Briefwisseling van Hugo Grotius. Deel 11

4612. 1640 april 21. Aan L. Camerarius¹.

Illustrissime domine,

Nonnihil est, ut recte notat vestra Excellentia, quod elector² et periculo deterioris valetudinis, quae plerumque carcerem comitari³ solet, exemtus est et ipse⁴ negotiis suis vacare et multorum consilia intelligere libereque in omnes terrarum oras scribere potest. Restat, ut pro eo in meliorem fortunam restituendo laboremus omnes. Si rex Angliae precibus sororis⁵ et civium suorum, qui jam in parlamentum coiere⁶, permotus velit se nobis adjungere, non est, quod longa belli impendia metuat. Brevi pacem habebimus, qualem optare liceat, cum magno Palatinae domus bono. It in Angliam dux Chevreusius⁷, tum ut uxorem⁸, si potest, inde abducat, tum ut tentet, si quid in Anglia boni fieri potest.

1 Copie Uppsala, UB., cod. 388a, ep. 227. Gedrukt Epist., p. 614. Ludwig Camerarius was Zweeds gezant in Den Haag.

2 Karl Ludwig van de Palts.

3 De copie te Uppsala heeft abusievelijk ‘concitare’.

4 Verbeterd uit ‘ipsi’ naar de copie.

5 Elisabeth Stuart, gewezen koningin van Bohemen.

6 De copie heeft abusievelijk ‘coïre’.

7 Claude de Lorraine, hertog van Chevreuse.

8 Marie de Rohan, hertogin van Chevreuse.

[p. 221]

Sed Galli et quae cum electore in carcere egerunt et quae in Anglia agere volunt mire nos celant.

Vidi librum a Scotis editum sub titulo: Brevis et fidelis narratio motuum in regno et ecclesia Scotica⁹. Ea est verborum rerumque asperitas, ut vix videantur posse hae turbae ad quietem reduci. Orandus Deus, ut quamprimum ista serenet.

Videbimus, quid baro Rorteius¹⁰ impetraturus sit in Suedia de productione foederis. Landgraviae¹¹ reditus ad arma favebit ipsius laboribus. Id negotium si confectum esset, jam facilius prospicere possit elector Palatinus, quid sibi facto sit opus. Incipiunt regii ministri interdum hunc principem honestare electoris vocabulo. De arcanis tamen Gallorum cum Bavaro¹² pactionibus video manere suspiciunculas, quanquam, quid inde boni Galliae possit accidere, neque intellexi antehac neque nunc etiam intelligo.

De Bannerio¹³ spero nos nunc¹⁴ meliora audituros quam quae rumores quidam non¹⁵ satis laeti attulerant. Si Misniam et inde Franconiam petunt ejus arma, non erit sine metu Bavarus, forte nec Longavillanus¹⁶ plane securus, quod Vinariensem militem multis rebus offensum norit ad Suedos et Germanos propensiorem. Sed hoc quoque prudentiae erit Bannerii cavere, ne quae inter socios offensiones nascantur. Nihil autem nociturum puto rebus communibus, quod Galliae per beneficia nonnihil devinctus est Melander¹⁷.

In retinenda Helvetiorum amicitia non pigrescunt Galli et apparet valere ibi ipsorum auctoritatem, cum effecerint, ne pro legato agnosceretur is¹⁸, quem Sabaudi duo principes¹⁹ miserant. At Rhaetos partim oderunt Galli ob ea, quae inter ipsos evenerunt parum socialia, partim eos non curant, quod iter ad Italiam, qua de causa Rhaeti maxime ambiebantur, aliud sibi repererint. Protestantium ex Valle Telina satis misera est conditio. Tirolenses dilectus non tantos esse, quanti dicebantur, et nos intelligimus.

Non posse mercatores et nautas Batavos, quorum ingens multitudo vixit ex maris Balthici commerciis, inde abstineri per multum tempus pro certo habeo et cum de legatione in Suediam²⁰ trahatur consultatio, eo²¹ me rapit conjectura, ut credam principem Arausionensem transactionem cudere non sine aliquo sumtu Batavorum.

Terrae motus²² iste etiam in Galliae ad Mosam partibus perceptus est. Ingentem fuisse oportet viscerum terrae concussionem, quae et palustria loca tremefecerit et per tanta terrarum se diffuderit²³ spatia. Omnia, quae audimus, ostenta bellum grave videntur significare. Signa etiam πολιτιϰά prudenter notata Excellentiae vestrae eodem vergunt. Nam et minus movebitur Germanorum principum malis imperator quam si²⁴ ipse ea in Bohemia vicinisque locis sensisset, et Hungariae Austriaeque minus timebit, si, ut fert

9 Pamflet van de hand van William Spang, Brevis Et Fidelis Narratio motuum in regno & Ecclesia Scotica, Excerpta ex scriptis utriusque partis scitu dignissimis. Per Irenaevm Philalethen... Dantisci, Anno 1640. Zie Gillett (ed.), Mc Alpin Catalogue I, p. 557.

10 Claude de Salles, baron de Rorté, Frans diplomaat.

11 Amalie Elisabeth van Hanau-Münzenberg, landgravin-regentes van Hessen-Kassel.

12 Maximiliaan I, keurvorst van Beieren.

13 De Zweedse veldmaarschalk Johan Gustavsson Banér.

14 Aangevuld naar de copie Uppsala.

15 De copie heeft abusievelijk ‘iam’.

16 Henri d'Orléans, hertog van Longueville.

17 Peter Melander, graaf van Holzapfel, generaal in dienst van Hessen-Kassel.

18 Michele Antonio di Saluzzo, graaf della Manta.

19 Kardinaal Maurizio van Savoye en Tommaso Francesco van Savoye.

20 Het gezantschap bestond uit Willem Boreel, Albert Sonck en Epo van Aylva; zie no. 4574, n. 2.

21 De copie te Uppsala heeft ‘ea’.

22 In de nacht van 3 op 4 april 1640; vgl. no. 4593 en n. 15.

23 De copie te Uppsala heeft ten onrechte ‘diffuderat’.

24 De copie te Uppsala heeft abusievelijk ‘quum se’.

[p. 222]

fama, sultanus²⁵ vehemens et actuosus cum inerti commutatus est. Bysterfeldii²⁶ postulationibus ante eventum vix credam.

Casale obsidetur magno Hispanorum exercitu²⁷ nec Gallis grave id damnum erit pridem Mantuanae²⁸ diffidentibus et alia tenentibus ad Alpes loca, quae servari magis ipsorum interest, cum in Casali plus periculi aditura sit libertas Italiae quam res Gallicae. Contra Belgas exercitus strenue parantur.

Falsi Optati liber²⁹, qui censura episcoporum, quam mitto, inustus est, cardinalem traducit ut per patriarchatum Galliae viam struentem schismati. Ejus rei argumenta quae adfert - legi enim - sunt oppido futilia: quod contra libertatem ecclesiae Gallicanae edita sint acta³⁰; quod pecunias ab episcopis nimium sane opulentis rex exigat; quod de matrimoniis leges ferat; quod graviter exaggerentur ea, quae pontifex, non ut pontifex, sed ut summus in suo territorio princeps fecit.

Nothaftus³¹, qui pro imperatore Argentinae est, laborat, ut marchiones Badensem et Durlacensem³² ad partes caesarianas pertrahat.

Terrae motus ille³³ moenia Lutzenburgi et Theodonisvillae rupit.

Hatsfeldius³⁴ ad Visurgim ducere dicitur XX³⁵ hominum millia.

Deus misereatur orbis christiani idemque Excellentiae vestrae semper sit favens atque propitius.

Excellentiae vestrae perpetua observantia devinctus
H. Grotius.

25 Murád (Amurath IV) was op 9 februari 1640 overleden; hij werd opgevolgd door zijn broer Ibrahim.

26 Johann Heinrich von Bisterfeld, afgezant van Georg Rákóczy, vorst van Zevenburgen.

27 De copie heeft abusievelijk ‘exercitui’.

28 Maria Gonzaga, hertogin van Mantua.

29 Optati Galli de cavendo schismate. Ad Illvstrissimos ac Reuerendissimos Ecclesiae Gallicanae Primates, Archiepiscopos, Episcopos. Liber paraeneticvs. M.DC.XL. Zie ook no. 4560, n. 34.

30 Anoniem verschenen werk van Pierre Dupuy: Traictez des Droits et Libertez de l'Eglise Gallicane. M.DC.XXXIX.

31 Johann Heinrich Nothafft, keizerlijk hofraad; zie ook no. 4648.

32 Friedrich V, markgraaf van Baden-Durlach. De copie heeft abusievelijk ‘Badenses’ en ‘Durlacenses’; Grotius doelde wellicht mede - ten onrechte - op Wilhelm, markgraaf van Baden-Baden, die echter reeds aan keizerlijke kant stond en het grondgebied van Friedrich V gedeeltelijk bezet hield.

33 Zie boven n. 22. De copie heeft ten onrechte ‘illae’.

34 Melchior von Hatzfeldt und Gleichen, veldmaarschalk in keizerlijke dienst. De copie heeft abusievelijk ‘Hasfoldius’.

35 De copie heeft ‘X millia’.

Lutetiae, 11/21 Aprilis 1640.

Adres: Ludovico Camerario, Reginae Regnique Sueciae Consiliario et Legato apud Praepot. Ord. Foeder. Belgii.

Boven aan de brief in de copie te Uppsala: red. Hagae 18/28 April. 1640.