Briefwisseling van Hugo Grotius. Deel 11

[p. 372]

4723. 1640 juli 5. Aan J.A. Salvius¹.

4724. 1640 juli 7. Aan L. Camerarius¹.

Illustrissime domine,

Sunt sane, ut judicat Excellentia vestra, satis malo loco res principis Palatini² nec video, qui resurgere possint, nisi ab Anglia sublevatae. Rex Britanniarum si velit, possit eodem negotio subditorum suorum animos sibi obstringere nec obedientiam tantum eorum, sed et liberalitatem elicere, restituere in meliorem statum afflictam domum sibi consanguineam, bene mereri de Germania et inter praecipuas esse causas pacis christianorum. Scripsi ea de re ad D. Scutamorium³. Excellentiam vero vestram scio non excitandam, ut in id contribuat quicquid suae est⁴ opis, inter quae numerandae vel maxime seriae ad Deum preces.

Si imperator et Saxo⁵ suarum utilitatum causa prolatant Germaniae mala, serius aut ocius poenas ad se attrahent⁶. Caeteri quibus ex pace Pragensi⁷ minus est lucri, non dubium est, quin pacem velint idque in eo, qui nunc cuditur, conventu⁸ appariturum arbitror.

Hispani, ut video, Belgas suos pascunt rumorum inaniis. Dum illi non aliter nobis noceant, satis pulchrae res nostrae erunt. Venit in mentem Sophocleum illud:

Τί γάρ με λυπεῖ τοῦϑ᾽, ὅταν λόγῳ ϑανὼν
Ἔργοισι σωϑῶ ϰᾳξενέγϰωμαι ϰλέος⁹.

Quid vero jam acturus sit Bannerius¹⁰, multum refert. Prudentior est quam ut se in ea loca induat, ubi vel militi vel equis esuriendum sit. Si Vinariensium¹¹ quidam eum sequuntur, vereor, ne id inter nostros et Gallos simultates, si non et inimicitias serat¹².

De Batavis duo dolenda sunt: quod bellum terrestre tantis stans¹³ impendiis male procedat et quod eadem ista impendia in causa sint, cur maris cura deseratur aut certe minus vigeat quam res ipsorum exigunt. Sed quandoquidem plures jam naves illuc missae sunt, ubi damnum acceptum est, nihil vetat¹⁴ meliora sperari. Verissimum est Gallos ardente quodam limitem suum proferendi studio saepe abripi ad ea, quae in commune minus expediant. Sed quid agamus? Constituendae cuique suae res ita, ut quam minimum a Gallis pendeant; quod a Gallis haberi potest, deputandum lucro.

1 Copie Stockholm, RA. Salvii Saml., Skrifv. till J.A. Salvius, E 5266, 14. Johan Adler Salvius was Zweeds gezant, residerende te Hamburg. De brief is volkomen gelijkluidend aan no. 4722 aan A. Oxenstierna; zie aldaar.

1 Copie Uppsala, UB., cod. 388a, ep. 238. Gedrukt Epist., p. 629. Verschillen in orthografie en aperte onjuistheden in de copie Uppsala zijn niet gesignaleerd. Ludwig Camerarius was Zweeds agent aant. in Den Haag.

2 Karl Ludwig van de Palts.

3 John Scudamore, voormalig Engels gezant in Parijs; vgl. Grotius' brief, no. 4700.

4 De copie Uppsala heeft ‘sit’.

5 Ferdinand III en Johann Georg I, keurvorst van Saksen.

6 De copie Uppsala heeft abusievelijk ‘attrahant’.

7 De vrede van Praag, gesloten op 30 mei 1635 tussen keizer Ferdinand II en Johann Georg I van Saksen.

8 Te Regensburg werd een rijksdag voorbereid (30 september 1640-10 oktober 1641).

9 Sophocles Elect. 59-60. Noch de uitgave der Epist. noch de copie Uppsala geeft het citaat foutloos weer.

10 De Zweedse veldmaarschalk Johan Gustavsson Banér.

11 Het vroegere leger van Bernhard, hertog van Saksen-Weimar († 18 juli 1639).

12 De copie Uppsala heeft ten onrechte ‘ferat’.

13 Naar de copie Uppsala; de uitgave der Epist. heeft ‘stare’.

14 De copie Uppsala heeft abusievelijk ‘restat’. Grotius doelt hier op de overmeestering door de Duinkerkers van vier schepen van de Oostindische Compagnie op 15 juni; vgl. no. 4708.

[p. 373]

Certe ad Atrebatum urbem nunc bene rem gerunt. Ita prospectum est castris, ut defendi possint contra¹⁵ exercitum hostilem, qui satis magnus est ad Arlosium. Commeatus, qui ad castra Dorlano perferebantur, solebant interdum carpi ab hostibus. Nunc cum magno praesidio regis et cardinalis cura ab Ambiano tanta vis commeatus in castra pervenit, ut ad sesquimestre tempus suffectura credatur obsidentibus. Frater regius¹⁶ eo it imperii nomen habiturus, vim puto penes Castilionaeum, ut istarum rerum peritiorem, fore, honori interim Millerei¹⁷ hoc commento consuli.

Sed de rebus ad urbem Taurinorum non immerito solliciti sumus; vera rerum notitia vix ad nos pervenit. Existimant nonnulli Harcurtium¹⁸ adeo increscente hoste suis supplementis non adventantibus, sive per negligentiam talia curantium in Gallia sive ex invidia adversus ipsum, castris nondum permunitis recessisse in loca ea, quae sub¹⁹ arcis praesidio tutiora sunt.

De Catalania nihil habeo aliud, nisi quod seditiones manere dicuntur. Non tamen audio foveri a Gallis milite, commeatu, pecunia, sine quibus brevi deflagraturum videtur illud incendium. Inter regem Galliae et pontificem composita sunt quae erant controversa idque opera cardinalium Antonii²⁰ et Biquii²¹, ita ut Estraeo²² rursus ad pontificem, Scottio²³ autem ad regem futurus sit aditus. Mazarinus quin purpuram jam sit adepturus rege jam pridem id urgente, nunc autem concessuro id pontifice, non dubitat. Restat, ut jam Galli flabella admoveant ad incendenda illa dissidia, quae inter pontificem sunt et Hispanum.

Carri qui commeatum in castra ad Atrebatum urbem pertulere, fuerunt quater mille sub praesidio militum ter mille²⁴. Cum ducis Caroli²⁵ copiae se Hispanis conjunxerint, etiam Halerius²⁶ it cum octo ferme millibus ad augendos obsessores, tum vero castella ex humo fiunt inter Dorlanum et castra, ut viae tutae sint Gallis et nunc et ubi urbs erit capta; pecuniae in castra missae ad mille ducenta millia francorum in stipendium et opem. Supplementa ad Harcurtium mittuntur ex Burgundia, Provincia et Languedocia. Sed et ex Neapoli quatuor millia militum ad Finale venere.

Sunt et in Gallia seditiones quaedam, maxime Molini. Eruptio ex oppido Atrebatum eodem tempore quo advenit commeatus feliciter repressus est.

Deus et haec et alia omnia vertat in bonum publicum, Excellentiamque vestram omnibus modis beet.

Excellentiae vestrae perpetua observantia obligatissimus
H. Grotius.

15 De copie Uppsala heeft ‘adversum’.

16 Gaston Jean-Baptiste, hertog van Orléans.

17 Gaspard de Coligny, hertog van Châtillon, en Charles de La Porte, hertog van La Meilleraye, beiden maarschalk van Frankrijk.

18 Henri de Lorraine, graaf van Harcourt-Armagnac.

19 Verbeterd uit ‘ab’ van de uitg. der Epist. naar de copie Uppsala en de brief aan Oxenstierna van dezelfde datum, no. 4728.

20 Antonio Barberini.

21 Alessandro Bichi.

22 François-Annibal d'Estrées, markies van Coeuvres, Frans ambassadeur in Rome.

23 Ranuccio Scotti.

24 De copie Uppsala heeft ‘fuerunt mille’, en ‘quinquies mille’. In de brieven van dezelfde datum aan W. de Groot, A. Oxenstierna en N. van Reigersberch (resp. nos. 4726, 4728 en 4729) is sprake van 3000 en 4000 wagens, gekonvoieerd door 15000 man.

25 Karel IV, hertog van Lotharingen.

26 François de l'Hospital, sieur du Hallier.

Lutetiae, 7 Iulii 1640.

Adres: Ludovico Camerario, reginae regnique Sueciae consiliario et legato apud praepot. Ord. Foeder. Belgii.

Boven aan de brief in de copie te Uppsala: Red. 4/14 Iulii 1640. m.p.