Briefwisseling van Hugo Grotius. Deel 8

3032. 1637 april 17. Aan A. Oxenstierna⁵.

Excellentissime atque Illustrissime Domine,

Multum mihi gaudii attulerunt Tuae Sublimitatis datae 25 Februarii vet. cal. literae⁶, tum quod ea, quae Avaugurio⁷ prudentissime responsa sunt, edocear, ad quae sermones meos dirigam, tum quod meam qualemcunque operam tam benigne ab Illustrissimis Suediae rectoribus⁸ aestimari video: quod mihi ad intendendam diligentiam ingens erit incitamentum; atque utinam tam cetera mihi ad hanc legationem idonea adsint, quam fides et sedulitas nunquam sunt defutura.

Interni motus hodie in Gallia nulli sunt, quanquam haud parva eorum sunt semina. Frater regius⁹ otio luxuque marcet. Comes Suessionensis¹⁰, si nihil ei ultra noceatur, Sedani quietum se continebit, quanquam, ut credibile est, si pax fiat maneatque potestas penes quos nunc est, ea, quae libertatis suae causa fecisse se dicit quaeque fecit ejus in gratiam dux Bulionius¹¹, neque hic neque ille impune laturi: trahiturque in partem culpae Arausionensis princeps¹², quanquam multis

5 Gedrukt Epist., p. 317; Oxenst. Skrifter 2. afd. II, p. 336. Antw. op no. 2984.

6 No. 2984.

7 Charles Du Bois, baron d'Avaugour.

8 Zie voor hun namen no. 2957, p. 91 n. 2.

9 Gaston Jean-Baptiste de France, hertog van Orléans.

10 Louis de Bourbon, graaf van Soissons.

11 Frédéric Maurice de La Tour d'Auvergne, hertog van Bouillon.

12 Frederik Hendrik.

[p. 222]

in eum honorum velamentis ira obtegitur: credoque Davausii¹ inter mandata et hoc fore, ut statum rerum Batavarum animorumque motus ad pacem aut bellum introspiciat, Arausionensi persuadeat regem² ipsius causa nihil non facturum, deinde eat aut Hamburgum aut Coloniam, ut res tulerit.

Coloniae sunt jam praeter Guenettium³ Alcala⁴ et ab imperatore⁵ substituti in aliorum⁶ locum Questembergius Craniusque⁷; in itinere autem Franciscus Melo⁸ et Mediolani cancellarius⁹ ab Hispano¹⁰.

A Lilio¹¹ nihil vegeti exspectandum et ex aliorum et ex ipsorum¹² sermonibus disco.

Intelligo Eusebium¹³ ab Olivari[o]¹⁴ responsa accepisse super Mimnermo¹⁵. Non dubium est, quin Cajum¹⁶ velit suarum rerum accessionem facere.

Urgetur ad pacem Gallia non tantum aerarii morbis difficilibusque remediis, sed et infelicibus per Italiam rebus.

Quod pridem a peritis praevisum fuerat evenit, ut Rhaetorum vexata nimis patientia tum per insolentiam eorum, qui a Gallis illuc missi non ad socios se, sed in provinciam advenisse arbitrabantur, tum per incuriam praestandae fidei in id furoris eruperit, quo Galli, ne Siculum in morem¹⁷ ad internecionem caederentur, coacti sunt castellis finibusque se exituros polliceri ac, dum id plane effectum detur, veniunt sub Rhaetorum fide plane velut captivi. Ipsas pactiones¹⁸ Caudinis illis¹⁹ haud multum absimiles mitto, unde cognoscere est praecipuum castellorum ad Rhenum jam Helvetiis custodiri. Ita Hispani domusque Austriaca Gallorum magis peccatis quam sua vi aut prudentia id sunt adepti, quod per ducentos annos

1 Claude de Mesmes, graaf van Avaux.

2 Lodewijk XIII van Frankrijk.

3 Martio, kardinaal Ginetti (1585-1671).

4 Fernando Afan de Ribera, hertog van Alcalá.

5 Ferdinand III.

6 Johann Ernst Fugger, rijksgraaf van Kirschberg en Weisenhorn, en Ferdinand Siegmund Kurz, graaf van Senftenau; vgl. nos. 2982 en 2987. Op 24 september 1635 werden Franz von Hatzfeldt und Gleichen, Johann Ernst Fugger en Ferdinand Siegmund Kurz aangewezen voor het vredescongres te Keulen.

7 Hermann von Questenberg en Dr. Johann Krane. Betreffende de instructie voor Franz von Hatzfeldt und Gleichen, Hermann von Questenberg en Dr. Johann Krane zie Acta Pacis Westphalicae, uitgave Max Braubach en Konrad Repgen, Serie I, Band I, p. 355.

8 Francisco de Mello.

9 Antonio Ronquillo.

10 Philips IV.

11 Het woord ‘Lilio’ staat in de tekst in cijfer: 60.37.45.35(=37). 59. Lilium (‘Lely’) is een codewoord voor Engeland.

12 John Scudamore en Robert Sydney, graaf van Leicester, resp. Engels ordinarius en extra-ordinarius gezant te Parijs.

13 Schuilnaam voor De Richelieu.

14 Gaspar de Guzmán, graaf van Olivarès, hertog van San Lucar. De woorden ‘ab Olivari[o]’ staan in de tekst in cijfer: 80.43. 73.7.71.81.70.4.37.

15 Codewoord voor vrede.

16 Codenaam voor Zweden.

17 Zoals de opstand, bekend onder de naam van ‘Siciliaanse Vesper’, uitgebroken te Palermo op 31 maart 1282 en gericht tegen de Fransen.

18 De capitulatie van Henri, hertog van Rohan, in het Fort-du-Rhin, op 26 maart 1637.

19 Het Caudijnse juk, waaronder twee Romeinse consuls met hun leger tijdens de Tweede Samnitische Oorlog (328-304 v. Chr.) in 321 v. Chr. werden gedwongen door te gaan als teken van onderwerping.

[p. 223]

venantur, ut transitum habeant, per quem res suas Italicas cum Germanicis connectant, non sine magno Venetorum aliarumque gentium periculo. Praeter copias a Tiroli et illas Cerbellonis¹ ad Comensem lacum etiam ad Constantiam miles apparet, Gallassiani² exercitus reliquiae.

Scribitur Palatinatus inferus in Hispani traditus potestatem, ita ut fuerat anno 1630, idque ex arcanis pactionibus Pragensibus³.

Doria⁴ naves longas parat ad defendendam contra Gallos insularum⁵ possessionem.

Vinariensis⁶ de Simonide⁷ transegit aliquo suo damno. Vix videtur iturus⁸ ante Majum medium et an in rosam⁹, dubito. Dolam¹⁰ enim primum aut ei vicina petere jubetur. Fingit id sibi non admodum placere.

Piccolominius¹¹ habere dicitur XXX millia inque eorum stipendia accipere CM scutatorum menstrua.

Hollandis pecuniam dare Galli differunt, quanquam ex postremis pactionibus Charnassaeanis¹² jam debitam, priusquam educant militem: illi oculatas habent manus neque verbis duci volunt.

Inter haec certamina elabuntur occasionum tempora multusque sermo ubique de indutiis saltem brevibus. Certe literae per Brabantiam ita ut in pace commeaturae brevi dicuntur. Et venere jam a cardinali Hispano¹³ regis sui nomine tuti commeatus literae pro singulis Galliae legatis¹⁴ proque sociis omnibus venere quales hic desiderabantur aliaeque similes ab Hispanico Romae legato¹⁵, si forte illae a Bruxellis fefellissent.

Nuntius pontificius, qui Viennae agit¹⁶, rogatus a cardinali Riceliaco, ut ad praecidendam tituli controversiam commeatus literae generali domus Austriacae nomine obtinerentur, noluit negotium tanti odii suscipere, cum pontifex¹⁷ Ferdinandum III imperatorem agnoscat¹⁸. Ipsos quoque Gallos remissuros hoc certamen arbitror, interim videre, num quis ejus usus esse possit.

1 Van Johann, graaf van Cerbellon -Giovanni, graaf Serbelloni- bevelhebber van de Spaanse troepen in Noord-Italië.

2 Van Matthias, graaf Gallas.

3 De vrede van Praag, gesloten op 30 mei 1635; zie V, p. 292 n. 1.

4 Giannettino Doria, zoon van Carlo Doria.

5 Sainte-Marguerite en Saint-Honorat.

6 Bernhard, hertog van Saksen-Weimar. De naam ‘Vinariensis’ staat in de tekst in cijfer: 69.71.24.70.66.55.74.78.76.79.32.118.217.

7 Codewoord voor geld.

8 Het woord ‘iturus’ staat in de tekst in cijfer: 71.77.81.4.2010.

9 Codewoord voor Duitsland.

10 De naam ‘Dolam’ staat in de tekst in cijfer: 10.15.60.80.30.266.373.

11 Ottavio d'Arragona, prins van Piccolomini.

12 Hercule Girard, baron van Charnacé, Frans gezant in Den Haag.

13 Don Fernando, kardinaal-infant van Spanje.

14 Copieën van de bedoelde paspoorten voor Frankrijk, Savoye, Mantua en Parma werden op 11 april 1637 door Richard Pauli-Stravius aan F. Barberini toegezonden (W. Brulez, Correspondance de Richard Pauli-Stravius, no. 438, p. 196).

15 Manuel de Moura y Corte Real, markies van Castel Rodrigo († 1652).

16 Malatesta Baglioni, bisschop van Pesaro.

17 Urbanus VIII.

18 Ferdinand II was op 15 februari 1637 overleden en opgevolgd door zijn zoon Ferdinand, die koning van Hongarije en Bohemen was en - sinds december 1636 - Rooms koning.

[p. 224]

Crequiacus¹ in Italiam remittitur volente Sabaudo², qui Mileraeium³, cardinalis Riceliaci propinquum, illuc alioqui venturum magis metuebat, quam Crequiacum oderat.

Existimat Menottus⁴, cujus memini antehac⁵, ire Fabrum⁶, ut Cimonem⁷ Sophimque⁸ spe Callimachi⁹ lactet, cum Vindex¹⁰ interim satis certus sit pacis¹¹.

Pacta, quae Rhaeti cum Austriacis nuper fecere, non habeo, sed, ut habeam, do operam. Per ea protestantibus libertas domicilii ac religionis in Valle Telina non eripitur, quam Galli in romanae aulae gratiam fidissimis sociorum abstulerant.

Post haec scripta venit ad me legatus Venetus¹²: quaerit, an quid accepissem a Suedia super oblato a Venetis conciliatorum officio.

Respondi ei ex formula responsi Avaugurio traditi, qua de re scripturum se Venetias et Viennam dixit.

Ostendit mihi literas ab eadem Vienna res Venetas agentis¹³, unde disco noluisse imperatorem literas tuti itineris dare pro legatis landgravii¹⁴, ducis Vinariensis, Argentorati, quod diceret sine ullo conciliatore externo patere illis, quippe subditis imperii, aditum ad pacem Pragensem.

Dixit mihi idem legatus Rhaetis datum iri ab Hispano XXV M scutatorum annua pro transitu per Vallem Telinam.

Cum Sanctichaumontius¹⁵, cum abiret, mihi non valedixisset, quod erat moris, nec ego Davausio, cum a legatione rediit, ivi gratulatum. Ea causa est, cur alter alterum non viderimus. Ego salva dignitate regni aliter facere non potui. Ne Batavum quidem legatum¹⁶, ubi huc advenit, salutassem prior - neque enim Davausius Venetiis id fecerat -, nisi praeeuntibus Anglis veritus fuissem, ne id velut privato odio factum exciperetur. Excellentiae ei titulum, quem nos dedimus, negare perstat Venetus.

Opto felicissima omnia, Excellentissime atque Illustrissime Domine, reginae¹⁷, regno, Tuae Sublimitati.

1 Charles Créqui de Blanchefort de Canaples.

2 Vittorio Amedeo, hertog van Savoye.

3 Charles de La Porte, markies, later hertog van La Meilleray.

4 De jezuïet Pierre Monod, afgezant van Vittorio Amedeo van Savoye, naar Parijs. De naam ‘Menottus’ staat in de tekst in cijfer: 61.74.31.73.1090.2010.

5 No. 2966, p. 104 n. 3.

6 Claude de Mesmes, graaf van Avaux. ‘Fabrum’ is een verschrijving voor ‘Fabium’; vgl. no. 3034, p. 226 n. 4.

7 Codewoord voor Staten-Generaal.

8 Codenaam voor Zweden.

9 Codewoord voor oorlog.

10 Codenaam voor Frankrijk.

11 Het woord ‘pacis’ staat in de tekst in cijfer: 29.8.39.2040; de cijfers geven overigens ‘apiciis’.

12 Alvise Contarini di Nicolo.

13 Giovanni Battista Ballarino, resident van Venetië in Wenen.

14 Wilhelm V, landgraaf van Hessen-Kassel.

15 Melchior Mitte de Miolans, markies van Saint-Chaumont.

16 Willem van Liere, heer van Oosterwijk.

17 Christina van Zweden.

[p. 225]

Tuae Sublimitatis cultor devotissimus
H. Grotius.

Lutetiae, 7/17 Aprilis 1637.

Literae regis Hispaniae suis diebus jam per Galliam tuto transeunt. Sabionedae, cujus custodiam jam habebat a Parmensi¹ Hispanus, etiam proprietatem emit a Stiliana², Medinitorresii³ uxore.

Rex Suessionensi permittit, ut per annum Sedani maneat. Rogat is indefinite id sibi concedatur et pecunia a rege in stipendium praesidii Sedanensis. Interceptas audio ejus literas Bruxellam missas, sed eas nihil magni continere. Captum, qui tulerat, sed evasisse.

1 Odoardo Farnese, hertog van Parma.

2 Anna Carafa, prinses van Stigliano, hertogin van Sabbionetta; zie over haar VI, p. 241 n. 7.

3 Felipe Ramirez de Guzmán, hertog van Medina Las Torres.

Adres: Axelio Oxenstiernae, Sacrae Reg. Maj. Regnorumque Sueciae Senatori et Cancellario.