Briefwisseling van Hugo Grotius. Deel 11

4656. 1640 mei 19. Aan A. Oxenstierna¹.

Excellentissime atque illustrissime domine,

Qui perquam exspectatus ab Harcurtio² venit nuntius, Gallos non modo a mali metu liberavit, sed et plurimum auxit gaudium, quo hactenus trepide fruebantur. Cognitum enim est multo illustriorem fuisse victoriam quam primus rumor vulgaverat, cladem hostium tantam, ut quinque millia perierint, disjecti sint ceteri, captae machinae, praeda ingens; maximum vero hoc puto, quod Galli soliti ab impetu solo laudari in hac pugna admirabilem constantiam ostenderunt quater repulsi semperque invictis animis adorti et castra et hostem, donec rem pulcherrimam confecerunt, qua narranda propterea abstineo, quod edita ejus, quam mitto, historia³ consonat omnibus, quae venere, literis, quarum unas ipsius Harcurtii ad scribam suum⁴ addidi ob singularem ipsius in tanto decore parto modestiam.

A Carlemontio rex militem revocavit neque videtur consilium fuisse ab ea parte hujus anni bellum inchoare, sed a principe Arausionensi, qui expeditionem in Flandriam parabat, ad quam adjutores futuri erant Galli, hostis partem abstrahere. Cum autem principem Arausionensem retinuerint venti aliquamdiu, nunc quid facturus sit, exspectat Gallia ex eo suas quoque res ordinatura.

Princeps elector⁵ jam saepius mihi ostendit taedio se capi hujus in Gallia morae malletque mea opera, reginae autem nostrae auctoritate uti ad adipiscendam plenam libertatem. Dixi opperiri me mandata, idem facere illustrissimum D. comitem Licestrium⁶, quo inconsulto nihil mihi aggrediendum in hoc negotio putarem, in quo regina nostra id unice propositum habeat et Galliae et Angliae regi satisfacere atque eos inter se, si fieri

1 Gedrukt Epist., p. 619; Oxenst. Skrifter 2. afd. IV, p. 39; gedeelt. gedrukt in vert. Brandt-Cattenb., Leven II, p. 252.

2 Henri de Lorraine, graaf van Harcourt-Armagnac, ontzette op 28 april 1640 Casale (Montferrat).

3 Ontbreekt; Grotius zond vermoedelijk de Gazette 1640 no. 60, p. 317-324 dd. 15 mei, inhoudende de Relation de la bataille de Cazal, de son siege levé, & autres exploits de cette memorable journée.... Par le Comte d'Harcourt of wellicht al de 2e vermeerderde druk, verschenen bij Sebastien Cramoisy (Parijs, Bibl. Nat., Res. F 183).

4 De Franse literator Nicolas Faret (1596?-1646); de brief in bijlage no. 10.

5 Karl Ludwig van de Palts.

6 Robert Sidney, graaf van Leicester, extraordinarius Engels gezant te Parijs.

[p. 279]

potest, conglutinare. Dixit habere se hominem quendam suum⁷ in Anglia atque inde se responsa quaedam exspectare; quae qualia futura sint, multum refert.

Interea significarunt mihi Waertius et Enckefortius⁸ certos esse se paratum esse Bavarum⁹, mareschallum Hornium¹⁰ cum ipsis permutare, ejus rei plenam se mihi facturos fidem, si ad ipsos accedam. Rogant, ut nulli operae parcam, qua confieri id possit. Ego, quanquam saepe inutiliter id ipsum tentavi, tamen consultandam Sublimitatem tuam duxi, quid de hoc fieri oporteat.

Princeps Gustavus¹¹ nunc domi meae est. Ex omnibus ejus sermonibus factisque egregiam agnosco indolem et, si bene colatur, magnam frugem edituram. Vidit et reginam et delphinum¹².

Harcurtius, si digna suis factis supplementa accipiat, videtur urbem Taurinorum obsessurus. Credibile autem est, qui in Tiroli coibant milites et per Germaniam timebantur ut conjuncturi se cum Hatzfeldio¹³ Gildenhasioque¹⁴, eos nunc in Italiam potius ituros, ut tam prosperis Gallorum cursibus semet opponant.

Ex Bapalma, Belgicae oppido, egressi ferme quadringenti a Gallis intercepti Peronamque ducti sunt, et in comitatu Burgundico depulsi a Pauliniaci oppugnatione hostes, machinae captae duae.

Rex Magnae Britanniae a Scotico tumultu non absolutus etiam in Anglia turbas non sine causa metuit. Repertus est liber quidam¹⁵, qui conatur ostendere parlamentum etiam sine episcopis haberi posse. Is liber regis jussu damnatus combustusque est.

Dicitur imperator cum Bavaro colloquium exposcere; copiae hujus in Franconia sunt, quibus occurrere putatur Konigsmarckius¹⁶. Rosa¹⁷ a Fulda rediit, pars maxima Vinariensium ad Fridbergam esse nuntiatur. Lamboius¹⁸ cum bis mille equitibus, ter mille peditibus ad Luxenburgicum finem accedit et cohortes Piccolominii¹⁹ sex Hispanicam sumunt militiam. Cetera, quae in Germania geruntur, partim Hamburgi partim in Batavis celerius rectiusque noscuntur, Helveticas autem et Rhaeticas res, satis miseras, accurate perscribet Marinus²⁰.

Chiausius quidam²¹ a Constantinopoli Viennam, a Vienna vicissim legatus²² Constantinopolim mittitur manetque adhuc in Italia et alibi opinio vim Turcicam Poloniae magis quam aut Hungariae aut Austriae metuendam.

7 Vermoedelijk Abraham Williams, agent van de gewezen koningin van Bohemen in Engeland.

8 Johan van Werth en Adriaen von Enkefort, keizerlijke officieren in Franse krijgsgevangenschap. Een brief van hen aan Grotius heb ik niet kunnen terugvinden.

9 Maximiliaan I, keurvorst van Beieren. Copie van zijn brief aan Johan van Werth dd. 8 mei 1640 in Den Haag, ARA. Eerste afd. coll. Hugo de Gr. Aanw. 1911 XXIII no. 5; tezamen hiermee zond hij aan Johan van Werth de brief van Gustav Horn aan Grotius dd. 1 mei (no. 4628) en copie van Horns brief aan Johan Banér dd. 1 mei (ARA, ibid.).

10 De Zweedse veldmaarschalk Gustav Karlsson Horn; zie ook zijn brief aan Grotius, no. 4628, dd. 1 mei 1640.

11 Karl Gustav, paltsgraaf van Zweibrücken, de latere koning Karel X van Zweden; zie ook no. 4642 en n. 2.

12 De latere Lodewijk XIV.

13 Melchior von Hatzfeldt und Gleichen, veldmaarschalk in keizerlijke dienst.

14 Gilles de Haes, Vlaming in keizerlijke dienst.

15 Zie no. 4652, n. 5.

16 Hans Christoph, graaf van Königsmark, generaal in Zweedse dienst.

17 Rheinhold von Rosen, een van de directeuren van het leger van wijlen Bernhard van Saksen-Weimar.

18 Wilhelm, baron van Lamboy, keizerlijk bevelhebber.

19 Ottavio Piccolomini, hertog van Amalfi, keizerlijk bevelhebber.

20 Charles Marin(i), Zweeds resident in Zürich. Zijn brieven aan Oxenstierna (tussen maart 1633 en oktober 1640) in Stockholm, RA. Sect A, Oxenstiernska Saml., Brev. till Axel Oxenst., E 657.

21 Niet geïdentificeerd.

22 De keizerlijke internuntius Issdenczy (Iszdency).

[p. 280]

Ad postulata Croesiccii²³, qui hic est pro duce Vinariensi Wilhelmo²⁴, rex nihil respondit, sed ad ducem epistolam scripsit nihil certi continentem; eam quoque mitto²⁵. Ipse Croesiccius, ut aliquid obtineat apertius, in aulam se confert.

Ego ea quoque de re jussus Suedicos exspectabo Deumque rogabo, Excellentissime et illustrissime domine, ut consilia omnia Sublimitatis tuae secundet.

Tuae Sublimitatis cultor devotissimus
H. Grotius.

23 Heinrich Philipp aant. von Krossig; zie ook zijn brief aan Grotius, no. 4577, dd. 30 maart 1640.

24 Wilhelm, hertog van Saksen-Weimar.

25 Ontbreekt. Grotius' copieën van deze brief dd. 5 mei 1640 in ARA. Eerste afd. coll. Hugo de Gr. Aanw. 1911 XXIII no. 5.

Lutetiae, 9/19 Maii 1640.

Carlemontium militem et necessaria intulit Hispanus. Dicitur tamen a Gallis ea obsidio repeti aut certe species praeberi ejus rei. Est et rumor fidis auctoribus²⁶ de captis vi Gallorum suburbanis quibusdam munitionibus ante urbem Taurinorum.

Cohors regis Picardica Mosam transgressa male ab hostibus tractata est. Hispanicae copiae inter Atrebatum urbem et Cameracum sunt sub Cantolino²⁷.

In Namurcensi agro ussere oppidula Givaium, Cimacum et alia.

Castilionaeus²⁸ non longe est ab Abbatisvilla. Hesdinum et Dorlanum importata vis magna frumenti et belli instrumentorum.

Ad Sabaudicam viduam²⁹ medici a rege missi sunt. Dicitur ex oculis laborare. Certe minus suum videt quam ante.

26 Vermoedelijk doelt Grotius op de brief van Louis Aubéry du Maurier, no. 4655, dd. 19 mei 1640.

27 Aldus de lezing der Epist. en der Oxenst. Skrifter. Bedoeld is Andrea Cantelmo; zie echter no. 4652 en n. 28.

28 Gaspard de Coligny, hertog van Châtillon, maarschalk van Frankrijk.

29 Christine de France, hertogin van Savoye.

Adres: Axelio Oxenstiernae, Sacrae Reg. Maj. Regnorumque Sueciae Senatori et Cancellario.