Briefwisseling van Hugo Grotius. Deel 11

[p. 417]

4756. 1640 juli 28. Aan L. Camerarius¹.

Illustrissime domine,

Principem electorem² brevi huc rediturum putamus viso rege, re nulla, ut credo, confecta alia.

Rex Britanniae, quominus in Scotos ducat, multas habere potest causas, inter alias, quod miles ipsius disciplinae impatiens multa committat facinora, quae populum per se hujus belli non multum amantem aversiorem etiam reddant. Quod si Scoti aliquo modo reconciliare sibi gratiam regis poterunt, simulque rex animum et collectas vires vertit ad salutem consanguineorum totiusque Germaniae, id ipsum ut nobis laetum ita ipsi futurum sit gloriosum. Videbimus, quam spem nobis de eo daturus sit, ubi huc redierit elector, et quem agendi tenorem secuturus sit Rous³, quid ad ejus proposita dicturi tum imperator de alieno liberalis, tum Bavarus⁴ aliena tam cupide retinens.

Pro D. Bannerio⁵ merito ambo solliciti sumus. Ubi est, brevi eum commeatus et pabula deficient; quo deinde iturus? Danubium versus? in medio validae sunt urbes. Retro in Bohemiam? habebit hostem insistentem vestigiis. Sed multa, quae evenire nobis nec praevidentibus possunt, hos nodos, spero, solvent.

Cardinalis Hispanus operam dabit, ut Hatzfeldium⁶ ad se attrahat.

Vocati sunt ad conventum imperii civitates Helveticae, quae magis quam caeterae ad corpus Germanicum pertinere putantur, Basilea, Scafhusium, Sanctigalli. An missurae sint, dubitatur. Abbas certe Sanctigalli et episcopus Curiensis⁷ mittent. Lunemburgicus⁸ autem et Hassica⁹ magis magisque nobis illigabuntur, si quid durius in eos pronuntiet imperator.

Batavi hoc anno non infelices tantum, sed, si Gallis credimus, minus strenui fuere. Doleo de comite Henrico Nassavio¹⁰. Pro adolescente agnato¹¹ opto Excellentia vestra solvat soteria.

Legati Batavici¹² arctis mandatorum finibus inclusi sunt. Ipsi proceres pro mercimoniis solliciti imperatorem palam offendere cunctantur, quanquam forte cunctationis hujus aliquando acturi poenitentiam.

Gallorum populis bellum hoc grave est. Sed quorum res in manu est parum curant, quid populi velint. Ipsorum et securitati et utilitatibus servit bellum. Sed, nisi cum Suedia producitur foedus, cogentur de pace cogitare, quod alioqui ingentes illi hostium exercitus in Galliam multis locis patentem incubituri et, ut credo, aliqua ex parte intraturi sint.

1 Copie Uppsala, UB., cod. 388a, ep. 240. Gedrukt Epist., p. 635. Verschillen in orthografie en aperte onjuistheden in de copie Uppsala zijn niet gesignaleerd; ook de uitgave der Epist. bevat enige verschrijvingen van geringe betekenis, die stilzwijgend verbeterd zijn. Ludwig Camerarius was Zweeds gezant in Den Haag.

2 Karl Ludwig van de Palts.

3 Thomas Roe, Engels diplomaat in Hamburg, zou de rijksdag te Regensburg (30 september 1640 - 10 oktober 1641) bijwonen.

4 Maximiliaan I, keurvorst van Beieren.

5 De Zweedse veldmaarschalk Johan Gustavsson Banér.

6 Melchior von Hatzfeldt und Gleichen, veldmaarschalk in keizerlijke dienst.

7 Pius Reher en Johann VI Flugi von Aspermont.

8 Georg, hertog van Braunschweig-Lüneburg.

9 Amalie Elisabeth von Hanau-Münzenberg, landgravin-regentes van Hessen-Kassel.

10 Hendrik Casimir I, graaf van Nassau-Dietz, stadhouder van Friesland, Groningen en Drenthe. Hij was op 12 juli overleden ten gevolge van verwondingen opgelopen bij het beleg van Hulst.

11 Een ‘neveu’ van Camerarius die in de garde van Hendrik Casimir diende, was op 3-4 juli voor Hulst gevangen genomen. Camerarius had op 16 juli aan Constantijn Huygens verzocht moeite te doen voor zijn vrijlating; vgl. Worp (ed.), Briefw. Huygens III, p. 65 (hs. A'dam, UB., coll. Diederichs 28 Ar).

12 Willem Boreel, Albert Sonck en Epo van Aylva.

[p. 418]

In negotio isto Leodiensi¹³ videntur mihi tepidiores quam res eorum exigebat fuisse Galli.

Pontifex ad fines suos, qui regnum Neapolitanum spectant, militis aliquid habuit, ne magno agmine isthac Hispani in Mediolanenses terras transirent. Divisim paucis et inermibus iter videtur non negaturus.

Postquam 11 hujus in castris Harcurtii¹⁴ et ad castra pugnatum est, in qua pugna per certiores literas intelligimus duo hostium millia cecidisse, Gallos desiderari ferme CCL, penetrasse autem in urbem hostium equites ad DC, sub finem diei sequentis advenit in castra vicecomes Turenae et comes Tonnerius¹⁵ cum VIII millibus, quae princeps Condaeus¹⁶ ex suis vicinisque praefecturis collecta transmiserat. Auctus hac accessione Harcurtius ususque hostium recenti adhuc consternatione Rivolum, Collegnum, Benascum, loca traducendis a Pinerolo et Segusione commeatibus oportuna, insedit praesidiisque munivit, quo facto speratur facilis ibi futura annona post famem sane gravem. Nam nec equos quisquam aquatum ducere ausus fuit. Ita statim a militibus esurientibus in alimenti usum abripiebantur. In ipsa urbe, quod maxime necessarium est, panis non deest. Sed desunt alia, ut ex transfugis cognoscitur, videnturque Galli ex fiducia nihil agendo deditionem opperiri. Oppugnationem castrorum ab hoste haud valde metuunt eoque minus, quod antequam fessus hostis se recolligat alterum supplementum, quod sex millium futurum dicitur, sub Villaregio¹⁷ exspectant.

Obsidio Atrebatum urbis jam in fossas pervenit, sed magnus exercitus magna eget victus copia multoque pulvere bellico. Quae nuper accepta fuerant absumta sunt. Die mensis hujus 19 Fremicurtius¹⁸ a Perona Bapalmensi itinere perducere quae opus voluerat. Sed ea omnia pervenere in manus hostium, quanquam initia pugnae pro Gallis erant; sed superventus ducis Caroli et Lamboii¹⁹ cum sex millibus mutavit fortunam. Exinde Dorlano et quidem palam voluit rex magnam copiam mitti. Sed hostis ad locum, qui Passus dicitur, validus et excurrens in partes omnes obstitit. Alio itinere capto a Dorlano et quidem nocte ea, quae 22 diem sequebatur, Sampreulius²⁰ quatuor secum habens militum millia perduxit ad castra quantum in paucos dies sufficiat carris centum, quibus aderant quinquaginta boves, oves ferme mille; in carris et farina erat et pulvis bellicus. Sed nisi et saepe et multa talia pervenient, quae obsessos perdere solent, mala obsessores urgebunt. Rex autem commeatuum vim magnam, quam Dorlanum²¹ mittere voluerat, Ambianum reduci jussit ipsius Dorlani ab hoste obsidium metuens. E Corbia egressi ad spem praedae Gallorum LXXX capti fere sunt omnes.

Habere scribitur Leganesius²² XVIII millia secum, exspectare II²³ millia a Neapoli. Germani milites nonnulli ex Italia ivisse in Hispaniam ad motus reprimendos, contra DCCC a Lindavia in Italiam venire.

Controversiae ducis Ethrusci²⁴ cum pontifice componuntur.

13 Betreffende de burgertwist in Luik zie men no. 4659, n. 4.

14 Henri de Lorraine, graaf van Harcourt-Armagnac.

15 Henri de La Tour d'Auvergne, burggraaf van Turenne, en Charles-Henri de Clermont, graaf van Tonnerre (1598-1651).

16 Henri de Bourbon, prins van Condé.

17 Nicolas de Neufville, markies van Villeroi.

18 Vgl. Gazette 1640 no. 94, p. 509, dd. 28 juli betreffende deze Spaanse poging een Frans convooi tegen te houden: ‘Pour ce faire ils épient l'occasion de ce jour la, auquel le sieur de Leschelle avoit ordre d'en escorter vn, d'environ deux cens charettes, jusques à Fremicourt où il devoit aller trouver le Mareschal de la Mesleraye...’; zie ook no. 4754 dd. 27 juli.

19 Karel IV, hertog van Lotharingen, en Wilhelm, baron van Lamboy.

20 François de Jussac, sieur de Saint-Preuil.

21 Verbeterd uit ‘Dorlano’ overeenkomstig de copie Uppsala en de brief aan Oxenstierna van dezelfde datum, no. 4759.

22 Diego Mexía Felípez de Guzmán, markies van Leganés, Spaans goeverneur van Milaan.

23 De copie Uppsala heeft ‘III millia’.

24 Ferdinando de' Medici, groothertog van Toscane.

[p. 419]

Polonus Viscontium²⁵ vult fieri cardinalem.

Inter Helvetios multae nascuntur discordiae, super Abbatia aant. apud Scutium, super ponte Rusae, super negotio Amrini²⁶. Interim in Rhaetis Austriaci de jure, quod sibi vindicant in octo jurisdictiones et inferiorem Engadinam, remittunt nihil.

Veneti quod ad limitem Mediolanensem habuerant militis inde avocarunt. Lucenses parent pontifici missas dici nisi certis in locis clausis foribus prohibenti. De caetero jura sua constanter tuentur faventibus Hispano et Ethrusco.

Rex praeter eos, qui Atrebatum urbem obsident, alium habet exercitum ad Corbiam XVI millium. In iis est Hallerius²⁷, qui et Sanciatum cepit et Flevillam. Hostilis exercitus ad XVI millia se tenet apud Bapalmam et Miremontium inter Corbiam et²⁸ Atrebatum urbem intentus ad omnes occasiones, ita ut octoginta Gallos nuper e Corbia, ut dixi, egressos ceriderit²⁹. Inter eos mortuus est comes Nantoliae praefectus Corbiae³⁰.

Venit ad regem a Turca chiausius³¹ quidam, qui jam Massilia iter ad regem facit.

Ex Villaregii agmine - jam Lugdunum pervenerat in Italiam destinatum - diffluunt plurimi. Utrius futura sit Atrebatum urbs, a praelio pendet.

Deus ad bonam pacem flectat potentum animos idemque Excellentiae vestrae omnia optima largiatur.

Excellentiae vestrae perpetua observantia devinctissimus
H. Grotius.

25 Onorato Visconti; hij was 1630-1635 Pools nuntius. Het feit dat hij niet tot kardinaal gecreëerd werd gaf in 1643 aanleiding tot een breuk tussen Polen en de Heilige Stoel; vgl. Pastor, Gesch. Päpste XIII 2 (1929), p. 706.

26 Joseph Am Rhyn.

27 François de l'Hospital, sieur du Hallier.

28 Verbeterd uit ‘ad’ overeenkomstig de copie Uppsala en de brief aan Oxenstierna van dezelfde datum, no. 4759.

29 Verbeterd uit ‘cecidere’ overeenkomstig de copie Uppsala.

30 De baron van Nanteuil.

31 Ibrahim, sultan der Ottomanen, zond een van zijn belangrijkste chiausen, Mustafa, naar Frankrijk, Engeland en de Republiek om mededeling te doen van zijn troonsbestijging en de bestaande verdragen te confirmeren. Mustafa chiaus had op 12 mei Konstantinopel verlaten en was op 16 juli met zijn gevolg door Marseille getrokken.

Lutetiae, 18/28 Iulii 1640.

Adres: Ludovico Camerario, reginae regnique Sueciae consiliario et legato apud praepot. Ord. Foeder. Belgii.

Boven aan de brief in de copie te Uppsala: R. Hagae 4 Aug. st. n. A.^o 1640.