Briefwisseling van Hugo Grotius. Deel 16

7092. 1644 oktober 15. Aan W. de Groot.¹

Mi frater,

An ex verae prudentiae dictatis, an vero ex ministrorum affectibus in proceres transfusis veniat, quod in dies durius habentur qui cum Roma sentiunt, illis perpendendum relinquo quorum res agitur.² Papa qui nunc est ex Pamphylio factus Innocentius Decimus, quanquam in Hispaniam antehac pronior, creditur aequum se praebiturus omnibus et cum nova vita novos etiam, id est medios sumturus affectus.³ Fuit semper iustitiae tenax.

Spero iam et Isaacum Vossium videris⁴ et nostra ad Testamentum Vetus.⁵ Velim brevi

1 Gedrukt Epist., p. 972 App. no. 728. Antw. op no. 7076, beantw. d. no. 7110.

2 Vgl. no. 6959 (dl. XV). Afgelopen zomer was er in de Republiek commotie onstaan over het in Munster gedrukte pamflet ‘Pieces touchantes les Catholiques sujects des Estats des Provinces-Unies du Pays-Bas’ (Stucken aengaende de Catholycken onderdanen vande Staten der Vereenighde Provincien van Nederlandt) (Knuttel, Cat. v. pamfl. nos. 5134 en 5135, en J.D.M. Cornelissen, ‘Hugo de Groot en de vervolging der katholieken’, in Studia Catholica 20(1944), p. 201-208). De Staten van Holland namen nog dezelfde maand de uitvaardiging van een strenger plakkaat tegen de ‘onlijdelijke stoutheid der pausgesinden’ in beraad (nos. 7003 en 7017 (dl. XV)).

3 Paus Innocentius X (Giambattista Pamfili) wist dat kardinaal Jules Mazarin hem niet ‘papabel’ had verklaard. Hij vond het echter raadzaam om zijn pontificaat aan te vangen met een verzoenend gebaar: ‘Aussytost après sa promotion [15 september 1644] ... il avoit envoyé quérir le père Mazarin, maistre du sacré palais, frère du cardinal, et luy avoit promis amitié et à son frère, de mesme au cardinal Bichy’. Père Michel Mazarin († 1648) bood spontaan zijn goede diensten aan (Chéruel, Histoire de France pendant la minorité de Louis XIV II, p. 151 en p. 391-409; Journal d'Olivier Lefèvre d'Ormesson I, p. 222, en Lettres Mazarin II, p. 88-90).

4 Isaac Vossius had op 9 en 10 oktober een rondgang langs vrienden en kennissen in Den Haag gemaakt. Hij was nu op weg naar de ouderlijke woning in Amsterdam.

5 Na ontvangst droeg Willem de Groot de twee presentexemplaren van Grotius' Annotata ad Vetus Testamentum, Parijs 1644 (BG no. 1137), over aan een Haags boekbinder (nos. 7089 en 7099).

[p. 49]

absolvi Anthologiam, ut de aliis quoque cum Blavio agere possim.⁶ Cornelius noster ivit Bononiam, inde Romam, ut puto; Venetias redibit,⁷ ut videat an eius opera ipsis placeat. Didericus iussu ducis Anguiani et marescalli Turenae cepit Fridelshemum et Neustadium, ac nunc eorum missu ivit ad landgraviam Hassicam.⁸ De Utenbogardi scriptis gaudeo quae indicas cognoscere.⁹

Video et ego impensas et occasionem liberandi commercia periisse Batavis.¹⁰ In Anglia satis aequa sunt partium momenta,¹¹ et si saperent parlamentarii pacem nunc constituerent non iniquam. Nam si in Germania pax coalescat, non sinent reges alii iura regum sperni. Miror Societatis Asiaticae negotia non magis cordi esse iis quorum est rem populi salvam atque florentem praestare.¹² Gassio cepit castella Cambronem et Aguinum,¹³ disiecit equitatum Hispanicum satis validum. In Catalania res Gallorum miserae. Astae arcem recepit princeps Thomas.

Deus te, uxorem, liberos, amicos sospitet,

tibi obligatissimus frater,
H. Grotius.

6 Grotius had al enige malen laten blijken dat hij het toezicht op de uitgave van de Anthologia Graeca (BG no. 534) het liefst wilde toevertrouwen aan zijn ex-secretaris Isaac Vossius (nos. 7058 (dl. XV) en no. 7068). Er was een groot voordeel aan deze oplossing verbonden, want de vader van de jongeman genoot veel gezag in de drukkerij van de Amsterdamse uitgever dr. Joan Blaeu (Rademaker, Life and Work of Gerardus Joannes Vossius, p. 292-293, en F.F. Blok, Isaac Vossius en zijn kring, p. 226-233).

7 Cornelis de Groot hield zijn ouders nauwelijks op de hoogte van zijn Venetiaanse avontuur. Het nieuws dat Grotius in deze brief verwerkte, was al veertien dagen oud; vgl. no. 7068.

8 Dirk de Groot was een trouwer briefschrijver (nos. 7066 (dl. XV) en 7079). In september had hij als ‘aide de camp’ van de Frans-Weimarse bevelhebber Henri de La Tour d'Auvergne, burggraaf van Turenne, deelgenomen aan de Franse overwinningstocht naar de plaatsen Bingen, Bacharach, Neustadt an der Weinstrasse (ten westen van Spiers), Friedelsheim (nabij Bad Dürkheim) en Landau (no. 7066 (dl. XV)). Teruggekeerd in de kwartieren van de Franse opperbevelhebber Louis II de Bourbon, hertog van Enghien, ontving hij opdracht voor een missie naar het hof van landgravin Amalia Elisabeth van Hessen-Kassel te Kassel.

9 Grotius hechtte grote waarde aan de publicatie van de manuscripten en documenten die de remonstrantse predikant Johannes Wtenbogaert tijdens zijn lange leven verzameld had (no. 7058 (dl. XV)). Zijn broer Willem attendeerde hem in zijn brief van 3 oktober (no. 7076) op het bestaan van Wtenbogaerts autobiografie. Het werk zou in 1645 het licht zien onder de titel Leven, kerckelijcke bedieninghe ende zedighe verantwoordingh .... Alles bij hem selven beschreven ... bevestight met verscheyden bewijsen, acten, ende munimenten, daer toe dienende.

10 Vgl. no. 7093. Op 26 september had vice-admiraal Witte de With in de vergadering van de Staten-Generaal verslag uitgebracht van zijn lange wacht in de wateren van het Skagerrak (Kernkamp, De sleutels van de Sont, p. 114-115, p. 124 en p. 174).

11 Koning Karel I van Engeland had in de slag van Lostwithiel (2/12 september) de overhand verworven in het zuidwesten. De noordelijke graafschappen waren bijna volledig in handen van de parlementsgezinden.

12 De bewindhebbers van de Oostindische Compagnie probeerden het hoofd koel te houden in de discussie over de ‘combinatie der Compagnien van Oost- en Westindiën’.

13 Deze berichten komen ook voor in Grotius' nieuwsbrieven van 15 oktober.

Lutetiae, 15 Octobris 1644.

De arca quid? An desperandum?¹⁴ Ingens in Portugallica coniuratio detecta est in vitam regis, reginae, principis. Caput erat marchio Montalvani, summa apud illum regem in gratia, sed apud quem plus valuit regis Castellani promissum de ducatu Bragantiae. Suspensus ipse et cum eo alii. Naves tres ab India Orientali Ulyssipponem advexisse dicuntur merces qui valeant XII milliones, et ex Brasilia advexisse sacchari cistae mille. Papa et nuntios ubique mutat, et legatos mittit ad imperatorem regesque Galliae et His-

14 De zoektocht naar de boekenkist waarin Grotius op 22 maart 1621 uit zijn Loevesteinse kerker was gedragen; zie no. 7055 (dl. XV).

[p. 50]

paniae, ut ipsis pacem commendet. Rex Angliae Digbyum Romam mittit. In Scotia nova pars et valida pro rege est adiuta ab Hibernis, et cepit urbem Johnstonum. Sunt ad X millia. Londini puritanorum inter se dissensio super regimine ecclesiastico et super pace cum rege amplectenda aut recusanda ad rixas et caedes venit, sed clausi portus impediunt, ne rem totam cognoscamus.