Briefwisseling van Hugo Grotius. Deel 13

[p. 127]

5635. 1642 maart 8. Aan N. van Reigersberch.¹

Mijnheer,

Den coninck gaet voort nae Narbonne, ende heeft een groot contentement door het accord tewege gebracht tuschen mevrouw ende de princen van Savoie² in zulcker vougen dat den cardinael van Savoye zal trouwen zijne nichte, zuster van den jongen hertogh,³ ende hebben voor zijn apanagie Nizze ende Villefranca; den prince Thomas zal zijn het hoofdt van den raedt van mevrouw. Off nu de plaetzen die in Piedmont bij Vrancrijck ende Spaegnie bezeten werden, zullen blijven in handen waerin die zijn tot den tijdt van de algemeene vrede, dan off Vrancrijck daer zal blijven continueren het oorlogh te doen aen Spaegnie, zal den tijd leeren. In alle gevalle, veele Fransche trouppes uit Italië zullen buiten peryckel connen gaen nae de frontieren van Spaegnie, alwaer den coninck van Vrancrijck het oorlogh meent machtelijck te brengen, hoopende dat de onlusten, die in Spaegnien zijn, voordeel zullen geven aen zijne wapenen, alzoo wij hooren dat den hertogh van Medina-Sidonie niettegenstaende het cartel gezonden aen den coninck van Portugael is gearresteert met eenige anderen van qualiteit.⁴

Te Naples werden nieuwe impositiën gevonden om, zoo het oorlogh in Italië duirt, daertoe te fourneren hondertduizent ducaten ter maend. Ende alrede zijn uit het rijck van Naples gezonden tweehondertduizent ducaten voor 't Milanees ende vierhondertduizent tot de lichtinge in Polen. Die van de regiering van Milan, hierdoor wat gestijft zijnde, hebben 3000 doublons gezonden aen de Grisons om daer twee regimenten te lichten.

Daer is oock eenig geldt van Spaegnie gegeven aen de Switzers om daermede lichtingen te doen ende de Fransche lichtingen bij veele cantons op te houden ofte te verzwacken, waertoe mede niet weinigh dienen zullen de klachten die den agent van het graefschap van Bourgogne daer doet over het oorlog dat de Fransoisen weder hebben aengevangen in hetzelve graefschap,⁵ den ambassadeur van Spaegnie zeer breed laetende verluiden dat het aen zijne meester niet en staet dat hetzelve graefschap niet en blijve in neutraliteit nae ouder gewoonte.⁶ De protestanten werden in die quartieren vrij wat gequelt, alzoo den abt van Sint Gal⁷ haer exercitie in

1 Hs. Amsterdam, UB, coll. RK, H 26a. Eigenh. oorspr. Niet ondertek. Tezamen met no. 5634. Copie, afkomstig uit de briefwisseling van Grotius met P. Spiring Silvercrona, aanwezig te Stockholm, RA, Extranea 25 en E 1014 (bijlage bij een brief van P. Spiring Silvercrona aan J. Oxenstierna dd. 8/18 maart 1642).

2 Dit bericht is enigszins voorbarig. Een vredesverdrag tussen de regentesse Christine de France en de twee prinsen van Savoye werd pas op 14 juni 1642 getekend. Onderwijl hadden de onderhandelaars Cecchinelli en d'Aiguebonne voorstellen gedaan om kardinaal Maurizio en Tommaso Francesco, prins van Carignano, te bewegen tot het verlaten van het Spaanse kamp; zie Lettres Richelieu VII, p. 303.

3 Luisa van Savoye (1629-1692), dochter van Vittorio Amadeo I en zuster van Carlo Emanuele II, huwde haar oom op 21 september 1642 (Claretta, Storia della Reggenza I, p. 874).

4 Gaspar Alonso Pérez de Guzmán († 1664), hertog van Medina-Sidonia, had als gouverneur van Andalusië meegewerkt aan het voorbereiden van een opstand in zijn land. Het plan werd verraden (1641). Om een veroordeling te ontlopen, moest de hertog zijn trouw aan de Spaanse koning bewijzen door zijn zwager, de door de opstandige Portugezen gekroonde Jan IV, in een ‘cartel’ uit te dagen tot een duel. Deze uitdaging werd van Portugese zijde genegeerd (EC XXXXIII, p. 684).

5 De Bourgondische agent Jean d'Accoste was aanwezig op de Thurgauer landdag die de 17^de februari in Frauenfeld werd gehouden. Hier werd besloten navraag te doen bij de Franse ambassadeur in Zwitserland over de hervatting van de vijandelijkheden in de Franche Comté (Vogel-Fechter, Eidgen. Abschiede V, 2, 1, p. 1230, en Lettres Richelieu VIII, p. 378).

6 De ordinaris Spaanse ambassadeur Carlo Emanuele Casati kwam met de bevestiging dat don Diego de Saavedra y Fajardo nu was voorzien van koninklijke volmachten om te onderhandelen over een langdurig bestand in de Franche Comté.

7 Pius Reher (1597-1654), abt van Sankt Gallen 1630-1654 (Helvetia Sacra III 1, II, p. 1333-1334).

[p. 128]

zijn gebiet belet ende die van Turgauw het gebouw van een kercke tot Frauwenfeld, gelijck oock de executie van de uitbanning der protestanten uit de Valtoline veel scherper werdt geëxecuteert, zedert het voorss. Spaensche geld is gecomen in de Grisons.

Den keizer handelt noch te Comora met de Turcken tot verleng van het bestant.⁸ Ende den ambassadeur van Spaegnie in de Paltzische zaecke antwoordt niet dan in tweevoudige termen, 'twelcke den churfurst van Mentz, den hertogh van Beieren ende den landgrave van Darmstadt⁹ gebruicken om haerzelve van den ondanck te ontlasten ende die te schuiven op de Spaensche schouderen.

Den paus comt in de vergadering van de cardinalen, doch is zieckelijck. Blijft evenwel vast bij zijn voornemen tegen den hertogh van Parme¹⁰ zonder zich tot noch toe bij Vrancrijck ofte Venetië te laeten bewegen tot verzachting, zoodat de goederen van den hertogh van Parme vercocht werden te Rome ten behoeve van zijne crediteurs, de inwooners van Castro ende Ronsiglione gebracht onder den eedt van de kerck ende de wapenen van de kerck aldaer overal gestelt in plaetze van die van Farnese. Die van Venetië ziende een goed deel van Italië in wapenen ende niet wel wetende waertoe zulcx zoude mogen uitloopen, oock in Dalmatië beducht zijnde voor eenige onlusten met den Turck, die zijne garnisoenen daer zeer versterckt, doen stercke lichting overal ende maecken twintich nieuwe galeien, twee galiassen tot vergrooting van haere vloote.

8 Martii 1642.

Den coning van Spaegnie gaet in persone nae Catelagne¹¹ wachtende daer, boven 't crijgsvolck dat daer is, noch ander uit Nederlant ende Naples. Den adel van Catelagne is voor Spaegnie, ende die voor Vrancrijck zijn hebben den coning van Vrancrijck vrij wat geoffenseert, doordien zij het gouvernement van Monjuif een Fransois hebben afgenomen ende gegeven aen een van haere natie.¹² De Fransoisen zeggen dat Coluvre bij de haeren belegert werdt.¹³ Onder de grooten die in Spaegnie zijn gevangen, is den marquys van Aiguemont.¹⁴

De cardinalen van Lions ende Mazarini gaen nae Rome om de doot van den paus te wachten.¹⁵ Prince Thomas zal Carignan bezitten ende zijne pensioen vermeerdert werden met hondertduizent gulden jaerlijcx. Men heeft hier gezongen het Te Deum over de victoriën becomen bij den grave van Guebrian.¹⁶ Den eertshertogh Leopold is bij Spaegnie verzocht

8 Na onderhandelingen in het Hongaarse Szöny nabij Komárom werd aldaar op 19 maart 1642 het verdrag tussen de keizer en Turkije verlengd.

9 Manuel de Moura y Corte Real, markies van Castel Rodrigo, de Spaanse onderhandelaar in Wenen, had begrepen dat in de kwestie van de Palts zijn land gebaat was bij het handhaven van de status quo. Zijn vertragingstaktiek werd nagevolgd door de andere betrokkenen, de Mainzer keurvorst-aartsbisschop Anselm Kasimir Wambold von Umstadt, hertog Maximiliaan I van Beieren en Georg II, landgraaf van Hessen-Darmstadt (Brown, Itinerant ambassador, p. 256-257).

10 Als gevolg van zijn eigenmachtig optreden in het pauselijke leen Castro was Odoardo Farnese, hertog van Parma, op 13 januari door paus Urbanus VIII geëxcommuniceerd.

11 De koning ging in april met de conde-duque van Olivares naar het front in Aragon (Elliott, Richelieu and Olivares, p. 152-153).

12 In december 1641 drongen de Catalanen al aan op vervanging van de Franse commandant d'Aubigny (Sanabre, La acción de Francia en Cataluña, p. 184 en p. 197).

13 De grote aanval op Collioure werd een week later ingezet (Sanabre, o.c., p. 224-225).

14 Don Francisco de Guzmán, markies van Ayamonte, werd gezien als het brein achter het plan om Andalusië onafhankelijk van Spanje te maken (supra n. 4). Hij stierf op het schavot (Diccionario de Historia de España I, p. 265-266).

15 De broer van Richelieu, kardinaal Alphonse-Louis du Plessis de Richelieu, aartsbisschop van Lyon 1628-1653, was met kardinaal Mazarin aangewezen om in Rome aanwezig te zijn voor het geval dat de paus zou komen te overlijden. Aangezien paus Urbanus VIII herstelde van zijn ziekte, ging de reis niet door (Lettres Richelieu VII, p. 894-895).

16 Op 7 maart werd in de Notre-Dame te Parijs de overwinning van Guébriant bij Kempen herdacht.

[p. 129]

aen te nemen 't gouvernement van Nederlant, 'twelck don Melos maer bedient bij provisie.¹⁷ Den Grooten Heer heeft een nieuwe chan van clein Tartarië gemaect in plaetze van een andere die overleden is.¹⁸ Men zeit den Persian gaet belegeren Candehar.¹⁹

17 Olivares beschouwde aartshertog Leopold Wilhelm van Oostenrijk als de beste kandidaat voor het bekleden van het gouverneurschap over de Zuidelijke Nederlanden. Voor deze benoeming was echter de toestemming van de keizer vereist. In afwachting daarvan was don Francisco de Melo, graaf van Assumar, belast met het interim-bestuur (Correspondance de la Cour d'Espagne, Les affaires des Pays-Bas III, p. 456 en p. 459-460).

18 Sultan Ibrahim haalde na het overlijden van khan Behadir Ghirai († 1641) diens broer Mehmet Ghirai uit de gevangenis op Rhodos en installeerde hem als de nieuwe khan van de Tartaren op de Krim (Atsiz, Das Osmanische Reich, p. 15).

19 Kandahar (tegenw. een stad in Afghanistan).

In dorso schreef Reigersberch: Broeder de Groot, den 8 Martii 1642.