Briefwisseling van Hugo Grotius. Deel 16

[p. 544]

7360. 1645 maart 11. Aan A. Oxenstierna.¹

Excellentissime et illustrissime domine,

Qui Francofurti sunt caesariani dicunt suos in proelium paratos,² at marescallum Torstensonium, ut id evitet, rediturum in Misniam et, revocatis iis qui ad Ragozium appropinquaverant,³ concessurum in Holsatiam. Volunt autem iidem, ut qui erunt Monasterii et Osnabrugae legati a membris Imperii, mandata sua accipiant a conventu Francofurtensi et sint quasi subdelegati. Bavarici contra Gallos nihil effecere, conati multa. Rosa autem Philippiburgi est.⁴ Nova Bavarus auxilia Hazfeldio mittebat; dicebaturque imperator ad tempus siturus ire quo vellent res Hungaricas, ut omnem vim in Suedos vertat.⁵ Creduntur Galli, simulatque commodum ad producendas copias tempus venerit, partem suorum opposituri Bavaricis, cum parte aggressuri Francothaliam. Hassici apud Eisfeldiam⁶ erant. Turcae autem conatus videntur ad mare se vertere, non in Hungariam. Collegisse enim dicitur ducentas naves longas, totidem alias, et petere ab Algeriensibus naves longas XXV, alias XL, a Tunetanis naves longas VII, alias XX, a Tripolitanis naves longas quatuor, XII alias. Omnes asscripti Melitensi militiae ex omnibus locis istuc advocantur. Sed Veneti, metuentes ne Melitae minetur Turca, Cretam autem feriat, ad XXX naves longas quas habebant, adiecerunt XL alias et galeassas, quas vocant, quatuor. A Neapoli autem navibus in Hispaniam feruntur equitum IV millia, pedites bis mille quingenti.⁷ Liber hic cursitat marchionis Sancti Chaumontii, per quem omnem culpam non impeditae electionis Pamphylii in papam coniicit in cardinalem Antonium. Is vero, quaerens se reponere in gratiam Galliae, reiicit culpam in cardinalem Theodatum et in Sancti Chaumontium, et in hunc maxime, quod non aperte regis sui nomine se opposuerit Pamphylio, sicut Hispani se opposuerant Sacchetto.

1 Tekst naar copieboek Dresden, Sächs. Landesbibl., C 61, 248; gedrukt in Oxenst. Skrifter 2. afd., IV, p. 531 no. 575. Afschrift ook in copieboek Leipzig, UB, ms. 2633, f. 447.

2 Onderstaande berichten komen ook voor in Grotius' nieuwsbrief aan Nicolaes van Reigersberch, dd. 11 maart 1645 (no. 7359).

3 Veldmaarschalk Lennart Torstensson hield het Zweeds-Zevenburgs verdrag, dd. 16 november 1643, in stand. Overeenkomstig zijn orders verleende de Zweedse cavalerist Per Andersson (Linderoth) in Silezië en Moravië logistieke steun aan het leger van de Zevenburgse vorst György I Rákóczi (Gazette 1645, no. 29, dd. 18 maart 1645).

4 De Frans-Weimarse bevelhebber Rheinhold von Rosen verliet op 4 februari de Franse garnizoensstad Breisach voor een verkenningstocht in het Württemberger land. Een confrontatie met de ruiterij van de Zwabisch-Beierse bevelhebber François de Mercy bleef uit: ‘Le Général Mercy s'est campé prés de Stutgard, pour observer le Général Major Rose: lequel apres s'estre abouché avec le Mareschal de Turenne à Philipsbourg, est retourné joindre ses troupes pres de Tubinguen’ (Gazette 1645, nos. 26 en 30, dd. 11 en 18 maart 1645).

5 Op 12 en 13 februari maakten de keizer en aartshertog Leopold Wilhelm een inspectieronde langs de eenheden die onder bevel van de keizerlijke veldmaarschalk Melchior von Hatzfeldt und Gleichen aan de Ohře (Eger) de strijd zouden aanbinden met het leger van de Zweedse veldmaarschalk Lennart Torstensson: 5000 keizerlijken uit de Hongaarse regimenten van Johann, graaf van Götz(en), 5000 Zwabisch-Beiersen onder bevel van Johan van Werth, 1000 Saksische ruiters en 2000 infanteristen uit het keizerlijke expeditieleger van Matthias, graaf Gallas, verschenen op het rendez-vous bij de Witte Berg (Praag).

6 Eisfeld, ten noorden van Coburg. De Hessische generaal-majoor Johann Geyso had op 14 februari de vesting Heldrungen bedwongen. Hij vervolgde zijn mars in de richting van Friedberg, naar men vermoedde, met de intentie om de Zwabisch-Beiersen uit Höchst te verjagen; zie no. 7342.

7 Juan Alfonso Enríquez de Cabrera, ‘almirante de Castilla’, hertog van Medina de Rioseco, Spaans onderkoning van Napels, trof nauwelijks maatregelen tegen de aanslagen van de Turkse vloot in Calabrië (golf van Squillace) en Sicilië: op 11 februari liet hij 23 troepentransportschepen naar Spanje vertrekken (Gazette 1645, no. 27, dd. 11 maart 1645).

[p. 545]

Motta in Lotharingia propius premitur et dux Carolus nobiles omnes in suum exercitum vocat. Marcinus equites mille et quingentos adducit ad marescallum Turennae, qui apud Tabernas est Alsatiae⁸ et praefectum Mogontiaci Corvalium in vincula duci iussit, quod Urseliae non subvenerit.⁹ Trevillius, unus ex praetorianis centurionibus, ob magnum animum cardinali Riceliaco quondam suspectus, nunc a Mazarino cardinali in Bastiliam coniectus est, obtentu inde sumto, quod cum cancellarius Franciae sigillo munire ob clausulas quasdam insolitas detrectaret beneficium quoddam a regina regente ipsi concessum, membranam qua id continebatur, in ignem iecerit. Laborant amici eius, ut eum eximant.

Videtur in Anglia spes pacis imminui. Regina Angliae quas potest a sui studiosis pecunias hic collegit. Parlamentarii ex Scotia, quanquam Monterosius pro rege Angliae bellum gerens trecentos Scotorum ibi interfecisse dicitur, advocare dicuntur nova militum undecim millia et impedire, ne commeatus Wimuthum inferantur. Farfaxius Londinii erat et brevi habiturum se sperabat millia militum XXI, Wallerus sex millia; sed qui sub Essexio fuere milites ita agunt inobsequenter, ut tribunos et centuriones suos abegerint.

Cum dolore maximo intelligo¹⁰ non esse tam firmam Sublimitati tuae valetudinem, quam ego et Suedia omnis et omnes Suediae bene volentes optamus. Deus, excellentissime et illustrissime domine, eam reddet meliorem multosque annos et prospera consilia Sublimitati tuae largiatur,

Sublimitatis tuae devotissimus cultor,
H. Grotius.

8 De Franse maarschalk Henri de La Tour d'Auvergne, burggraaf van Turenne, verzamelde zijn troepenmacht in ‘Tabernae Alsatiae’ (Saverne).

9 Charles-Christophe de Mazencourt, markies van Courval, bevelhebber van het Franse garnizoen te Mainz, had op 22 januari beschietingen laten uitvoeren op Oberursel (Gazette 1645, no. 18, dd. 11 februari 1645). Het feit dat zijn actie een tegenoffensief van de Zwabisch-Beiersen had uitgelokt, nam het Franse opperbevel hem minder kwalijk dan zijn brute beleid jegens de burgers en kapittelheren van Mainz. Hij ontving slechts een waarschuwing (Lettres Mazarin II, p. 137 en p. 146).

10 Grotius had de ‘Stockholmse’ brief van Carl Marin, Zweeds resident te Zürich, dd. 8/18 januari 1645, ontvangen; zie nos. 7260 en 7337.

Lutetiae, I/XI Martii 1645.

Dicitur hic exercitus imperatoris in Bohemia habere XVI millia hominum. Mille quingenti milites Bavarici sunt in Franconia. Turcarum sultanus exsulibus reditum indulsit ad belli usus. Fecit tantundem praefectus Neapolitani regni. Melitenses sex naves ex Africa in Galliam venientes, cum in insulam suam appulissent, in necessitates suas retinuere.¹¹ Parlamentarii Angli arcem Pompoiam in Eboracensi regione obsident.

Pro principe Meclenburgico, qui hic est aeger animo et corpore,¹² aliquid effecimus apud reginam regentem. Sperat is aliquid liberalitatis etiam a regina nostra. Appelbomio, qui est Amstelodami,¹³ debeo testimonium insignis diligentiae et fidei. Queritur se negligi. Hambraeus vero gratias agit Sublimitati tuae et sperat aliquando se habiturum, unde fidem suam pro aliis interpositam liberet.¹⁴

11 De Maltezers legden beslag op zes schepen die graan vervoerden naar de haven van Marseille (Gazette 1645, no. 27, dd. 11 maart 1645).

12 Mogelijk Christian Ludwig, de oudste zoon van hertog Adolf Friedrich I van Mecklenburg (Europäische Stammtafeln, Neue Folge I, Tafel 140). De jongeman had in december een Parijs edelman uitgedaagd tot een duel (Briefw. C. Huygens IV, p. 103).

13 De Zweedse correspondent Harald Appelboom klaagde zijn nood in een persoonlijke brief aan zijn landgenoot Jonas Hambraeus (infra, n. 14); zie no. 7376.

14 De Zweedse theoloog en oriëntalist Jonas Hambraeus, predikant van de lutherse gemeente te Parijs, had zich borg gesteld voor Zweedse ‘touristen’ die door het verbreken van het scheepvaartverkeer met Stockholm in financiële problemen waren geraakt (SBL XVIII, p. 82-83). Sindsdien lieten de schuldeisers hem niet meer met rust; vgl. no. 7296, postscriptum.

[p. 546]

Bovenaan de brief in de copie te Leipzig: Argumentum. Germanica. Turcica. Apologia Sancti Chaumontii ob legationem male administratam. Trevillium, quem Riceliacus regis gratia eiicere non poterat, Mazarinus in Bastiliam coniicit. Anglica. Meclenburgici ducis misera conditio.