Briefwisseling van Hugo Grotius. Deel 8

[p. 292]

3077. 1637 mei 16. Aan C. Salmasius¹.

Multum irati fuimus ventis², vir nobilissime, et ego, et Labbaeus³ et tota cohors amicorum, quod te tamdiu detinuere, non quidem solum, quem tantus semper sequitur literarum comitatus, sed publico minus quam esse soles utilem. Itaque tu, si Lycaeum⁴ sequimur, minus tunc beatus fuisti destitutus instrumentis ad egregias actiones necessariis. Si vero Porticum⁵ audimus cuncta in animo ponentem, fuisti etiam tunc beatissimus. Caeterum redditum te lari tuo, redditum libris - non enim dixerim amicis, quorum ibi cara annona est - gaudemus omnes exspectamusque inde eos fructus, quorum nobis spem facis.

De foenore et usuris⁶ - quae duo distingui vult Cujacius⁷ titulo Digestorum de Nautico foenore⁸ - quaestionem recte explicari vestris in locis hoc magis velim, quod jam ex eo tempore, quo fisci gessi patrocinium cognovi, post eos, quos Lombardos dicimus, improbissimos foeneratores esse plerosque ministrorum et seniorum.

Carolus Molinaeus⁹ scripsit eo de argumento μάλα φιλοσοφιϰῶς. Sed quod legis totam vim ponit in originatione vocis דשנ, in eo vereor, ne fallatur, cum et חיברמ reperiatur inter vetita ac sic intellexerint Philo¹⁰, Josephus¹¹ rabbini.

Cloppenburgius¹² praeter ea, quae hujus sunt argumenti propria, habet

1 Hs. Parijs, Bibl. Nat., latin 8594 f. 7. Eigenh. oorspr. Copie Rotterdam, Gem. Bibl., coll. Rem. Kerk, cat. v. hss. no. 674 (zonder postscr.). Gedrukt Epist., p. 327 (zonder postscr.); Ep. ad Gallos, p. 429 (zonder postscr.). Beantw. d. no. 3149. aant.

2 Voor Salmasius' moeizaam verlopen terugreis naar Leiden zie men zijn brief aan Dupuy, dd. 16 februari 1637, afgedrukt in Gustave Cohen, Écrivains Français en Hollande, Paris 1920, p. 323.

3 De rechtsgeleerde Charles Labbé.

4 Het Lykeion is de plaats in Athene, waar Aristoteles doceerde.

5 Met Porticus -Stoa- wordt de leer van Zeno en de stoici aangeduid; Zeno gaf zijn lessen in de στοά ποιϰίλη, een bontversierde zuilengalerij te Athene.

6 Over dit onderwerp publiceerde Salmasius in 1638: De Vsvris Liber, Clavdio Salmasio auctore. Lvgd. Batavor. Ex Officina Elseviriorum. MDCXXXVIII.

7 Jacques Cujas (1522-1590); zie over hem V, p. 234 n. 3.

8 Iacobi Cviacii Ivrisconsvlti Opera, Francofvrti M.DC.XXII, Tomus Secundus, Paratitla in libros quinquaginta Digestorum, siue Pandectarum, p. 28.

9 Charles Du Moulin (1500-1566); voor bibliografische gegevens zie men Alexandre Cioranesco, Bibliographie de la Littérature Française du Seizième Siècle, p. 280-281.

10 Philo Judaeus uit Alexandrië (±30 v. Chr-45 n. Chr.), joods-hellenistisch wijsgeer. Men zie ter zake Philo, Spec. Leg. II 74-79 [ed. Colson (Loeb Class. Libr.) VII, p. 352-357] en id., Virt. 82-85 [ed. Colson (Loeb Class. Libr.) VIII, p. 210-213].

11 Flavius Josephus (geb. 37), joods-Grieks geschiedschrijver. Ter zake Flavius Josephus, Ant. Jud. IV, 266 [ed. Thackeray (Loeb Class. Libr.) IV, p. 602-604.] De Rotterdamse copie heeft voor de beide eigennamen het woord ‘Philosophus’, dat weer is doorgehaald.

12 Johannes Cloppenburg had in het Nederlands over de woeker geschreven (zie no. 2978, p. 130 n. 8). In mei 1637 vertaalde hij zijn geschrift in het latijn, welke vertaling eerst in 1640 verscheen onder de titel: Ioh. CloppenburgI De Foenore et Vsuris, Brevis Institvtio, Cum ejusdem Epistola Ad. Cl. Salmasivm, Lvgd. Batav. Ex Officinâ Elseviriorum. MDCXL. Tijdens een verblijf in Brielle schreef Salmasius dd. 16 mei 1637 aan Vossius hierover het volgende: ‘Certe jam in eo sum totus ex quo Briela redii, qua in urbe detentus plane per tres septimanas fui. Ibi saepe garriebam cum pastore Cloppenburgio, qui mihi suum de Usuris ostendit, et rogavit ut viderem, et si quid amplius ad eam rem haberem, ipsi per epistolam aut libellum communicarem, ut simul ederentur’. (Salmasii I, p. 223).

[p. 293]

quasdam γενιϰὰς ὑποϑέσεις, quas, ni fallor, defendere illi tam difficile erit quam magistratus Amstelodamenses de solio deturbare.

Tua hac de re cogitata eo magis intelligere expeto, quod pridem consulere te volui, qui sint ἡμιόλιοι τόϰοι in Canone Nicaeensi¹.

De Arnobio² quaeso, ne differas. Notas ad Novum Testamentum³, ubi prodierint, legam inter primos.

Escartii Physica et Mathematica⁴ laudari intelligo. Est hic unum duntaxat exemplum, quod videre nondum contigit.

Videre lubebit, an non in edendis Casauboni literis⁵ omissuri sint quasdam ad me, quas pridem Puteani⁶ a me acceptas Elzeviriis⁷ dederunt. Sunt enim in iis nonnulla, quae cum illorum locorum ϰυϱίαις δόξαις non satis congruunt.

Heic Sirmondi Theodoretum, Auberti Cyrillum⁸ brevi habituros nos speramus. Caeteroqui torpent librariorum officinae emortuis commerciis. Optanda pax vel eo nomine, ut resurgant studiorum adminicula.

Uxor te tuamque⁹ amicissime resalutat. Tu vero sive nobis posthac latine, sive Gallice males scribere, eris nobis utriusque sermonis magister optimus.

XVI Maii MDCXXXVII Lutetiae.

Tuae Nobilitatis studiosissimus
H. Grotius.

1 Concilie van Nicea (gehouden in 325), can. 17.

2 De Arnobiusuitgave van Salmasius verscheen pas in 1645: Arnobii Afri, adversùs Gentes Libri VII. cum recensione Viri celeberrimi. Lugd. Batav. 1645.

3 Bedoeld worden de onuitgegeven Annotationes in Novum Testamentum; zie Claudii Salmasii, Viri Maximi, Epistolarum Liber Primus. Accedunt, De Lavdibus Et Vita Ejvsdem, Prolegomena. Accurante Antonio Clementio. Lugduni Batavorum, Ex Typographia Adriani Wyngaerden, MDCLVI, p. LXVIII, waar een lijst staat afgedrukt van onuitgegeven manuscripten van Salmasius.

4 Zie voor de titel van dit boek van René Descartes no. 3062, p. 271 n. 5.

5 Isaac Casaubonus († 1614); de uitgave van diens brieven kwam in 1638 tot stand: Isaaci Casauboni Epistulae quotquot reperiri potuerunt, nunc primum junctim editae. Adjecta est epistola de morbi ejus mortisque causa: deque iisdem narratio Raphaelis Thorii. Hagae Comitis, Ex officina Theodori Maire. MDCXXXVIII. Zij werden uitgegeven door Gronovius.

6 Jacques en Pierre Dupuy; zie voor deze kwestie VI no. 2381, p. 380.

7 Abraham en Bonaventura Elzevier te Leiden.

8 Voor de uitgave van Theodoretus door de jezuiet Jacques Sirmond en die van Cyrillus door Jean Aubert zie V, p. 376 n. 6.

9 Anne Mercier.

Barnabam Graecum¹⁰ recte accepi. Latinum si describere fratri meo¹¹ permittas, multum me iuveris. Quando rei nummariae¹² iniecta abs te est mentio, scire cupiam, an ϰεντηνάϱια in Procopio recte Allemannus¹³ explicasse tibi videatur.

10 Over de zogenaamde Brief van Barnabas zie men V, p. 132 n. 5.

11 Willem de Groot.

12 De onuitgegeven Libri De Re Nvmmaria; zie Claudii Salmasii, Viri Maximi, Epistolarum Liber Primus, p. LXVIII.

13 Procopii Caesariensis V.I. ΑΝΕΚΔΟΤΑ. Arcana Historia, Qui est liber nonus Historiarum. Ex Bibliotheca Vaticana Nicolaus Alemannus protulit, Latinè reddidit. Notis illustrauit. Nunc primùm in lucem prodit triplici Indice locupletata. Lvgdvni, Sumpt. Andreae Brugiotti Bibliopolae Romani. M.DC.XXIII, p. 5 en van de bijgebonden Nicolai Alemanni in Historiam Arcanam Procopii Notae Historicae eveneens p. 5.

Adres: A monsieur Monsieur de Saumaise.