Briefwisseling van Hugo Grotius. Deel 8

3034. 1637 april 17. Aan N. van Reigersberch².

Mijn Heer,

Ick verwonder mij seer dat ick in langen tijdt nochte van uE. nochte van iemant anders geene brieven uit die quartieren heb gehadt nae de uwen van den derde Maert³. Wilt letten, van waer het comt ende hoe het te remediëren. Soo de brieven, gelijck men ons doet hoopen, voortaen sullen gaen over Brabant, soo sullen wij misschien minder peryckel loopen van interceptie ofte ophouding dan nu.

Davaux⁴ comt bij Hollant⁵ om proffijt te doen met de onlusten, die men seit daer te sijn tusschen [den] prince⁶ d'Orange⁷ ende eenige van de Staten⁸, hoop te geven van gelt⁹ ende lang oorlog¹⁰, hoewel wij verstaen brieven uit Spaengië¹¹ aen cardinael de Richelieu¹² sijn gecomen van vrede¹³.

2 Hs. Amsterdam, UB., coll. RK., R 4 n. Eigenh. oorspr. Niet ondertek. Ged. gedrukt in Brandt-Cattenb., Leven II, p. 126. Antw. op no. 3015.

3 Niet aanwezig, tenzij bedoeld wordt de brief van 2 maart (no. 2977).

4 Claude de Mesmes, graaf van Avaux. De naam ‘Davaux’ staat in de tekst in cijfer: 10.23.1.48.35.15. met de betekenis door Van Reigersberch erboven geschreven.

5 De naam ‘Hollant’ staat in de tekst in code: 352., met de betekenis door Van Reigersberch erboven geschreven.

6 Frederik Hendrik. Het woord ‘prince’ staat in de tekst in code: 467., met de betekenis door Van Reigersberch erboven geschreven.

7 De naam ‘Orange’ staat in de tekst in code: 445., met de betekenis door Van Reigersberch erboven geschreven.

8 De woorden ‘de Staten’ staan in de tekst in code: 292., met de betekenis door Van Reigersberch erboven geschreven.

9 Het woord ‘gelt’ staat in de tekst in code: 146., met de betekenis door Van Reigersberch erboven geschreven.

10 Het woord ‘oorlog’ staat in de tekst in code: 345., met de betekenis door Van Reigersberch erboven geschreven.

11 De naam ‘Spaignië’ staat in de tekst in code: 304., met de betekenis door Van Reigersberch erboven geschreven.

12 De woorden ‘cardinael de Richelieu’ staan in de tekst in code: 202., met de betekenis door Van Reigersberch erboven geschreven.

13 Het woord ‘vrede’ staat in de tekst in code: 483., met de betekenis door Van Reigersberch erboven geschreven.

[p. 227]

Van tresves¹ werd seer gesproocken. Off het volck van Vindex² het wel meenen met Neef³ off niet, staet te twijffelen. Ick heb verscheide discoursen van cloecke luiden daerop verstaen. Wilt letten off Arsens⁴ in credyt continueert ende off de humeuren daer gaen nae tresves⁵. Ende, gelijck ick voor desen geschreven heb, vernemen, wat last Oosterwijck⁶ gehadt heeft van Cimon⁷ nopende ambass. Grotius⁸, die noch op 't leste eenige bouverie heeft gemerckt. Ick sal oock garen verstaen, wat daer van de equippage voor den churfurst⁹ werdt geoordeelt.

Tot het oorlogh in de eilanden¹⁰ doet men uit Provence allerlei toerusting. Daerentegen Doria¹¹ maect hem rede met galeyen om de possessie voor de Spaignaerden in te houden.

De conspiratie van meest alle de Grisons tegen de Fransoisen heeft de saeck soo verre gebracht, dat den hertogh van Rohan¹² vresende met alle de Fransoisen omgebracht te werden een tractaet heeft gemaect, daerbij het fort van de Rhijn datelijck is gestelt in handen van de Switsers ende de Grisons die in dienst van Vrancrijck waeren van den eedt van Vrancrijck ontslagen ende Fransoisen beloven uit de landen van de Grisons ende de Valteline te vertrecken ende alle de forten, die sij in hebben, aen de Grisons te restitueren voor den 5 Maij, blijvende middelertijdt den hertogh van Rohan te Coire onder de macht ende sauvegarde van de Grisons, alwaer hij eerlijck bewaect werdt met 1200 man. Alsoo hebben de Spaignaerden nu becomen, daer sij twee hondert jaer om gearbeit hebben, een vaste passage om haere saecken van Italiën ende Tirool met de saecken van Duitschlant vast te cnoopen ende 't eene lant uit het ander te secoureren. Venegië heeft te vresen insonderheit nae dien sij de saecken van Vrancrijck, die in Italië soo quaelijck afloopen, onder de hant hebben gefavoriseert.

Alcala¹³ van Spaigniën, Questemberg¹⁴ ende Cran¹⁵ van den keiser ofte coning van Hongrië¹⁶ sijn te Colen, Melo¹⁷ ende den cancelier van Milan¹⁸ op

1 Het woord ‘tresves’ staat in de tekst in code: 548., met de betekenis door Van Reigersberch erboven geschreven.

2 Codenaam voor Frankrijk.

3 Frederik Hendrik.

4 François van Aerssen, heer van Sommelsdijk. De naam ‘Arsens’ staat in de tekst in cijfer: 23.17.2.24.21.33., met de betekenis door Van Reigersberch erboven geschreven.

5 Het woord ‘tresves’ staat in de tekst in code: 548., met de betekenis door Van Reigersberch erboven geschreven.

6 Willem van Liere, heer van Oosterwijk. De naam ‘Oosterwijck’ staat in de tekst in cijfer: 20.46.2.3.24.17.4.6.31.12.8.; Van Reigersberch heeft erboven geschreven: Oosterwiick.

7 Codewoord voor Staten-Generaal.

8 De woorden ‘ambass. Grotius’ staan in de tekst in code: 220., met de betekenis door Van Reigersberch erboven geschreven.

9 Karl Ludwig van de Palts.

10 Saint-Honorat en Sainte-Marguerite.

11 Giannettino Doria.

12 Henri, hertog van Rohan, luitenant-generaal van de Franse troepen in Graubünden en de Veltlin.

13 Fernando Afan de Ribera, graaf van Alcalá.

14 Hermann von Questenberg.

15 Dr. Johann Krane.

16 Ferdinand III.

17 Francisco de Mello.

18 Antonio Ronquillo.

[p. 228]

wegh. Wij verstaen den Onderpals wederom is gestelt in handen van den Spaignaerd gelijck die geweest is in den jaere 1630 volgens de secrete handeling van Prage¹. Ick gelove de Engelschen weten, waermede sij haer willen laeten gaen.

Ons werdt oock geadviseert, dat Piccolomini² heeft 30^m man ende alle maent daertoe ontfangt 100 duisent croonen. Off dat sal sijn tegen Vrancrijck off tegen de Sweden, sal men sien.

De paspoorten voor de Fransche ambassadeurs³ sijn bij den cardinal-infant⁴ vanwegen den coninc van Spaignië⁵ gegeven sulcx men die begeerde.

Den ambassadeur van Venegië⁶ comt daer bij (m)ij, seyt dat hij noyt den tytel van Ex.^tie sal geven aen den ambassadeur van Hollant⁷, ende dat de Staten-Generael, hoewel eerst haer wat gestoort toonende ende seggende geen ambassadeur nae Venegië te willen senden, haer evenwel bedacht hebben. Hij seyt mij oock, dat den nieuwe keijser geen paspoorten en wil geven voor de gedeputeerden van den landgraeff⁸, h. Bernhard⁹, de stad Straesburgh aleer de selve vrij staet de vrede van Prage¹⁰ aen te nemen soo sij willen.

Vaert wel. Denckt aen alle onse saecken.

1 Voor de vrede van Praag, gesloten in 1635, zie men V, p. 292 n. 1.

2 Ottavio d'Arragona, prins van Piccolomini, hertog van Amalfi.

3 Zie voor hun namen no. 2924, p. 26 n. 1.

4 Don Fernando, kardinaal-infant van Spanje.

5 Philips IV.

6 Alvise Contarini di Nicolo.

7 Willem van Liere, heer van Oosterwijk.

8 Wilhelm V, landgraaf van Hessen-Kassel.

9 Bernhard, hertog van Saksen-Weimar.

10 De vrede van Praag, gesloten op 30 mei 1635; vgl. V, p. 292 n. 1.

Tot Parijs, den XVII April XVI^cXXXVII.

Den coning van Spaignië heeft den eygendom van Sabioneda gecocht van de princesse van Stigliano¹¹, huysvrouw van Medina de las Torres¹².

De brieven van Spagnië passeren nu vrij door Vrancrijck. Daer zijn eenige brieven aen den coning¹³ gebracht, dye den graeff van Soissons¹⁴ had geschreven aen dye van 't hoff te Bruyssel. De persoon, dye se bracht, was bij eenige Franchoysen gevangen, doch is ontcomen. De brieven brengen sonderling nyet mede. Oversulcx is te hoopen, dat sulcx de saecke nyet verargeren en sal. De graeff van Soissons heeft van den coning vercregen een jaer tot Sedan te mogen blijven. Versoeckt permissie simpelijck ende dat het gelt voor het garnisoen van Sedaen aen hem gegeven werdt ende nu tegenwoordelijck hondert duysent gulden.

Op dese selve stont ontfang ick uE. lang verwachte brieff gedateert den VII April¹⁵. 'T jargon heb ick niet ontfangen. Wilt letten, door wyen het is gesonden. 'T meerder deel van uE. bryeff verstae ick nyet doordyen men mijn jargon - dubito an fraude meorum emtorum a Gallis - is afhandigh gemaeckt. Met het jargon misse ic oock de reden (?) van de hoope van de apparentie van de vruchten

11 Anna Carafa, prinses van Stigliano, hertogin van Sabbionetta.

12 Felipe Ramirez de Guzmán, hertog van Medina Las Torres.

13 Lodewijk XIII.

14 Louis de Bourbon, graaf van Soissons.

15 No. 3015.

[p. 229]

van de advysen, ende daermede oock de getalen nae 609. In de getalen mist uE. altemet door het haesten.

Ick sal garen verstaen al het gunt vorder sal voorvallen van Aisma¹ ende Amelant², alsoo men daeruyt eenige illatiën can maecken.

Dat uE. gedaen heeft in een saecke van Vrieslant heb ick eertijds gedaen in een saecke van Gelderlant syende, dat de partijdschappen soo groot waeren, dat alles suspect soude zijn geweest, wat men had gedaen.

Ick en verstae niet wel, wat het is, dat de andere steden van Zeelant tot prejudicie van Middelburgh ambulatoir willen maecken, maer 't en geeft mij nyet wonder, si ingenium adeo δεσποτιϰὸν ibi displicet.

'T geeft mij wonder dat het stuck van de zee nyet beter werdt beharticht. De remonstrantie van de predicanten van Walcheren nopende de grove sonden³ is goedt. Van 't exercitie van het pausdom heeft oock hyer bedencken, wat de vordere poincten aengaet schijnt, dat haer nyet anders dan de uijterste noodt soude connen excuseeren, meer in qualiteyt van goede burgers als van predicant. Maer het is quaedt van strant te stuyren, doch dancke uE. van de communicatie. Alle dye dingen geven ons occasie om wel te oordeelen van de tijden ende ons stil te houden.

De twee poesiën⁴ heb ick oock gelesen. Ick geloof, dat daer wat passie in is: maer tam ficti pravique tenax, quam nuntia veri⁵.

Wilt ons van voornemende dingen bij wijlen wat laeten weten, ende vaert wel met de vrunden.

Die quo supra.

'T pacquet van Calaber⁶ heb ick tot noch toe niet ontfangen.

Mons.^r Heuf⁷ wil, dat de mening van de heer Spierinck⁸ nopende de waerde van 't gelt, waerin hij mij moet betaelen, naerder werde geëxprimeert. Daerentusschen hout hij 't op. Wat mijn gagie aengaet, ick heb aen mijnheer Spierinck geschreven noyt anders verstaen te hebben als van door rijcxd. Ende behoeven daer te minder difficulteit in te maecken, alsoo de reiscosten voortaen niet apparent en sijn te vallen ende oock dat geen boven vier off vijf dagen niet gevallen en sijn. Soo mijnheer Spierinck blijft difficulterende, bidde uE. sijne E. Gestr. te vragen, off hij goed vind, dat ick aen mijnheer den rijcxcancellier⁹ daerover schrijve.

Nopende iet bij Cimon¹⁰ voor Felix¹¹ te doen, als het niet heel en soude sijn ter eere ende reparatie van soo veel ongelijcx, sal beter sijn gelaeten, soo om geen nieuwe prejudicie als om geen nieuwe offensie te geven. Officie aldaer begeer ick

1 Foppe van Aitzema. De naam ‘Aisma’ staat in de tekst in cijfer: 23.14.2.16.48., met de betekenis door Van Reigersberch erboven geschreven.

2 De naam ‘Amelant’ staat in de tekst in cijfer: 76.42.50.7.83.49.32., met de betekenis door Van Reigersberch erboven geschreven.

3 Zie no. 3015, p. 199 n. 7.

4 Twee pamfletten, betreffende de Amelandse kwestie; vgl. no. 3015, p. 199 n. 8.

5 Vergilius Aen., IV, 188.

6 Schuilnaam voor Frederik Hendrik.

7 Johan H(o)eufft, bankier te Parijs.

8 Petter Spiring Silvercrona.

9 Axel Oxenstierna.

10 Codewoord voor Staten-Generaal.

11 Pseudoniem van Grotius.

[p. 230]

niet. De ambassade aldaer van Sweden is veel beter. Om particulier daer te woonen heb ick geen lust. De passagie can men mij niet beletten. Den tijdt can comen, dat het quaed, dat mij gedaen werdt eens op het hooft sal vallen van de auteurs. Dien tijdt wil ick patientelijck verwachten.

'T gunt ick uE. van d'heer van Oosterwijcks¹ bejegening geschreven heb, geeft mij achterdencken. Eusebius² mach hem houden, hoe hij wil, hij gebruickt Calaber, maer wil hem geen goedt.

Wilt Caesars³ saeck soo haest als doenlijck in arbitrage brengen off in rechten trecken. Den tijd geeft ons ... judicie. Wilt oock helpen, dat mijn oudste zoon⁴ t'huis magh comen. Hij cost mij daer te veel ende gewent sich ledich te sijn, t'welck twee groote quaden sijn.

1 Willem van Liere, heer van Oosterwijk.

2 Schuilnaam voor De Richelieu.

3 Codenaam voor Rotterdam.

4 Cornelis de Groot.

In margine schreef Grotius: Scribit mihi m. cancellarius Straelsundi XXV febr. cal vet.⁵: ‘Plures hisce diebus literae tuae mihi omnes recte redditae sunt. Ex quibus consiliorum ac rerum Gallicarum statum nobis accurate licuit cognoscere. Fateor equidem et me et caeteros illustrissimos dominos regentes dominos collegas meos, prudentissimus hisce tuis scriptis ac relationibus plurimum delectari. Quibus ut teipsum [et] nobis et aeternitati reddis commendatissimum, ita gratissimum etiam erit. Si id ipsum scribendi officium, ut omnino confidimus, in posterum quoque pari diligentia ac libertate prosequi perrexeris’.

Denckt om de papieren ende saecke met Caesar.

Adres: Mijn Heer Mijn Heer Reigersberg, raedt in den Hoogen Raide in Hollant In Den Hage.

In dorso schreef Van Reigersberch: Broeder de Groot, den 17 April 1637 wt Paris.

Extract wt een brieff van mijnheer den rijxcancelier.

5 No. 2984.