Briefwisseling van Hugo Grotius. Deel 8

3186. 1637 juli 31. Aan P. Schmalz¹⁰.

Praestantissime¹¹ Domine,

Pro binis literis debitor tibi sum; nam prioribus respondi omnibus: sunt autem eae dierum 20/30 Maji et 27 Maji/6 Junii¹², redditae mihi pariter 16/26 Julii.

Venetus¹³ saepe me urget, num quid responsi ad ipsius literas acceperim. Ego credidi displicituram nostris inscriptionem, praesertim cum facile suspicarer, qualis esset ex eo, quod mihi monstratum et a me reprehensum fuerat; quod cum

10 Hs. Stockholm, RA. Gedrukt Epist., p. 346; Oxenst. Skrifter 2. afd. IV, p. 593. Geadresseerde, Peter Abel Schmalz, was secretaris van de Zweedse rijkskanselier Axel Oxenstierna.

11 De uitgave der Epist. heeft: Nobilissime.

12 Beide brieven ontbreken.

13 Alvise Contarini di Nicolo.

[p. 461]

animadverteret Venetus, noluit per me curari literas. Ego quam illi offerunt operam¹ neque pro dignitate fore regni neque ex usu arbitror.

In Dano² satis esset dignitatis, si satis esset in nos benevolentiae aut aequus certe animus. Ansiaticas civitates minus nobis adversas arbitror, sed earum tenuis est fortuna nunc³ atque auctoritas. A Polono⁴ hostilia omnia exspectanda nunc etiam magis, postquam ad hostiles affinitates⁵ se applicuit.

Video interdum paces⁶ coaluisse sine parariis et id forte nostris rebus esset congruentissimum. Sed cum difficillima sit de Pomerania controversia, nemo e domo Brandeburgica huic negotio immixtus spem mihi ejus transigendi⁷ faciet.

Scriptum Davauguro⁸ datum super Venetorum oblata opera non vidi.

Comes Egmundanus⁹ quas miserat literas, id petebant, ut, si quando de pace generali ageretur, id est cum Hispano¹⁰ non minus quam cum imperatore¹¹, quod ipse futurum Coloniae putabat, ipsi quoque caveretur, ut bona, quae in Brabantia Flandriaque habeat, possidere ei liceret; quam ad rem Galliae quoque et Angliae opem imploraverat.

D. ducis Bernhardi¹² amicitiam et, cum hic esset, colui et nunc etiam per literas colo. Gaudeoque et in hoc ipso et in eo, quod de D. cardinali¹³ deque lugendo imperatore¹⁴ constitueram, non improbari mea consulta iis, quibus actuum meorum rationem debeo.

Hodie accessit me Brulonus¹⁵ rogavitque, an cardinalem visurus non essem. Dixi facturum me secundum ea, quae mihi e Suedia imperarentur. Angli¹⁶ de suo proposito nihil mutaturi sunt ea in re.

Vidi responsum reginae¹⁷ ad literas Brandeburgici electoris¹⁸, dignum opus magno magni cancellarii¹⁹ animo.

Quod dicis omnes terras populosque commoturum Brandeburgicum, ut ei Pomeraniam adipisci liceat, dubitandum neutiquam est contraque obfirmanda sunt consilia, ne quod per multas difficultates quaesitum est, nimia facilitate amittatur.

1 Dit woord ontbreekt in de uitgave der Epist.

2 Christiaan IV van Denemarken.

3 Dit woord ontbreekt in de uitgave der Epist.

4 Wladislas VII (IV) van Polen.

5 Op 13 september 1637 huwde Wladislas met de zuster van Ferdinand III, Cecilia Renata.

6 De uitgave der Epist. heeft: paces.

7 De uitgave der Epist. heeft: transigendae.

8 Charles Du Bois, baron d'Avaugour; zie over hem VII, p. 35 n. 8.

9 Lodewijk, graaf van Egmond.

10 Philips IV van Spanje.

11 Ferdinand III.

12 Bernhard, hertog van Saksen-Weimar.

13 De Richelieu.

14 Het rouwbetoon naar aanleiding van de dood van Ferdinand II, gestorven op 15 februari 1637.

15 Anne, graaf van Brulon, een der ‘introducteurs des ambassadeurs’.

16 De ordinarius Engelse gezant in Parijs, John Scudamore, en zijn extra-ordinarius collega Robert Sidney, graaf van Leicester.

17 Christina van Zweden.

18 Georg Wilhelm, keurvorst van Brandenburg.

19 Axel Oxenstierna.

[p. 462]

Coloniam ad conventum nostris rebus esse incommodam semper credidi: tota civitas, totus ille tractus nobis adversatur, deinde nihil ex honore et dignitate protestantium agi potest, ubi pontificis legatus¹ habenas negotii tractat.

Barclaius² siquid solidi adferat, mirabor: nam heic Angli aperte satis profitentur se in bellum venire nolle. Palatino³ nullae dantur naves. Dunquercam, quo iturus princeps Arausionensis⁴ putabatur, Angli viginti et octo navibus ingressi iuvere⁵ commeatu rebusque aliis.

Cum Batavis de piscatu manet controversia et habet Northumberlandius⁶ a rege Angliae⁷ diplomata, quae jus piscandi petentibus concedunt. Ita Batavi detruduntur terra marique de libertatis possessione.

Arnhemii⁸ si qua erunt talia, quae nuntiare liceat, lubens cognoscam; creditus semper est valere ingenio rerumque peritia, sed infestus esse Suedico nomini.

Ego quid copiis nostris in Scotia conductis Albi opus sit, non video, cum possint mari Baltico ad oram Pomeraniae advehi; eum⁹ autem transitum, ut audio, Danus prohibere ne conatur quidem.

D. Deodatus¹⁰ et gratias tibi agit pro summa benevolentia et rogat, ne quiescas, donec ad exitum perducas, quod feliciter coepisti.

Ego hic principem Condaeum¹¹, qui ad urbem est, aliosque proceres admoneo quotidie promovenda ducis Bernhardi arma, priusquam coeuntibus undique hostium copiis pressus Bannerius¹² cogatur absistere insessis tandemque Suedis imponatur necessitas sibi seorsum consulendi. Non video multum me proficere; quia Galli omissis Germaniae curis id agunt¹³, Hispano ut aliqua eripiant, quae deinde cum iis, quae in Gallico solo Hispanus tenet, commutent: et jam literarum merciumque commeatus Gallos inter Hispanicique imperii populos restituuntur, quae ad indutias via est, de quibus multus ubique rumor. Batavi, qui, quam pro inani nomine pugnent, nunc demum intelligunt, et ipsi indutias sibi esse vellent, sed, quomodo eas nanciscantur, non inveniunt, ita compediti atque irretiti, ut neque pactione exitum sperare possint neque in bello ullos egregios processus. Omissa cogitatione Flandriae Bredam princeps Arausionensis, sui quippe juris oppidum sibique utilitates allaturum oppugnat.

Galli Ehrbreitstenium quam negligenter curaverint, intellexeris. Ambit jam praefecturam Landreciensem Arnaldus¹⁴ ille Philippoburgi damno cognitus, et fautores habet. Hinc conjecturam fac de caetero¹⁵.

1 Matzio, kardinaal Ginetti, afgevaardigde van Urbanus VIII ter vredesconferentie in Keulen.

2 John Berkeley.

3 Paltsgraaf Karl Ludwig.

4 Frederik Hendrik.

5 De uitgave der Epist. heeft abusievelijk: ubere.

6 De admiraal Algernon Percy, graaf van Northumberland.

7 Karel I.

8 Johann Georg von Arnim-Boytzenburg; zie over hem VI, p. 91 n. 10.

9 De uitgave der Epist. heeft: hunc.

10 Elias Diodati uit Genève.

11 Henri de Bourbon, prins van Condé.

12 De Zweedse veldmaarschalk Johan Gustavsson Banér.

13 De uitgave der Epist. heeft abusievelijk de lezing ‘agant’.

14 Isaac Arnauld; vgl. V, p. 382 n. 4.

15 De uitgave der Epist. heeft: caeteris.

[p. 463]

Scriptitat saepe ad me Ramsaius¹ se plurimum impendisse ad alendam cohortem, quam rex² Hanoviam miserat; de restituendis ei illis impendiis ne verbum quidem audio.

Heufdius³, quo Galli plane tamquam suo utuntur, heri ad me venit rogans, probatane essent pacta Vismariensia; dixi nondum esse, sed bonam me spem videre, dummodo Galli se aequitati accommodent. Pecuniam, quae ex ea conventione Suedis danda esset, paratam esse Hamburgi seque suam in id pro Gallis apud mercatores Hamburgenses fidem interposuisse dixit mihi idem ille Heufdius.

Civitati Hamburgensi quin a rege Daniae majus majusque indies ingruat periculum, non est dubium. Angli ita loquuntur, quasi misericordia tangantur ejus civitatis; sed ego pro certo pridem habui magnam consiliorum societatem inter Anglos Danosque intercedere. Quid ea, quam corradit, pecunia facturus sit Danus, brevi, credo, apparebit. Filius⁴ ejus, qui hic est, ad me se venturum dixerat, sed non venit.

De Persico commercio multi anni sunt, quod jactantur, rumores; non exterret ea res Batavos, qui mari uno⁵ magnisque navibus multo minore sumtu transvehere sericum aliasque ejus orbis merces possunt⁶ quam alii per terras, mare Caspium et amnes. Holsatus⁷, cujus nomine res ista agitur, quin fixum habeat neque imperatorem offendere neque Hispanum puto causas dubitandi nullas esse.

Xenocrati⁸ cuncta opto maxima non ipsius tantum causa, sed et quod nihil felicius patriae ejus potest contingere.

Antistitalem procellam⁹ consedisse gaudeo, non apparent umquam sine periculo sacri illi ignes et in herba opprimere exoriens malum verae sapientiae est.

Juveni¹⁰, quem mihi commendas, faveo velimque ei benefacere; sed munus, de quo significas, in tempus abitionis eorum, qui nunc apud me sunt, addixi cuidam etiam Belgici sermonis, quo multum in scribendo utor, gnaro¹¹.

Dux Bernhardus in comitatu haeret Burgundiae. Castilionaeus¹² arces modicas in Lutzenburgico agro capit. In Italia non longe ab Asta¹³ est ingens Hispanorum exercitus. Exspectamus, quid facturus sit cardinalis Valetta¹⁴ propinquusque cardinalis Riceliaci Lamillereius¹⁵, postquam Landrecio potiti sunt multo citius sperato.

1 James Ramsay, gouverneur van Hanau. Grotius spelt gewoonlijk de naam als Raamsaius, zoals hier ook de uitgave der Epist. doet. Vgl. hierdoor, no. 3181, p. 451 n. 7.

2 Lodewijk XIII van Frankrijk.

3 Johan Hoeufft, bankier te Parijs; hij behartigde financiële belangen zowel van Zweden als van Frankrijk.

4 Volckmar -Valdemar Christian-, graaf van Sleeswijk-Holstein.

5 Dit woord ontbreekt in de uitgave der Epist.

6 De uitgave der Epist. heeft de lezing: possint.

7 Friedrich III, hertog van Sleeswijk-Holstein-Gottorf (1597-1659) wilde van de stad Kiel een centrum van Perzische zijdehandel maken. Om de nodige contacten te leggen had hij de Hamburgse koopman Otto Brüggeman als gezant naar Perzië gestuurd.

8 Schuilnaam voor Axel Oxenstierna.

9 Wat precies bedoeld wordt heb ik niet kunnen vaststellen.

10 Johan Jespersson Kruus; vgl. no. 3168, p. 429 n. 1.

11 Niet geïdentificeerd.

12 Gaspard de Coligny, graaf van Châtillon.

13 De woorden ‘ab Asta’ ontbreken in de uitgave der Epist.

14 Louis de Nogaret d'Epernon de La Valette.

15 Charles de La Porte, markies van La Meilleraye.

[p. 464]

Vale, vir egregie.

Tuae Amplitudini ad omnia obsequia paratus
H. Grotius.

Lutetiae 20/30¹ Julii 1637.

Resumo calamum, ut etiam illis tuis, quas 10/20 Junii datas², simul atque meis, quas vides, subscripseram, accipio, respondeam.

Ego non spernendos arbitror cujusquam etiam Arnhemii³ ad Mimnermum⁴ hortatus adhibitis modo, quas oportet, cautionibus. Multas a Vienna vidi literas, unde apparet idem ibi serio optari, ut in posterum minus a Virginio⁵ pendeant. Retineri illum hominem⁶, cui arcana et Polonii⁷ et Galbae⁸ sunt cognita, rectum judico. De Fabio⁹ numquam judicavi aliter ipsiusque et aliorum sermonibus satis cognovi id agi. Omnes id curant¹⁰, ut in¹¹ Mimnermo sua inveniant commoda, quod futurum arbitrantur, si ipsorum maxima sit in eo faciendo auctoritas. Aequum autem est, ut potius qui onera sustinuere, emolumenta sentiant, quam qui aut spectatores fuere aut apertam suo nomine hostilitatem profiteri ausi non sunt.

D. Salvius¹² mihi scripsit cum tuis satis consentientia, sed obsourius. De Bannerio¹³ jam intelleximus mutatam ei sedem. Luat Brandeburgicus poenas, quas luit Saxo, imo ipsa potius patrimonia Hannibalis¹⁴, quandoquidem eum Rosae¹⁵ non miseret.

Rogo filio meo¹⁶ consilio auxilioque adsis: nihil meis nocentius otio. Si ibi non est, quod agat, erit hic, unde excutiamus ei veternum. Non dubito, quin et Spiringius¹⁷ ea in re, ut in aliis fecit, praestiturus sit quod amici est. Gaudeo te mihi tam aperte scribere. De fideli custodia silentioque ne dubita. Cunctis tuis, quas accepi, respondi. Itaque si quae sunt, ad quas responsum non habes, eas intercidisse pro comperto habe.

1 De uitgave der Epist. dateert 21/31

2 Niet meer aanwezig.

3 De woorden ‘etiam Arnhemii’ staan in cijfer: 33.38.79.27.30. 27.66.63.14.33.23.71.112.

4 Codenaam voor ‘vrede’.

5 Schuilnaam voor Philips IV van Spanje.

6 Von Arnim; hij was in maart 1637 gevangen genomen en werd vervolgens naar Zweden overgebracht.

7 Schuilnaam voor Johann Georg, keurvorst van Saksen.

8 Schuilnaam voor Georg Wilhelm, keurvorst van Brandenburg.

9 Schuilnaam voor Claude de Mesmes, graaf van Avaux.

10 De uitgave der Epist. heeft ‘agent & curant’.

11 Dit woord ontbreekt in de uitgave der Epist.

12 De naam staat in cijfer: 21.70.60.81.71.2010. Johan Adler Salvius was Zweedse hofraad en gezant; hij resideerde in Hamburg en Osnabrück. De brief, waarop Grotius doelt, is no. 3143 dd. 30 juni door hem op 26 juli ontvangen.

13 De Zweedse veldmaarschalk Johan Gustavsson Banér.

14 Schuilnaam voor de keizer.

15 Codenaam voor Duitsland.

16 Grotius' oudste zoon Cornelis.

17 Petter Spiring Silvercrona, raad van financiën van Zweden.

[p. 465]

Illud de aequalitate super Tullo¹ et Vespasiano² plurimum in se habet inaequalitatis, ut jam dicere attigi; sed ideo repeto, ut videas me tuarum literarum ductum diligenter sequi. Accedit, quod illorum possessio vi sola, nostra et pacis nititur³. Simonides⁴ ille, quo uti Fabius voluit, bene positus esset, si posset id, quod dicis, consequi. Plurimum in tempore vertitur. Cum vulpibus vulpinandum est. Raschium⁵ ad nos venisse etiam D. Deodati causa gaudeo, cujus negotium spero et pro aequo ac bono ac pro ipsius viri virtute tibi aliisque cordi fore.

Vale quam optime.

Tuae Nobilitati addictissimus
H. Grotius.

1 Codenaam voor Lotharingen.

2 Codenaam voor Pommeren.

3 De woorden ‘Accedit ... nititur’ ontbreken in de uitgave der Epist.

4 Codewoord voor ‘geld’.

5 Christoph Ludwig Rasch, Zweedse hofraad en gezant.

21/31 Julii 1637.

In dorso met andere hand: Holmiae die 17/27 Augusti 1637.