Briefwisseling van Hugo Grotius. Deel 13

5619. 1642 februari 24. Van N. van Reigersberch.¹

Mijnheer,

Hier is 't al in 't woel tot de receptie van de coninginne van Engelant, die op Saterdach off Sondach daer geëmbarqueert alle uyre hier met de princesse Marie wort verwacht.² Het logement is in 't Noorteynde geprepareert. Uyt de Staten-Generael sijn eenyge om die tot Helvoet te ontfangen³ gecommitteert, waer op morgen sijn Hoocheyt ende den jongen prins mede naer toe gaen. Off dese reyse met wille ende weten van het parlament geschiet, wort gevarieert, maer dat het niet tegens den danck van hetselve en is hout men seecker, hoewel apparentelijck hier sijnde licht ombragiën bij het parlament genomen connen worden. Bij

1 Hs. Amsterdam, UB, coll. RK, K 77m. Eigenh. oorspr. Niet ondertek. Gedrukt Rogge (ed.), Br. Nic. v. Reigersb., p. 701 no. 276. Antw. op nos. 5604 en 5605, beantw. d. nos. 5634 en 5635.

2 Koningin Henriëtte Maria en haar oudste dochter Mary verlieten Greenwich op vrijdag 21 februari. Aangekomen in Dover begonnen zij pas op 6 maart aan hun overtocht (CSP Ven. 1640-1642, p. 295-298; CSP Ven. 1642-1643, p. 4-5).

3 Hellevoetsluis was de voorziene aankomsthaven. De koninklijke gasten zouden vervolgens doorreizen naar Den Haag, waar een verblijf was ingericht in het paleis Noordeinde.

[p. 110]

provisie sal sijn Ho[o]cheyt uyt den quaden stant van den conynck trecken dat voordeel, dat de consummatie van een huwelijck,⁴ dat lange licht soude hebben geworden gesleept ende hadde op 't leste connen haperen, nu is verseeckert: daer den staet dat goet uyt sal genieten dat de bruyt sijnde in de schuyt,⁵ men minder schoon op sal hebben te dienen. Met de reste mach het gaen sooals het mach, sonder groote costen sal dese feest niet passeren!

Wat voorts volgen sal van den prins van Walles ende de jonge princes van Orangien,⁶ daervan mij is verseeckert dat wort gehandelt ende sonder disgraicie van Vaen⁷ all soude geweest sijn geconcludeert, moet affgewachten worden. Maer somyge meenen conditiën vanweegen den conynck souden worden bedongen, die bij sijn Hoocheyt niet soude wesen te presteren, gelijck ick geloove dat niet soude sijn, soo yet tot stijvynge van sijne Majesteyt tegens het parlament voorgenomen moste worden. Soo crachtych is puritanismus in de gemoederen van de geestelijcke ende het meerderdeel van de regierynge. De resolutie bij het parlament genomen, daerbij voor vianden van het rijck worden verclaert die spreecken sullen den prins van Walles met eene rooms-catholycke te alliëren,⁸ is voor den prins van Orangien seer favorabel.

Dat met het vertreck van de coninginne de alteratiën van het rijck, daer men hare Majesteyt de schult van geeft, souden worden gestilt, is buyten apparentie, hoewel eenyge willen men geloove alles nu daer wel is, gelijck veele het daervoor houden soo wanneer het parlement eenych is ende alles doet wat het wil. Ende sonder uytheems support is de conycklijcke macht qualijck te herstellen, nu het parlement meest, bij seclusie van de biscoppen ende roomsgesinde uyt het Hoge Huys, eensgesint min peryckel loopt van door gedeeltheyt sijn eygen macht te breecken. Den conynck niet beter connende willycht alles in wat hem wort gevercht. Dat Rho⁹ in dese gestaltenisse van saecken yet voor de restitutie van den Pals sal vorderen, is niet te dencken ende evenwel schrijft men dat hij noch aengehouden wort met eenyge hope.

Den churfurst van Ceulen, clagensgewijse schrijvende¹⁰ aen desen staet van de hulpe van alderley toevoer die de Hessen ende Fransen hier vinden, geeft te kennen dat men niet vremt moet houden, soo hij oock uytheems secours versouckt. Daerop sonder veel te antwoorden volgen sal dat, indien hij Spaense roupt, het volck van dit lant oock volgen sal. De noot ende hope van secours van Beyeren heeft nu het cappittel doen resolveren, daertoe lange voor desen tevergeeffs is getracht, ende het coadjutorschap defereren aen Maximil[i]aen van Beyeren, sone van hertoch Aelbert, broeder van den churfurst,¹¹ sijnde twee, drie van de eminenste

4 Willem (II), prins van Oranje, was op 12 mei 1641 in het huwelijk getreden met de toen tienjarige ‘princess royal’ Mary Stuart.

5 Vgl. WNT III. I, kol. 1625 met de zegswijze: ‘Als de bruyt is in de schuyt, soo zijn de beloften uyt’.

6 Er was sprake van een huwelijk van de prins van Wales met Louise Henriëtte, de oudste dochter van Frederik Hendrik.

7 De in november/december 1641 in ongenade gevallen Sir Henry Vane had een klein jaar eerder meegewerkt aan de uithuwelijking van de ‘princess royal’ aan de prins van Oranje; vgl. no. 5540.

8 De resolutie was vervat in een reeks voorstellen die begin februari door leden van het Lagerhuis was geformuleerd met het doel de katholieken - in het bijzonder koningin Henriëtte Maria - elke vorm van politieke invloed te ontnemen (CSP Ven. 1640-1642, p. 288-297).

9 De Engelse diplomaat Sir Thomas Roe leidde in Wenen de delegatie die namens het huis van de Palts onderhandelde over de restitutie van het keurvorstendom.

10 De brief zal op 21 februari geschreven zijn. Hierin protesteerde keurvorst-aartsbisschop Ferdinand van Keulen tegen de niet aflatende Staatse materiële steun aan de Frans-Weimarse en Hessische troepen in het Nederrijnse gebied (Foerster, Kurfürst Ferdinand von Köln, p. 203 n. 87 en p. 212 n. 148).

11 Maximilian Heinrich (1621-1688), zoon van Albrecht VI (1584-1666), de jongere broer van hertog Maximiliaan I van Beieren en keurvorst-aartsbisschop Ferdinand. De neef werd op 10 februari door het Keulse kapittel met 12 van de 21 stemmen aangewezen voor het vervullen van het coadjutorschap (Foerster, o.c., p. 388-400). In 1650 zou hij zijn oom opvolgen als aartsbisschop van Keulen (ADB XXI, p. 53-56).

[p. 111]

gecontenteert, namentlijck den broeder van den Rijngraeff met het administratorschap van Straesburch.¹²

De intentie schijnt hier te wesen de Portugesen met een vloot van twintych scepen te assisteren, maer off dat haer soo veel sal stercken als door het verlies van Sint Thomé ende loslaeten van het eylant, dat bij de onse, een Engels schip, uyt Guinea gearriveert ende daer aen lant geweest ende den lesten September vandaer geseylt, verhaelt te sijn geschiet,¹³ twijfele ick seer, ende dusdoende sal noch desen staet bij den conynck noch den conynck bij sijn volck niet veel gunste vinden.

De voorleden weecke heeft Rivet sijne consideratiën tegens uEd. Annotationes op Cassandrum¹⁴ onder den druck gebracht, die nevens uEd. text uytgegeven worden. Het werck sal groot wesen twintych bladeren, daer twee van gedruckt sijn gesien, ende dese maent sal het in 't geheel aen den dach commen. Dese morgen met een daervan spreeckende seyde hij uEd. met respect tracteert sonder calumnie off in[v]ectiven, daerop ick seyde niet te twijfelen ofte sal met gelijcke mate worden gemeten, gelijck Marais¹⁵ soude sijn gedaen, hadde hij geen ander oorsaecke gegeven. Somyge hier souden Modre[v]ii¹⁶ ende die uEd. verder noemt, hare schriften wel willen sien. Rivet seyde verder dat onder Morel, des conynckx drucker, uytgegeven worden de Confessie van Ausburg, Consultatie van Cassander¹⁷ ende uEd. Annotationes bij den anderen gedruckt; waeruyt hem wordende gemoveert dat eenych publyck dessein is tot vereenynge, advoueerde hetselve, maer sijn dispositie daertoe toonde hij niet.

Ick hadde gehoopt voor quade Duytse Latijnse brieven te mogen sien,¹⁸ maer kan dat niet wesen, sal uEd. mij gelieven te excuseren dat ick arger Latijnsche geve: nam tuarum tanta cupiditate ardeo, ut non pudeat me ea mercede corrumpi, ut vel ignorantiam meam si tamen quidquam mei tibi lateat prodam.

Desen 24 Februari 1642.

12 Otto Ludwig, tussen 1637 en 1645 vermeld als deken van het Straatsburgse kapittel en kanunnik in Keulen, broer van Johann Georg, Wild-und Rheingraf in Neuviller († 1650), en van Friedrich I Magnus, hoofdofficier in Staatse dienst, die in de zomer van 1642 benoemd werd tot gouverneur van Sluis (Europäische Stammtafeln, neue folge IV, Tafel 98, en Het Staatsche leger IV, p. 129 en p. 185).

13 Nadat Cornelis Jol, alias Houtebeen, de Angolese plaats São Paulo de Loanda op de Portugezen had veroverd, zette hij met zijn vloot koers naar São Tomé. Enkele weken later volgde de overmeestering van het eiland (16 oktober 1641).

14 De Leidse drukkers Abraham en Bonaventura Elzevier hadden een begin gemaakt met het verzorgen van de door André Rivet kritisch geannoteerde editie van de Annotata ad Consultationem Cassandri. Cum necessariis animadversionibus Andreae Riveti ... (BG no. 1172).

15 Samuel Desmarets (Maresius) die op het verschijnen van Grotius' Commentatio de Antichristo (BG no. 1100) had gereageerd met het tegenschrift Dissertatio de Antichristo, Amsterdam (Janssonius) 1640.

16 De Poolse humanist Andrzej Frycz Modrzeęwski (Modrevius) (ca. 1503-1572), auteur van een door Grotius regelmatig aangehaald werk, getiteld Commentariorum de republica emendanda libri quinque (onder meer bekend door edities Bazel 1554, 1557 (vertaling in het Duits), 1559).

17 De Parijse drukker Gilles Morel nam de hier genoemde teksten op in zijn uitgave van de Via ad pacem ecclesiasticam (BG no. 1166). Het drukken van de Annotationes (BG nos. 1137, 1138 en 1141) was echter toevertrouwd aan het uitgevershuis Cramoisy.

18 Deze hoop sprak Reigersberch uit in zijn brief van 6 januari 1642 (no. 5540). Alleen in zijn antwoordbrief, dd. 18 januari, is Grotius op dit verzoek ingegaan (no. 5560).

Adres: Mijnheer/mijnheer de Groot, raedt ende ambassadeur ordinaris van de coninginne ende crone van Sweden bij den alderchristelijcksten conynck.

Bovenaan de brief schreef Grotius: Rec. 5 Martii.

En in dorso: 24 Febr. 1642 N. Reigersberg.