Briefwisseling van Hugo Grotius. Deel 11

4767. 1640 augustus 4. Aan L. Camerarius¹.

Illustrissime domine,

Spe melius successit principi electori² iter ad regem et cardinalem³. Nam hoc suadente, illo imperante, recepit eundi, quo velit, libertatem nullo vinculo ultra obstrictus, nisi illo, quo cum in carcere adhuc esset promisit se rebus Galliae non nociturum. Id enim scriptum rex retinet. Propositum autem est principi electori non in Angliam ire, quod neque bello se isti immiscere aveat⁴ neque ad pacem gratam putet suam fore operam, sed in Hollandiam atque ibi opperiri, quid pro se facturi sint Angliae Daniaeque reges retenta tamen sibi, ut Excellentia vestra prudenter monuit, libertate ea, quae agentur, rata vel irrita faciendi. Caesariani et Bavarici volunt seorsim extra conventum extraque communem causam eorum, quorum securitati per anteactorum oblivionem consulendum erit, Palatinum tractari negotium. Ipse vero elector optat, quod haud dubie rectius est, suam

1 Copie Uppsala, UB., cod. 388a, ep. 241. Gedrukt Epist., p. 637. Verschillen in orthografie en aperte onjuistheden in de copie Uppsala zijn niet gesignaleerd. Ludwig Camerarius was Zweeds gezant in Den Haag.

2 Karl Ludwig van de Palts.

3 Lodewijk XIII en Richelieu bevonden zich in Amiens nabij het front.

4 De copie Uppsala heeft ‘audeat’.

[p. 430]

causam communiter cum caeterorum causis et quidem in ipso conventu ad spem aequae concordiae provehi. Oravit praeterea elector per literas Angliae regem, ne grave ducat ad regem Galliae, quod pridem non fecit, scribere gaudiumque de principis electoris libertate testari ac eum rogare, ut posthac Palatinam domum sua benevolentia complecti velit. Pares literas a regina nostra⁵ me consecuturum spero nihil ardentioribus votis exoptans quam videre istam domum relocatam in statum meliorem.

De Scoticis motibus, quo sint erupturi, admodum incertum esse video. Dicitur Kingius⁶ in Dania militem scribere, cum quo vecto navibus in Scotiam exscendat. Militem interim regium nondum factum ad disciplinam ipsis Anglis gravem esse non miror. Si haec aliaque incommoda animos ad concordiam reducere poterunt, erit quod illis gratulemur. Valde autem mihi placet, quod de pertricoso isto negotio Ambonensi rex Angliae Boswello⁷ potestatem fecit pacificandi, ut, si id successerit, de legato illuc mittendo cogitare dicitur.

Societas Indica in Batavis tam bene onustarum navium felice ac prope desperato reditu ditata summam rerum suarum jactu aliquo servare poterit.

Brisaci jam Ossenvillius⁸ plane dominatur Erlachio egresso ad demetendos agros et Hatsteinio⁹ ad curandam valetudinem. Itaque rex inter hujus anni capturas etiam istam urbem numerat.

Urbis Atrebatum obsidio bene procedit, si satis et panis, qui carus valde hactenus fuit, nunc autem et deficere incipit, et pulveris ad verberanda aut per cuniculos disjicienda moenia in castra pervenire possit. Videntur autem Galli id ut fiat curaturi non aperta vi, ut rumorem sparserant fallendo hosti, sed ex variis urbibus etiam longius dissitis furtivo itinere. Id ipsum ut impediat, cardinalis Hispanus propius se castra Gallica locavit ad Aubiniacum et S. Eligii montem cum viginti millibus, decem quae restant millibus ad faciendos excursus hic illic dispositis. Id quomodo exiturum sit, exspectamus. Caeterum apud Hispanos etiam esuriri testantur multi ejus gentis, qui quotidie illis castris desertis per Galliam in Hispaniam sibi iter quaerunt et famem non verbis nudis, sed et vultu et edendi siquid detur aviditate testantur. Sic et in Leganesii¹⁰ castris audimus dure victitari. Plerosque militum binis in diem fabarum pugillis pasci. Leganesius autem nunc trans Padum se recepit; inde machinis castra Gallica lacessit. Id autem facere creditur, ut principi Thomae¹¹ cum equitibus illis sexcentis qui, cum postremo pugnatum est, subter urbem se recepere, aliqua perrumpendi et sic obsidionis ultima evitandi det occasionem Gallis non minus principis illius quam urbis capiendae avidis.

De Ebrahimi¹² morte famam jaciunt Veneti; quae si vera est, multum referet, unusne aliquis ipsi successurus sit, quem plerique futurum putant ex pacto Tartarorum ad Euxinum principem¹³, an vero futurum ut praefectorum certamine laceretur imperium.

Pontificis controversiae et cum Gallis et cum Ethrusco¹⁴ plane resederunt¹⁵.

Lucensium controversia manet. Scripta eorum legi cum voluptate, usu impetrato ab

5 Christina van Zweden.

6 James King.

7 William Boswell, Engels agent in Den Haag. Zie betreffende zijn missie ook no. 4746.

8 Paul Le Prévost, baron van Oysonville; hij was door Lodewijk XIII tot adjunct van de goeverneur van Breisach, Johann Ludwig von Erlach, aangesteld en bleef dat tot diens dood in 1650.

9 Philipp Eustachius von Hattstein, ondergoeverneur van Breisach.

10 Diego Mexía Felípez de Guzmán, markies van Leganés, goeverneur van Milaan. Hij bevond zich met zijn leger voor Turijn.

11 Tommaso Francesco van Savoye.

12 Ibrahim, sultan der Ottomanen. Hij werd eerst in 1648 afgezet en geëxecuteerd.

13 Behadir-Ghiraï.

14 Ferdinando II de' Medici, groothertog van Toscane; vgl. Pastor, Gesch. Päpste XIII 2 (1929), p. 711-712.

15 Naar de copie Uppsala. De uitgave der Epist. heeft een onbegrijpelijk ‘recederunt’.

[p. 431]

eo, qui solus ea habebat, Ethruscas res hic agente¹⁶. De Salgasio Somosa¹⁷ inquiram.

Pro Bannerio¹⁸ non frustra sollicita est Excellentia vestra. Tum vero et Melandri¹⁹ missionem postulantis consilium quas causas habeat, miror.

Batavis, ut video, res mari quam terra procedunt melius eaque, si sapiunt, praecipua illis cura esse debet; quanquam etiam terra hoc ipso anno magni aliquid post tot irrita tentamenta a principe Arausionensi exspectare Gallia jubetur.

Operae pretium erit intelligere, quid facturus sit Hepius²⁰. Dabo et operam ut videam canones Anglicanos²¹.

Discimus jam nunc DCCC carros nocte inter secundum et tertium hujus mensis Dorlano profecta venisse in castra ad Atrebatum urbem deducente Hallerio²² cum XII millibus peditum, III equitum, obviam ei progresso Millereio²³ cum VI millibus equitum, peditum quatuor. Hostis ad praelium venire non est ausus, forte quod pars ejus militis abierit ad prohibendos principis Arausionensis conatus. Nunc cum panis pulverisque satis sit in castris brevi speratur urbs Gallorum fore.

De Taurinorum urbe nihil certi affirmat Harcurtius²⁴. Defenditur urbs VII millibus militum, totidem armatis oppidanis; farina et panis in sesquimestre tempus sufficiunt. Erumpere voluit die 24 Iulii non princeps Thomas, ut putabatur, sed Carolus Gata²⁵ cum equitibus quingentis. Sed eorum ducenti a Gallis capti sunt, mersi in Doria multi, alii in urbem refugerunt. Nuntio pontificio²⁶ exitum ex urbe permittere Harcurtius noluit. Sed in ejus castris multum aegrotatur multique tribuni propterea jus abeundi impetravere. Habet jam XVIII millia Harcurtius et supplementa sub Villaregio²⁷ non longe aberant. Veniunt²⁸ illi et ex Delphinatu milites. Leganesius putatur ultra XII millia non habere. Sed Trivultius²⁹ ei a Mediolano tria millia adducit. Et ex regno Neapolitano collectae copiae sperant ad Finale posse transvehi. Sed in eo mari, quod ad Finale est, classem jam habet archiepiscopus Burdegalensis³⁰, ut et transvectiones istas et commercia inter Hispaniam Italiamque impediat. Rumor est in urbe eo ipso tempore, quo exierat Millereius, castra ab hoste fuisse oppugnata multo utrinque sanguine. Certiora exspectamus.

Deus Excellentiae vestrae in publicis privatisque negotiis faveat.

Excellentiae vestrae perpetua observantia
devinctissimus
H. Grotius.

16 De Nero of Ferdinando Bardi. Een overzicht van de politieke pamfletten, die Grotius onder ogen gehad kan hebben, in Pastor, Gesch. Päpste XIII 2 (1929), p. 713, n. 1; vgl. A. Mancini, Storia di Lucca, p. 259vv.

17 Francisco Salgado de Somoza (vgl. no. 4736); de titels van zijn publikaties aldaar n. 25. Het woord ‘Somosa’ is in de copie Uppsala weggelaten.

18 Johan Gustavsson Banér.

19 Peter Melander, graaf van Holzapfel.

20 Johan Heppe; vgl. no. 4736 en n. 19.

21 Zie voor de 17 ‘canons’ van de synode van bisschoppen bv. Gardiner, Hist. England IX, p. 143 vv.; Wedgwood, Great Rebellion I, p. 332 v.

22 François de l'Hospital, sieur du Hallier.

23 Charles de La Porte, hertog van La Meilleraye, maarschalk van Frankrijk.

24 Henri de Lorraine, graaf van Harcourt-Armagnac.

25 Carlo della Gatta, bevelhebber van de Napolitaanse cavalerie.

26 Fausto Caffarelli.

27 Nicolas de Neufville, markies van Villeroi.

28 Verbeterd naar de copie Uppsala uit ‘Veniant’ in de uitgave der Epist.

29 Giovanni Giacopo Theodoro, kardinaal Trivulzio, prins van Mesocco, graaf van Melzo († 1657).

30 Henri d'Escoubleau de Sourdis, aartsbisschop van Bordeaux; zie ook no. 4754.

Lutetiae, 4 Augusti 1640.

Adres: Ludovico Camerario, reginae regnique Sueciae consiliario et legato apud Praepot. Ord. Foeder. Belgii.

Boven aan de brief in de copie te Uppsala: R. Hago 8/18 Aug. 1640.