Briefwisseling van Hugo Grotius. Deel 11

[p. 224]

4614. 1640 april 21. Aan A. Oxenstierna¹.

Excellentissime atque illustrissime domine,

Exercitus ubique parantur, ut novi nobis aliquid parturiant.
Vidi librum illum nuper a parlamento damnatum, nunc et episcopali notatum censura, qui nomen praefert Optati Galli². Accusatur ibi cardinalis velut schisma moliens contra sedem romanam, cujus ipse caput sit futurus sub patriarchae titulo. Argumento afferuntur liber editus, qui libertates ecclesiae Gallicanae continet³, leges regis super rebus nuptialibus, exactio pecuniarum ab episcopis, dissidia politica cum pontifice. Multa sunt in eo libro virulenta non contra cardinalem tantum, sed et contra cancellarium Franciae⁴ et Bulionium⁵ haud dubie ad tentandos vulgi animos. Itaque diligenter et merito impeditur ejus lectio.

Nuntio pontificio⁶ nuper, cum in ecclesiam venisset hujus urbis cathedralem, tria acciderunt ingrata: nam et de sede episcopali, quam occupaverat, dejectus et fratre regio⁷ forte eodem ingresso ablatus ei pulvillus neque facta apud eum suffitia; episcoporum nemo eum accedit.

Galli quae cum electore⁸ agunt celare nos videntur. In instrumento, cui subscripsit in carcere, quo profitetur sibi in animo non fuisse ducem se facere exercitus Vinariensis invito rege non passi sunt adjici: ac foederatorum. Ostendi ego comiti Licestrio⁹, scripsi quoque ea de re in Angliam et ad reginam Bohemiae¹⁰, si rex Angliae velit se nobis adjungere, jam brevi pacem nos habituros bonam; ipsi multum obventurum gloriae nullo aut levi sumptu. Comes Licestrius interdum sic loquitur - variat enim sermonem - quasi spes aliqua ejus rei esset, si prius conveniret de belli proposito, quod putabat esse debere restitutionem vi dejectorum. Sed Pomeraniam ut domino destitutam relinquendam regno Suediae; posse enim id fieri neque inique, si modo maneret Pomerania feudum imperii neque inutiliter, cum protestantes in conventibus publicis per id habituri sint auxilium validae sententiae, et, si quae pace convenient ab imperatore non praestentur, paratos ultores; a quibus metus ingens futurum sit pacis firmamentum.

Leganesius¹¹ Casale obsidet capto, ut dicitur, Rusciniano. Galli ea re non multum moventur, nam et Mantuanam¹², cujus est id oppidum, sciunt a suis rebus aversam et Italorum principum magis interesse, ne in illis partibus nimium invalescat Hispanus quam Galliae, cui satis est claustra tenere Alpium, facile oppida alia interius sita sibi capturae, ubi res digna fuerit magno exercitu et paratae societates.

Arx Taurinorum adhuc servatur praesidio militum bis mille. Harcurtius¹³ ad Chivassium esse dicitur et opperiri supplementa.

1 Gedrukt Epist., p. 613; Oxenst. Skrifter 2. afd. IV, p. 31.

2 Optati Galli de cavendo schismate. Ad Illvstrissimos ac Reuerendissimos Ecclesiae Gallicanae Primates, Archiepiscopos, Episcopos. Liber paraeneticvs. M.DC.XL. Zie ook no. 4560, n. 34.

3 Anoniem verschenen werk van Pierre Dupuy: Traictez des Droits et Libertez de l'Eglise Gallicane. M.DC.XXXIX.

4 Pierre Séguier.

5 Claude de Bullion, sieur de Bonelles, ‘surintendant des finances’.

6 Ranuccio Scotti.

7 Gaston Jean-Baptiste de France, hertog van Orléans.

8 Karl Ludwig van de Palts.

9 Robert Sidney, graaf van Leicester, extraordinarius Engels gezant in Parijs.

10 Elisabeth Stuart, gewezen koningin van Bohemen; de brieven ontbreken. Vgl. no. 4617.

11 Diego Mexía Felipez de Guzmán, markies van Leganés.

12 Maria Gonzaga, hertogin van Mantua. De uitgave der Epist. geeft abusievelijk ‘Mantuanum... aversum’.

13 Henri de Lorraine, graaf van Harcourt-Armagnac.

[p. 225]

Exspectat novum militem et Longavillanus¹⁴, cujus res multum invalescent ex societate Hassica¹⁵.

A Lunenburgico¹⁶ et Infrasaxonicis si obtineri poterit, ne tributis aut itinere caesarianos juvent, Germania prope omnis in possessione nostra sociorumque erit. Franconia et Bavarus¹⁷ Bannerium¹⁸ timent. Nassavius¹⁹ et arcem Mansfeldiam exemisse periculo et Gildehasii²⁰ quasdam copias disjecisse dicitur; Bingenhemium a Longavillano captum. Favebunt nobis et motus nondum deferventes Leodiensium contra Coloniensem episcopum²¹.

Ossenvillius²² Brissacum it habitatum, quem sibi velut observatorem addi dolebit Erlachius²³.

De sultano²⁴ et rebus Turcicis incerti adhuc haeremus.

Magni est momenti Batavorum cum Danis controversia, sed video trahi de industria consultationes super legatione in Suediam²⁵ et princeps Arausionensis quaerit vias transactionis, per quas et Danum sibi obliget et Batavos, quos non nimis divites esse ipse sua putat referre, aliquid injungat sumptuum.

Deus, Excellentissime et illustrissime domine, Sublimitati tuae det prospera omnia, in quo voto etiam Suediae salus comprehenditur.

Tuae Sublimitatis devotissimus cultor
H. Grotius.

14 Henri d'Orléans, hertog van Longueville.

15 Het verdrag van Dorsten, gesloten op 22 augustus 1639 tussen Frankrijk en Hessen-Kassel.

16 Georg, hertog van Braunschweig-Lüneburg.

17 Maximiliaan I, keurvorst van Beieren.

18 De Zweedse veldmaarschalk Johan Gustavsson Banér.

19 Wilhelm Otto von Nassau-Siegen.

20 Gilles de Haes, Vlaming in keizerlijke dienst.

21 Ferdinand van Beieren, aartsbisschop-keurvorst van Keulen.

22 Paul Le Prévost, baron van Oysonville.

23 Johann Ludwig von Erlach.

24 Murád (Amurath IV) was op 9 februari 1640 overleden; hij werd opgevolgd door zijn broer Ibrahim.

25 Willem Boreel, Albert Sonck en Epo van Aylva. Zie no. 4574, n. 2.

Lutetiae, 11/21 Aprilis 1640.

Dux Anguiani²⁶, principis Condaei²⁷ maximus natu filius, permissu cardinalis procatur filiam Brezaei²⁸. Desiderat vero princeps Condaeus, ut et filia sua²⁹ filio Brezaei³⁰ nubat, in quo cunctatur cardinalis.

Chaunius³¹ et Castilionaeus³² exercitui eidem qui nunc ad Ambianum coit, praeerunt alternis diebus. Milleraeus³³, qui maximum exercitum ad Feram et Noviodunum contrahit, septem sub se habebit principes, inter eos et ducem, quem dixi, Anguianum. Alius Guichii³⁴ exercitus ad Retelam in Campania convenit.

Mazarinus Coloniam abit.

Hostes ad Casale sunt vicies mille. Harcurtius ejus numeri ferme dimidium habet. Et rex et cardinalis mense Majo ibunt ad limitem.

26 Louis de Bourbon, prins van Condé (1621-1686), de latere ‘grand Condé’; tot aan de dood van zijn vader is hij bekend onder de naam hertog van Enghien.

27 Henri de Bourbon, prins van Condé.

28 Claire-Clémence de Maillé-Brezé († 1694), dochter van Urbain de Maillé, markies van Brezé, en nicht van Richelieu.

29 Anne Geneviève de Bourbon, prinses van Condé (1619-1679), later de tweede echtgenote van Henri d'Orléans, hertog van Longueville.

30 Jean Armand de Maillé, hertog van Brezé (1619-1646).

31 Honoré d'Albert, hertog van Chaulnes, maarschalk van Frankrijk.

32 Gaspard de Coligny, hertog van Châtillon, maarschalk van Frankrijk.

33 Charles de La Porte, hertog van La Meilleraye, maarschalk van Frankrijk.

34 Antoine de Gramont, graaf van Guiche.

[p. 226]

Villaregius³⁵ in Comitatu copias habebit. Halerius³⁶ ad Bingam it cum quinque millibus. Dicitur duci Anguiano dari praefecturam Languedociae Schombergio³⁷, qui eam nunc obit, in aula refrigerato.

Nothaftus³⁸, qui nomine imperatoris Argentorati est, laborat, ut Durlachium et Badensem³⁹ ad partes caesaris pertrahat.

Tanta fuit vis ejus terrae motus, qui evenit ante pascha⁴⁰, ut et vallum terrenum Theodonisvillae et muri Lutzenburgi disjecti sint.

Hatzfeldius⁴¹ ad Visurgim ducere dicitur XX hominum millia.

35 Nicolas de Neufville, markies van Villeroy.

36 François de l'Hospital, graaf van Rosnay, sieur du Hallier.

37 Charles de Schomberg, hertog van Halluin (1601-1656).

38 Johann Heinrich Nothafft, keizerlijk hofraad; zie ook no. 4648.

39 Friedrich V, markgraaf van Baden-Durlach.

40 Zie no. 4593, n. 15.

41 Melchior von Hatzfeldt und Gleichen, veldmaarschalk in keizerlijke dienst.

Adres: Axelio Oxenstiernae, Sacrae Reg. Maj. Regnorumque Sueciae Senatori et Cancellario.