Briefwisseling van Hugo Grotius. Deel 10

[p. 535]

4261. 1639 augustus 20. Aan N. van Reigersberch¹.

Mijnheer,

t' Is mij seer leedt, dat uEd. sooveel moeite heeft met een persoon², daer wij wat aen vast sijn ende die bij uE. gantsch niet en is verongelijckt. 't Sal mij lief sijn te verstaen, hoe de heeren bij Mijn Heeren van den Hoogen Raid werden verstaen ende wat de wijsen in Zeelant daervan seggen. Ick en vinde niet alleen seer goed uE. resolutie om aen mijnheer de rijcxcancellier³ te schrijven, maer oock het concept, twijffelende alleen, off niet dienstigh en soude sijn daerbij te verhaelen de diensten, die uE. hebt gedaen in de saecke van 't secours ende noch bereidt sijt te doen bij gelegentheit aen de croon van Swede. Sende oversulcx de minute wederom.

D'heer baron d'Oxenstern⁴ is nu eenige daegen bij mij gelogeert geweest staende op sijn reise nae Italië. Vint uE. redenen goed, soo oock anderen, dien ick heb gesproocken. Ick hoope uE. de reise in Zeelant ende van daer nae Hollant wel sal becomen ende tot contentement ende gesontheit strecken. Wat ick in de voorseide ofte andere saecken sal connen doen tot uE. dienste sal altijd bereidt sijn. Ick houde mij daertoe ten hoochste geobligeert, niet alleen vanwegen de verwantschap, maer oock vanwegen de sorge, die uE. altijd over mijne saecken heeft gedraegen.

In Italië is schielick een bestant gemaect van twee maenden ende oock een accoord beworpen op 't believe van den coninc van Vrancrijck⁵, daertoe streckende, dat de voogdie van den jongen hertogh⁶ voortaen soude bedient werden gemeenerhant bij mevrouw van Savoie⁷ ende bij de twee princen⁸ ende dat soo de Spaignaerden als de Fransoisen haer volck soude trecken uit de steden ende plaetsen van Savoie ende Piedmont. Hierop werdt nu in Vrancrijck gedelibereert, den paus⁹ seer arbeidende tot accommodement uit groote vrese voor den Turck¹⁰, die bij die van Venetië vergroot werdt, seggende dat den Grooten Heer een hoogen eedt gedaen heeft van alle de christenen het oorlogh aen te doen, hoewel meer apparentie heeft het oorlogh alleen tegen die van Venetiën aengelegt te werden, tot welcken einde den Grooten Heer boven de 300, soo galeien, als andere schepen, die hij heeft bij Constantinople, oock sijne vloot uit de Swarte Zee ontbiet ende boven de hulp van Alger, Tunis, Biserta oock de Cosaequen in de Middellandsche Zee wil doen comen. Des Grooten Heers moeder¹¹, die groot credijt heeft bij haere soon, heeft eenige treffelijcke schenckagie, haer bij den bailo van Venetië¹²

1 Hs. Amsterdam, UB., coll. RK., R 11d. Eigenh. oorspr.

2 Vgl. no. 4184, p. 428.

3 Axel Oxenstierna, Zweeds rijkskanselier.

4 Gabriel Oxenstierna; zie no. 4230, p. 494 n. 13.

5 Lodewijk XIII.

6 Carlo Emanuele II van Savoye.

7 Christine de France, hertogin van Savoye.

8 Tommaso Francesco van Savoye, prins van Carignano, en kardinaal Maurizio van Savoye.

9 Urbanus VIII.

10 Murád (Amurath IV), sultan der Ottomanen.

11 Kösem Wālide.

12 Alvise Contarini.

[p. 536]

gepresenteert sijnde, gerefuseert, seggende haest veel meer op die van Venetië door oorlogh te sullen becomen. Men seit oock, dat de Turcken gelant sijn in Tino, een¹ eilant in de Middellandsche Zee den Venetianen toecomende. De Venetianen prepareren haer seer, wercken sterck in 't aersenael, lichten volck, stellen nieuwe impositiën op tot vijfhondertduisent ducaten per maent. Den coninck van Spaignië² ende den hertogh van Toscane³ mede niet sijnde buiten vrese hebben in de Golfo de Spetia bij malcander vijfendetwintich galeien, veertien andere schepen, vijfduisent soldaten.

Den coninck van Vrancrijck is geresolveert monsieur d'Arpaiaix⁴ met de helft van 't leger van den prins van Condé⁵ te senden nae Italië, soo nae de exspiratie van de tresves het oorlogh voortgaet, hoewel hetselve leger van den prins van Condé is vol siecken ende 't Spaensche leger bij Perpignan van nieuws gesterckt met vierduisent Spaignaerden, tweeduisent Neapolitanen, waerenboven noch ses galeien, twee andere schepen met volck uit Carthagene te Barcellone wierden verwacht. Ter contrarie, soo de paix daer voortgaet, werdt den hertogh van Longueville⁶ bij den coninck gedestineert om te commanderen over het Wimarsche leger ende de steden aldaer, van alle 'twelcke den coning niet anders en spreeckt dan off het al sijne waer, 'twelck de Duitschen niet wel en connen verswelgen ende⁷ seggen, de intentie van den hertogh van Wimar⁸ op sijn uiterste anders geweest te sijn. Den coninc om naerder te sijn soo aen de saecken van Italië als van Brisac ende dat daeraen hangt, gaet nae Dyon ende voorts, soo men meent, nae Lion.

Men seit aen d'heer Erlach⁹ boven groote sommen gelts oock't officie van marescal de France werdt gepresenteert, maer alsoo de heer Erlach den naem alleen heeft van gouverneur sonder eenig regiment, dat hem toecomt, soo sal den coning aen de andere oversten, die daer sijn, mede moeten doen spreecken.

Fleisheim¹⁰ gesonden bij de vier executeurs is noch bij 't hoff te Langres.

'Tgunt den graef van Harcourt¹¹ gedaen had in 't nemen van eenige schepen van Genua met Spaignaerden ende Spaensche waeren geladen schijnt niet, dat hier te hove geapprobeert sal werden om nieuwe questiën te ontgaen, soodat die saecke staet in termen van accommodoment.

Den eertsbisschop van Bourdeaux¹² heeft weder last met sijn vlote te gaen op de custen van Spaignië, waertoe hij gheen groote lust en heeft; eenige seggen advys te hebben, dat hij weder is ingedreven bij Belle-Isle.

Te Rouen soowel als in andere steden sijn eenige partisanen quaelijck getrac-

1 Er staat ‘in’ in plaats van ‘een’.

2 Philips IV.

3 Ferdinando de Medici, groothertog van Toscane.

4 Louis d'Arpajon.

5 Henri de Bourbon, prins van Condé.

6 Henri d'Orléans, hertog van Longueville.

7 In de tekst volgt een overbodig ‘de’.

8 Bernhard, hertog van Saksen-Weimar, gestorven op 18 juli 1639.

9 Johann Ludwig von Erlach.

10 Hans Philipp von Flersheim.

11 Henri de Lorraine, graaf van Harcourt.

12 Henri II d'Escoubleau de Sourdis, aartsbisschop van Bordeaux.

[p. 537]

teert, de malcontenten oock van Basse-Normandie onder een hooft genoemt Jan de Pieds nuds¹ houden correspondentie met die van Bretagne. Maer hoewel dese generale onlusten aen de regierders wat doen ommesien ende eenige lasten hebben doen afstellen, soo meent men, dat alle die tempeest licht sal overgaen, wanneer de soldaten weder in haer garnisoenen sullen comen.

Toen laestmael Turin is verovert, hebben de Switsers den dienst van mevrouw van Savoie gequiteert ende haer begeven in dienst van den cardinael van Savoie ende den prince Thomas. De burgerie van de stadt Nizza heeft deselve partie aengenomen, hoewel het casteel hout de partie van mevrouw van Savoie ende Antibe ende Villafranca bezet blijven met Fransoisen.

Mercy² heeft Hohentwiel weder belegert ende Gleen³ met eenigh ander volck past op 'tgunt de Wymarschen souden mogen beginnen, 'twelck mij dunct niet veel en sal sijn, aengesien tusschen Erlach ende Rose⁴ alrede, soo men ons seit, dissentiën zijn. De resolutie, die daer was genomen om Rijnfeld ende Laufenburg te demanteleren is verandert ende werden die plaetsen gelaeten soo die waeren, andere gedemolieert.

De Grisons hebben bij pluraliteit van stemmen geresolveert de nieuwe alliantie in Spaignië geconcipieert aen te nemen ende is een nieuwe vergadering te Davos uitgeschreven om 'tselve wel vast te stellen. De ijveraers voor de gerefermeerde religie aldaer bij Vrancrijck verlaeten, moeten swichten.

Van den vorst van Sevenbergen⁵ hooren wij niet seeckers. Men seit hier, dat de marcgraven Christiaen ende Willem⁶ met den prins van Eckenberg⁷ gesonden werden vanwegen den keiser⁸ tot de bijeencomste van Francfort, die apparentelijck niet veel en sal uitrechten.

Uyt de Westindische vloot, die in Spaignië is gearriveert, seit men hier, dat den coninck van Spaignië treckt vier millioenen. Den heer de la Milleray⁹ met sijn leger sijnde tusschen Hesdin ende Dorlans schijnt sich met het ander leger van den marescal de Chastillon¹⁰ te willen vougen; dan den tijdt is seer verloopen.

Tot Parijs den 20 aug. 1639.

Eer de tijding hier quam van de stilstant in Italië, was monsieur de Chavigny¹¹ bij den coninck andermael gesonden nae mevrouw van Savoie om haer te disponeren, dat sij alles, wat sij noch hadde, soude stellen in 's conincx handen, die haer andersins soude verlaeten siende de ontrouwicheit van de Savoyarden ende

1 Grotius vergist zich, want een dergelijk leider was er niet. Met ‘Jan de Pieds nuds’ wordt een gehele opstandige groep aangeduid. Vgl. de namen van opstanden als de Jacquerie (Jacques Bonhomme) en die der Croquants.

2 Franz, vrijheer van Mercy.

3 Gottfried Huyn, graaf van Geleen.

4 Rheinhold von Rosen.

5 Georg I Rákóczi, vorst van Zevenburgen.

6 Christian Wilhelm, markgraaf van Brandenburg. Grotius veronderstelt blijkbaar, dat het hier twee personen betreft.

7 Johann Anton von Eggenberg.

8 Ferdinand III.

9 Charles de La Porte, hertog van La Meilleraye, maarschalk van Frankrijk.

10 Gaspard de Coligny, hertog van Châtillon, maarschalk van Frankrijk.

11 Léon le Bouthillier, graaf van Chavigny.

[p. 538]

Piedmontoisen. Men seit mevrouw van Savoie met haer soon bij den coninc sal comen te sien.

Den hertogh van Longueville is niet alleen uit Italië vertrocken, maer gearriveert te Basel. Ende nu terstont comt monsieur de Berlise¹, een van onse conducteurs, mij seggen, dat hij gaet om van 's conincxwege te commanderen over het Wimarsche leger; waerop ick heb geswegen.

Wij verstaen vorder, dat het casteel van Turijn t'eenemael is in handen van de Fransoisen, den cardinal van Savoie binnen Nizza met tweeduisent man; dat den hertogh van Longueville met hem brengt Smidsbergen² ende andere Duitschen, die in Italië sijn geweest; dat het keisersch volck is bij Tübingen ende Rothweil ende groote hulp verwachten uit Italië bij occasie van dit bestant; dat Rosa is over Rijn met 3000 man, Oom³ ende Nassau⁴ nae Spier met 4000, Erlach te Brisac met 2000, Guébrian⁵ tusschen Brisac ende Rijsfeld aant. met 2000; dat Piccolomini⁶ noch is in Luxenburg te Vaux niet verre van d'heer van Chastillon ende d'heer La Millerai bij Guise.

Aen die van Normandië ende Languedoc is vergunt tenietdoening van eenige nieuwe lasten. Die van de Franche Comté hebben hoop de neutraliteit van den coning te becomen. De Grisons nemen aen de jaerlijcsche pension van vijftichduisent croonen voor haer recht op de Valteline.

1 Nicolas Faure, sieur de Berlize.

2 Ludwig von Schmidberg, Duits officier in Franse dienst.

3 Johann Bernhard von Oehm.

4 Wilhelm Otto von Nassau.

5 Jean-Baptiste de Budes, graaf Guébriant.

6 Ottavio Piccolomini, hertog van Amalfi.

In dorso schreef Van Reigersberch: Broeder de Groot, den X (sic) Aug. 1639 vyt Paris.