis exprimere possum, quae illustrissimae Excellentiae vestrae ob tam favorabile promissum debeam ulteriusque debere velim. Ea isthinc mihi fiducia nata, ut non dubitem etiamnum illustrissimam Excellentiam vestram humili et devoto animo rogare, ne illustrissima Excellentia vestra dedignetur gravi suo testimonio mihi subvenire apud sacram regiam Maiestatem et regni Suediae proceres tam de vita ante honeste acta quam de cupidine patriae meae sedulo inserviendi, postquam mihi a superioribus imperatum, ut hac in natione eorum mandatis obsequia mea accommodarem. Cum e literis e carissima patria ad me datis animadvertam diutius forte mihi hic subsistendum quam inde discedens in animum induxeram, facile perspicere possum, quantum ponderis illustrissimae Excellentiae vestrae gravis commendatio habitura sit mihique profutura. Nihil autem eius omittere, quod pietatis ac grati erga illustrissimam Excellentiam vestram animi documenta prodere queat, dum lucis buius usura gavisus fuero, mihi cordi futurum erit.

Fama cum diversis literis 6/16 huius allatis vulgavit, etiam per literas Francofurto ad Moenum scriptas idem hesterna die confirmatum,⁴ marescallum dominum Torstensoni-

1 Hs. Den Haag, ARA, Eerste afd., coll. Hugo de Groot, aanw. 1911 XXIII no. 15(1645, 11). Eigenh. oorspr. Antw. op no. 7361, beantw. d. no. 7401.

2 De Zweedse correspondent Harald Appelboom had zijn nood geklaagd in een persoonlijke brief aan zijn landgenoot Jonas Hambraeus, predikant van de lutherse gemeente te Parijs.

3 Zie Grotius' aanbeveling in zijn brief aan rijkskanselier Axel Oxenstierna, dd. 11 maart 1645 (no. 7360, postscriptum).

4 De eerste berichten over een grote Zweedse overwinning bij Jankov (24 februari/6 maart); vgl. ‘Brieven van Bilderbeek’, in Kronijk HG 24(1868), p. 533-534.

[p. 572]

um aperto Marte non procul ab oppido Thabor caesareos stravisse, fudisse, cepisse.⁵ Hatsfeldius vulneratus in nostrorum manus inciderat. Götzius necatus, Johannes Wertius utrum fuga elapsus an trucidatus, ignoratur.⁶ E nostris Mortagnius et Goldstenius occubuere.⁷ Quae praeterea utrinque facta clades non liquido constat. Bis tormenta nostra maiora obtinuerat hostis, tandem equite caesareo ad diripienda nostrorum impedimenta se effundente aliquot cohortes nostratium in praesidio dispositae supervenere, ordines peditum caesareorum turbando proelium redintegravere, fortibus animis strenuisque manibus victoriam hosti iam exultanti eripuere. Velit Deus gaudium hoc nobis solidum fore. Pietate in Deum et virtute ac comitate erga quemlibet vix cuiquam cedit illustrissimus dominus Torstensonius. Mira vero felicitas armorum Suedicorum fuerat, ut ipsi summa rerum ad exercitum demandata fuit: in Silesia⁸ caeso duce Francisco Alberto, ad Lipsiam⁹ minori suorum numero ab hoste palma obtenta, fugiendo ac cunctando Gallasio fracto,¹⁰ nunc quoque in Bohemia deletis inimicis, ut alia praeteream. Deus ipsi vitam et prospera quaeque indulgeat. Caesarem 200 equitibus stipatum Pragae in fugam se coniecisse cum archiduce fratre suo¹¹ additur et 6000 a Torstensonio iussa Pragam circumcingere et alios manipulos oppidum Thabor obsidione inclusum tenere.

A patria mea nullae iam literae venerunt. Illustrissimus dominus Servientus coram legatis nostris Osnabruggae sese excusavit de propositione facta,¹² quae cum nimis generalis sit, nimis rem exaggerare nostri non voluere.¹³ Simultas vero inter utrumque Gallorum eo usque crevit, ut mutuis colloquiis renuntiarint et illustrissimus dominus Davausius sine venia se discessurum affirmavit,¹⁴ nisi collega suus revocetur vel ei emendatio imperetur. Illustrissimus dominus legatus Oxenstierna propediem. Monas-

5 De strijd speelde zich af voor de muren van Tábor, ten zuiden van Praag. De keizerlijken ontdekten te laat dat het leger van de Zweedse veldmaarschalk Lennart Torstensson op 2 maart de Moldau was overgestoken.

6 De keizerlijke veldmaarschalk Melchior von Hatzfeldt und Gleichen viel in Zweedse handen; de Hongaarse legerleider Johann, graaf van Götz(en), sneuvelde en de Zwabisch-Beierse generaal Johan van Werth sloeg op de vlucht.

7 De Zweedse generaal-majoor Johann Arendt von Goldstein moest zwaargewond van het slagveld gedragen worden (Oxenst. Skrifter 2. afd., VIII, p. 444-449 en p. 474). Zijn collega Caspar Cornelius de Mortaigne († 1647) liep slechts lichte verwondingen op (SBL XI, p. 86, en ADB XXII, p. 339-340).

8 De overwinning die de Zweden op 30 mei 1642 nabij Świdnica hadden behaald op het leger van de keizerlijke veldmaarschalk Franz Albrecht, hertog van Saksen-Lauenburg († 10 juni 1642); zie no. 5764 (dl. XIII).

9 De slag bij Breitenfeld. Op 2 november 1642 zette de Zweedse veldmaarschalk bij Breitenfeld (ten noorden van Leipzig) de aanval in op de keizerlijke legers van aartshertog Leopold Wilhelm en Ottavio Piccolomini; vgl. no. 5971 (dl. XIII).

10 De uitschakeling van het keizerlijke expeditieleger van Matthias, graaf Gallas, in de slag bij Jüterbog (3 december 1644).

11 Keizer Ferdinand III en aartshertog Leopold Wilhelm vluchtten naar Praag en zochten in de middag van de 7^de maart 1645 een goed heenkomen in de Opperpalts (Doc. Boh. VII, p. 178 no. 521 en p. 183 no. 531).

12 Op 24 februari/6 maart was de Franse gevolmachtigde Abel Servien in Osnabrück verschenen om een einde te maken aan de gissingen over de ‘propositio I^a’, dd. 24 februari 1645: ‘pour faire cognoistre à messieurs les ambassadeurs de Suède les raisons et la verité de tout ce qui s'est passé’ (Acta pacis Westphalicae; Die Französischen Korrespondenzen II, p. 172).

13 Johan Oxenstierna en Johan Adler Salvius accepteerden uiteindelijk de verklaring dat de nieuwe Franse propositie een door de regering in Parijs voorgeschreven aanvulling was op de eerste Franse propositie, dd. 4 december 1644 (nos. 7353 en 7354).

14 De Franse gevolmachtigde Claude de Mesmes, graaf van Avaux, kon zich niet verenigen met het eigenmachtig optreden van zijn collega Abel Servien. In een schrijven van 3 maart 1645 bood hij staatssecretaris Henri-Auguste de Loménie, graaf van Brienne, zijn ontslag aan (Acta pacis Westphalicae; Die Französischen Korrespondenzen II, p. 149-150, p. 168, p. 173 en p. 183, en Die Schwedischen Korrespondenzen I, p. 526-532).

[p. 573]

terium it¹⁵ consultatum et firmiter conclusum cum Gallis de iis quae in rem communem cedant.¹⁶

Praeter emporia nonnulla Zelandiae¹⁷ caeterae Nationes Foederatae paratae sunt in armis experiri, quas conditiones super vectigali in freto solvendo Danus admittere velit.¹⁸ Navium, nautarum et militum interea apparatus hic fit.

Deus, illustrissime et excellentissime domine, illustrissimam Excellentiam vestram diu sospitem praestet,

illustrissimae Excellentiae vestrae addictissimus servitor,
H. Appelboom.

15 Op 22 maart/1 april aanvaardde de Zweedse gevolmachtigde Johan Oxenstierna de reis naar Munster (Acta pacis Westphalicae; Die Schwedischen Korrespondenzen I, p. 555-557 en p. 581-588, en Die Französischen Korrespondenzen II, p. 246-249).

16 De Franse en Zweedse gevolmachtigden troffen een overeenkomst over de aanbieding van de vredesvoorstellen. Op 1/11 juni 1645 brachten zij hun ‘propositiones de pace’ in de openbaarheid (Meiern, Westphälische Friedens-Handlungen I, p. 439-448).

17 Het beraad in de Staten van Zeeland. Johan de Knuyt (1587-1654), de vertegenwoordiger van de Eerste Edele, en de prinsgezinde steden Goes, Tholen, Veere en Vlissingen verdedigden de ‘Via concordiae’ in het Zweeds-Deense conflict (‘Brieven van Louis de Geer’, in BMHG 29(1908), p. 294-296).

18 De gewesten Gelderland, Utrecht, Friesland, Overijssel en Stad en Lande verleenden op 8 maart hun steun aan het voorstel van de Staten van Holland om een vloot uit te rusten ter beveiliging van de vaart door de Sont (Kernkamp, De sleutels van de Sont, p. 182-186).

Amstelodami, 20 Martii 1645.

Bovenaan de brief schreef Grotius: Rec. 28 Martii.