Briefwisseling van Hugo Grotius. Deel 11

4599. 1640 april 14. Aan Willem de Groot¹.

Frater carissime,

Plurimum tibi debeo pro perpetua cura rerum mearum, quam et epistola secundo Aprilis scripta² abunde ostendit.

Nondum satis intelligo, an prostent in tabernis illa περὶ Ἀντιχρίστου³, an mittantur in

1 Gedrukt Epist., p. 895; gedeelt. gedr. in vert. Brandt-Cattenb., Leven II, p. 268-269, 277. Antw. op no. 4585; beantw. d. no. 4615.

2 No. 4585.

3 Zie voor de volledige titel no. 4453, n. 2.

[p. 203]

Galliam et in Angliam et an ad me saltem exempla XII. Haec nisi fiant et de ipso libello et de sequentibus, nolim posthac meorum quicquam Blaviis⁴ committere.

In illis περὶ Ἀντιχρίστου paucula adhuc errata reperi, quae mitto. Mitto et partem epistolae Salmasii⁵ de nota senarii et praeter quae nuper hac super re in literis ad te disserui⁶ addo, cum videret apostolus⁷ sigma in fine numerorum significare ἕξαδα, recte idem eum secutum et in nominum fine. Et noster mos ponendi tale sigma in fine nominum quale pro nota senarii usurpamus unde, nisi ab antiquitate? Quis enim reperit? Quis instituit mutare? At alii etiam in fine sigma pro ducentis accepere minus recte.

Nostra de Veritate religionis Christianae⁸, ut quamprimum ad vos perveniant, commendavi curam Treselio⁹.

Formam et characteres Annotatorum ad Novum Foedus¹⁰ - modo in prioribus promissa Blavii impleant - vestro permittam arbitratui.

De Anthologia¹¹, si ibi neminem reperis ejus avidum, remitte ad me per uxorem¹² cum Zenone¹³.

Ab Anglia ego metuo, ne quid infestum Batavis erumpat, si cum Scotis pax coalescat. Nam legatus Angliae in Hispania¹⁴ dixit regem suum ultionem sumturum de contemto littore suo¹⁵ vel post annos 40.

Elector Palatinus¹⁶ mihi gratias egit, ego regi pro ejus libertate.

Gaudeo de mutuo nos eadem sentire. Ego ne dubitandum quidem existimo, Ubi nunc iste Cyprianus¹⁷?

Ad meum propositum pacis quaerendae aut certe viae ad eam struendae quod attinet, firmus in eo maneo. Opus saepe est luctari contra alveum, nec ego solus hoc stadium curro. Cucurrit Erasmus, Cassander¹⁸, Vecelius¹⁹, Casaubonus²⁰; currit nunc Mileterius²¹. Ipse cardinalis profitetur se ejus negotii tutorem, homo ita felix, ut nihil unquam susceperit, quod non effecerit. Veronius²² ipse reformatis infestus antehac ita explicat dogma περι μεταστοιχειώσεως et alia, ut non modo incommodi nihil habeant, sed et utilitatis multum. Liber meus de Veritate religionis Christianae, in quo multa sunt eo spectantia, valde benigne exceptus et a cardinali virisque principibus et regia auctoritate munitus prodiit.

4 Dr. Johan Blaeu en Cornelis Blaeu.

5 Claude de Saumaise - Salmasius -, klassiek filoloog te Leiden; de brief in dl. IX, no. 3689.

6 No. 4589.

7 Johannes in Apocalyps 13, 18; zie ook no. 4589 en n. 2.

8 Zie voor de volledige titel no. 4589, n. 22. In plaats van het volgende ‘vos’ geeft de uitgave der Epist. abusievelijk ‘nos’, wellicht als gevolg van Grotius' gebruikelijke schrijfwijze ‘uos’.

9 Daniël Tresel, koopman te Rouaan.

10 Hvgonis Grotii Annotationes in libros Evangeliorvm. Cum tribus tractatibus & Appendice eo spectantibus. Amsterdami, Apud Ioh. & Cornelivm Blaev. MDCXXXXI; Ter Meulen-Diermanse no. 1135.

11 Anthologia Graeca cum versione Latina Hugonis Grotii edita ab Hieronymo de Bosch. Ultrajecti e typographia B. Wild & J. Altheer, MDCCXCV-MDCCCXXII; Ter Meulen-Diermanse no. 534.

12 Maria van Reigersberch bevond zich in het vaderland.

13 Met ‘Zenonis effigies’ of ‘Calvini effigies’ is een niet meer te achterhalen geschrift van Grotius bedoeld.

14 Arthur Hopton († 1650).

15 De zeeslag, geleverd door de Staatse vloot onder Maarten Harpertsz. Tromp tegen de Spanjaarden bij Duins.

16 Karl Ludwig van de Palts.

17 Cyprianus Regner van Oosterga, jurist te Leiden; vgl. no. 4585.

18 Georges Cassander (1513-1566), Vlaams katholiek theoloog.

19 Georg Witzel (Wicelius; 1501-1573), Duits katholiek theoloog.

20 Isaac Casaubonus (1599-1614).

21 Théophile Brachet, sieur de La Milletière (1596-1665).

22 De Franse katholieke polemist François Véron (1575-1649).

[p. 204]

Adde jam quod Hispani et Galli exemplo Veneti, Ethruscus²³, etiam Luca terminos figunt pontificiae potestati; quod Graeci, quod Armenii, quod Maronitae a romana ecclesia ad communionem recipiuntur, ita ut suos ritus retineant; nonne haec aliquam spem dare nobis debent? Et quid si spes nunc nulla sit, nonne etiam futuris aetatibus arbores serere debemus? Praeterea cum praeceptum a Christo habeamus omni modo, qui Deum non offendat, procurandae unitatis ecclesiasticae etiam in sacramentis communibus, nonne nostrum est etiam contra spem operari et dicere, τῶν ἀπορήτων πόρον εὗρε ϑεός²⁴ quod si nihil obtineamus aliud quam ut minuamus odia ex maledictis nata et paullo leniores magisque inter se sociabiles faciamus christianos, nonne hoc et labore aliquo et offensis quorundam emendum est? Verum ego, ubi libelli nostri prodierint, lubens admodum intelligam, quae sint de iis judicia hominum, qui in diversis partibus studiisque versantur, atque etiam eorum, qui vero et aequo magis quam partibus student.

De Tacito, ut scripsi nuper²⁵, scire cupiam, an et Lipsii²⁶ aliorumque notas addituri sint librarii. Tunc honeste mea ut παραλιπόμενα possint accedere.

Quaerendae vobis undecunque scripturae Berkelii²⁷, maxime novissimae; in eo enim jam, ni fallor, cardo vertitur; juris enim quaestio satis expedita est; et quod Bignonus²⁸ dixit, dicunt idem omnes.

De Rotterodamensibus serio cogitabo, ubi uxor hic venerit.

Camerlingio²⁹ viro bono velim succedat aeque bonus et actiosior paulo. Sed Delphenses nostri videant, ne ovem lupo committant.

Dolent de patre³⁰ quae scribis. Etiam leve incommodum grave in ista aetate est:

σμιϰρὰ γεραιὰ σώματ᾽ εὐνάζει ῥοπή³¹.

Deum precemur, ut parentibus nostris ipse propitius sit parens.

Tibi obligatissimus frater
H. Grotius.

23 Ferdinando II de' Medici, groothertog van Toscane.

24 Vgl. Euripides Alcestis 1162, Andromache 1287, Bacchae 1391, Helena 1691, Medea 1418: τῶν δ᾽ἀδοϰήτων πόρον ηὗρε ϑεός.

25 No. 4589 en n. 19.

26 Justus Lipsius; zie no. 4589, n. 20.

27 Jacob van Oldenbarnevelt, heer van Berkel en Rodenrijs; zie ook dl. X, p. 337 n. 1.

28 Jérôme Bignon, Frans rechtsgeleerde; vgl. no. 4589.

29 Mr. Johan Camerlingh († 25 maart 1640); hij was sedert 1598 pensionaris van Delft. Vgl. no. 4585, n. 27.

30 Jan de Groot; hij overleed op 3 mei 1640.

31 Vgl. Sophocles Oed. Tyr. 961: σμιϰρὰ παλαιὰ σώματ᾽ εὐνάζει ῥοπή.

14 Aprilis 1640.

Scripsit ad me de Diderico³² uxor. Ego processus illi nusquam meliores spero quam apud Suedos, quibus et ego, quanquam in alio vitae genere, milito. Ostendi ipsi tuti itineris rationem. Et commendatio a me apud magnum cancellarium³³ ei non deerit.

Salutes rogo D. Miropium³⁴ meo nomine eique ut rerum patriae perito et amanti patriae dicas me reperisse in scriptore arabe³⁵, qui fuit ante annos quingentos, mentionem Gravesandae, unde tunc in Britanniam navigabatur, item Texelae, Goederedae, Scaldiae insulae et Walachriae.

Ego, mi frater, jam annum implevi³⁶ quinquagesimum et octavum, patrem adhuc tanto seniorem viventem habeo. Tamen aetas ista, etiamsi ante fuissem minus sollicitus,

32 Diederik de Groot.

33 Axel Oxenstierna.

34 Jacob van Mierop, raad en rekenmeester; zie over hem ook dl. IV, p. 12. De uitgave der Epist. geeft abusievelijk ‘Mimpium’; zo ook no. 1368 aan Willem dd. 27 januari 1629.

35 Wellicht de moorse geograaf Edrisi (Idrisi); zie Juynboll, Zeventiende-eeuwsche Beoef. v. h. Arabisch in Nederland, p. 197; vgl. W. Hoenerbach, Deutschl. u. Nachbarländer... Geogr. des Idrisi, p. 27.

36 Hier wil Burigny, Vie I, 5 lezen: incoepi.

[p. 205]

spectare me fecit ad metam. Rogo, ne in rebus Dei quicquam spectare me putes aliud quam Deum et quae proxime Deum nobis commendata est curam τῶν πέλας; cujus magna pars est unitas ecclesiae, non caritatis modo conservatrix, sed et veri, quod multo melius in ista compage per totum universum habitabile diffusa custoditur, quam in particulis et, ut nunc fit, particularum particulis. Ego et aliis suas voluptates in favendis et fovendis partibus, in quibus regnent singuli, relinquo. Sed non me praeterit, quam parum istae partitiones et tot novae ecclesiae veram pietatem promoverint. Faciamus serio quod nostri est officii. Et Deo relinquamus τοὺς χρόνους ἢ ϰαιροὺς τεϑέντας ἐν τῇ αὐτοῦ ἐξουσίᾳ³⁷. Ego autem me existimo in hoc asylo legationis a Deo collocatum, ut ipsius veritati et concordiae, dum vivo, inserviam.

Est hic nobilis quidam³⁸, qui vertit librum de Veritate Christianae religionis in Gallicum sermonem³⁹, quanquam a me monitus ab alio⁴⁰ jam versum esse in sermonem eundem. Impedire eum non potui. Sed Corcellius recte facturus est, si statim ut acceperit exemplar, vertat et annotationes; ita ipsius versio altera fiet vendibilior. Hac de re certiorem eum fieri non abs re erit.

Si quid de Schmalcio⁴¹ intelligis, fac sciam quaeso.

37 Vgl. Hand. 1, 7: οὐχ ὑμῶν ἐστι γνῶναι χρόνους ἢ ϰαιρούς, οὕς ὁ πατὴρ ἒϑετο ἐν τῇ ἰδίᾳ ἐξουσίᾳ.

38 François Eudes de Mézeray.

39 La verité de la Religion Chrestienne. Ouurage traduit du Latin de Monsieur Grottius [sic] Ambassadeur de la Reine & Couronne de Suede, vers le Roy Tres Chrestien. A Paris. De l'Imprimerie des nouueaux Caracteres inuentez par Pierre Moreau M^e Escriuain à Paris. Et se vend au Palais à la Salle Dauphine, par F. Rouuelin, à la Verité. [1644] Auec Priuilege du Roy? Ter Meulen-Diermanse no. 1061.

40 Etienne de Courcelles; vgl. dl. III, p. 425, dl. VII, p. 488. Zijn vertaling werd in 1636 uitgegeven: Ter Meulen-Diermanse no. 1060.

41 Peter Abel Schmalz, voormalig secretaris van de Zweedse rijkskanselier Axel Oxenstierna. Hij zou zich te Amsterdam schuilhouden; vgl. no. 4461.