Briefwisseling van Hugo Grotius. Deel 8

3143. 1637 juni 30. Van J.A. Salvius⁴.

Excellentissime Domine Legate, Domine observandissime,

Ratio belli in his oris pro tempore haec est: Banerius⁵ adhuc Torgaviam tenet, annona, pabulo, munimentis ita firmatam, ut etiamsi caesaream⁶ se eum sacco inclusisse glorientur, ipse tamen magno animo ad me scripserit se etiamnum ligamen sacci in sua potestate habere. Supra Torgaviam Misniae uno ponte, altero milliare infra ad Pretzsch, Albis ripas iunxit hostis. Sed dum inferiorem pontem ipse munit, Banerius Misniam nuper urbem diripuit. Certum tamen est eum iam, si unquam, valde ab iis undique in se confluentibus coangustari; ut nisi Deus inprimis, tum socii bellorum Vinariensis⁷, Auriacus⁸, landgravius⁹, Wrangelius¹⁰, celeri diversione vim caesareanorum ab eo distraxerint, res bellica in his oris non parum nutare videatur. Wrangelius Pomeraniam, potissimum a Brandenburgico¹¹, Suecicis iam rebus infensissimo, tuetur majus robur e regno, ubi 1/11 Junii naves conscendere debuit, et e Magna Britannia aliquot legiones expectans. Sed et illud adversi venti, et harum in Albim Visurgimque appulsum rex Daniae¹², hactenus impedivere. Rex non tam id facit odio nostri - fretum enim Scaniae sponte nobis offert - quam captando favori caesaris in obtinendis prolongatione vectigalis Albini, neutralitate pro archiepiscopatu Bremensi ac severioribus in Hamburgenses Decretis; tum metu, ne, ni hostes imperatoris impediverit, feudo Holsatiae privetur.

Quicquid sit, hae tamen remorae, infortunia Banerii trahunt!

4 Hs. Leiden, UB., cod. L. 1003. Orig. Eigenh. ondertek. (ondertek. afgescheurd). Gedrukt Hand. Mij. Nederl. Lett. 1862, p. 107. Over Johan Adler Salvius zie men no. 2919, p. 19 n. 1. Beantw. d. no. 3185.

5 De Zweedse veldmaarschalk Johan Gustavsson Banér.

6 De troepen van keizer Ferdinand III.

7 Bernhard, hertog van Saksen-Weimar.

8 Frederik Hendrik.

9 Wilhelm V, landgraaf van Hessen-Kassel.

10 Herman Wrangel, Zweeds veldmaarschalk.

11 Georg Wilhelm, keurvorst van Brandenburg.

12 Christiaan IV.

[p. 391]

Landgravius capta per deditionem Vechta Furstenoviam adortus per Renam tandem, Hermanstenio subvenire intendit: potissimum si copiis Rantzovii¹, quarum hic stativis destitutus vixdum 2000 coëgit, obfirmetur. Princeps Auriacus expeditioni paratus progressum tamen dicitur recusare, donec promissa pecunia Gallica numeretur et exercitus regis christianissimi² promoverint.

De Vinariensi multa hactenus spes tendere eum robusto cum exercitu in imperium. Verum pridie literis Lutetianis nunciatur revocatum eum a rege Galliarum, ut ducibus Rohanio³ et Longavillano⁴ iunctus irrumpenti in Burgundiam Carolo Lotharingico⁵ opponatur.

Ita fit, ut qui vim hostilem a Banerio distrahere deberent, ipsi hinc inde variis diverticulis distrahantur. Quo rectius tamen E. Tua intelligit, quantum momenti situm sit in unico illo Banerii exercitu sustinendo: eo impensius eam obtestor, ut quod sua etiam sponte facturam eam non dubito, ubiubi poterit, voce, scriptis, nunciis suadeat, hortetur, urgeat tardantes ad masculam maturamque expeditionem!

De pace quod scribam, nihil est. Initio hujus mensis congressi sunt ad Oderam subdelegati Suecici⁶ et marchionis Brandenburgici⁷. Et quanquam etiam hic qualemcunque potestatem a novo imperatore monstrarit, ad bina tantum capita praeparatoriorum, tempus ac locum, in nullum tamen alium finem sui convenere, nisi ut nostratium inclinationes audirent ac referrent. Ita illusorius fuit totus iste congressus. Nec serio acturum hostem verosimile est, antequam suos adversus Banerium hac aestate eventus armorum viderit!

Conventum Coloniensem itidem haerere intelligimus. Caesar cum electoribus⁸ Ratisbonae decretum fecerant, ne cum regnis Sueciae Franciaeque nisi separatim tractetur. Rex Galliarum separationis insidias et pericula praevidens missurum Coloniam se negat, nisi conjunctim tractetur; eoque nomine tam pro sociis faederatisque quam suis salvi conductus literas simul accipiat. Suecia quoque facile intelligit conjunctum et universalem tractatum particulari divisoque praestare. Sed nec invitae parti adversae obtrudere se potest: nec ullus mediator adest, qui vel eam vel imperatorem ad alia disponat praeter uni tantum parti addictum pontificem⁹. Qui etsi nuper pro conciliandis tribus potissimis romanae ecclesiae capitibus, imperatore, Gallo, Hispano¹⁰, iuxta tamen etiam pro omnium praetensorum haereticorum extirpatione jubilaeum promulgavit. Quae potest autem esse confidentia inter eos, qui infamibus titulis haereseos et antichristianismi quotidie se mutuo lacessunt? Rex Galliae quidem reginam Sueciae¹¹ Coloniam invitat sollicitata etiam pro eadem ab hostibus securitate. Sed nec pars adversa mediatorem commode agit nec accessoria cum dignitate principalis

1 Josias, graaf van Rantzau; zie over hem VI, p. 327 n. 13.

2 Lodewijk XIII van Frankrijk.

3 Henri, hertog van Rohan.

4 Henri d'Orléans, hertog van Longueville.

5 Karel IV, hertog van Lotharingen.

6 O.a. Johan Nicodemi Lillieström; vgl. no. 3119.

7 Sigismund, markgraaf van Brandenburg.

8 Zie voor hun namen VI, p. 381 n. 13.

9 Urbanus VIII.

10 Philips IV.

11 Christina.

[p. 392]

directorem. Sed nec Sueci in sua libertate futuri essent Coloniae, civitati inter media imperatoris, ligae et Hispaniarum arma sitae. Adeoque si vel ad Venetorum tandem nuperam invitationem suos eo ablegarent, tot tamen ibi difficultates tam in materia quam forma emersurae videntur, ut prosperos eventus vix liceat ominari.

Quae omnia cum cernat Gallia, misit legatos suos marchionem St. Chamondium¹ et Davausium² Hamburgum, ut si aliquis inter Sueciam et imperatorem tractatus in his oris illuxerit, eundem quoque hic frequentent, vel, si id per alteram partem non licuerit, ut saltem divisis operis alter nobiscum Suecicam, alter Coloniae Gallicam tandem pacem absolvant. Quin et alteram caussam eorum adventus esse faedus Anglo-Gallicum, conclusum quidem, ut fertur, Parisiis, subscribendum tamen et a caeteris, quorum interest, huc remissum. Expectari eo nomine Thomam Roë³ et secretarium Windebanck⁴ brevi ex Anglia et Cracovium quendam⁵ e Batavis, ut hic una cum Suecis Gallisque et protestantibus ex imperio Romano Ordinibus communiter conveniatur de conditionibus universalis pacis caesari per Anglum⁶ postea offerendis, ut, si eas acceptarit, communis pax facta, sin recusarit commune faedus pro icto, commune bellum pro decreto habeatur.

Sed de hoc ultimo consilio nihil adhuc vel scire se profitentur legati Gallici, vel quod ego quidem sciam, ab ullo in Sueciam relatum est Vereor tantum, ne artes potius sint tractatuum tractu detinendi Angliam a nocivis, cum solida ab eadem consilia vix sperentur!

Haec habui pro tempore cum E.T. communicanda. Quam hisce divinae tutelae, me vero consueto suo favori animitus commendo.

Exc. t.^ae,
Observantissimus⁷ serv(us).

1 Melchior Mitte de Miolans, markies van St. Chaumont.

2 Claude de Mesmes, graaf van Avaux.

3 Sir Thomas Roe; zie over hem no. 3181, p. 450 n. 11.

4 Sir Francis Windebank (1582-1646).

5 Karel van Cracou, resident van de Republiek in Denemarken.

6 Karel I.

7 Vanaf hier eigenhandig; een deel van de brief is afgescheurd.

Hamburgi, die 20/30 Junii A.^o 1637.

Adres: A Monsieur Monsr Grotius, Ambassadeur de Sa Maj.^te de Suède à Paris.

12 st.

Boven aan de brief schreef Grotius: rec. 26 Iulii;

en in dorso: 30 Iunii. 1637 Salvius.