Briefwisseling van Hugo Grotius. Deel 8

2924. 1637 januari 15. Aan A. Oxenstierna².

Excellentissime Domine,

Remissus a rege³ est ad fratrem⁴ Chaudebonnus⁵ responsa non placitura adferens. Poposcerant et frater regius et Suessionensis⁶ urbes ad sui tutelam, ille Nametum aut Brestam aut Blavettam, firma Britanniae Armoricae loca externisque auxiliis receptandis idonea, et pro transitu Salmurium; alter Viridunum et Stenaium. Rex offert longe a limite sita et ad modicam vim cessura illi cum Salmurio Andegavum, huic Sanctimenulium et Vitriacum Francicum.

Cum tam multum distent postulata a concessis, dicitur rex Fontem Bellaqueum ire atque inde cum copiis fratrem versus, qui ultra Ligerim Cheram amnem transiturus et, si vim sentiat imminere, regni partes aulae hujus odio accensas petiturus dicitur.

Comes autem Suessionensis, si tuto ei Sedani esse non liceat, putatur Trajectum ad Mosam se recepturus non nolente Arausionensi principe⁷, qui non minus quam dux Bulionius⁸ suspectus hic est illius consilia et participasse et fovere.

In eo mimo, quem cardinalis⁹ regi nuper exhibuit, multa sunt dicta figurate in fratrem regium, sententiaeque omnes directae ut penitus infigeretur regis animo, exitiosam esse regibus ac regnis omnem adversus detrectatores obsequium quantumvis sanguine proximos misericordiam.

Dux Bernhardus¹⁰ in Barrensi agro locisque circumsitis ubi militem disposuerit, huc se promittit venturum. Feuquerius¹¹, qui jam hic est, ne Davausio¹² cedat, mavult secundum a duce Bernhardo imperium ex pactis nimirum Parisiensibus¹³, quam legationem, quod an et rex sit probaturus incertum adhuc est.

Interim friget Coloniae Guenettius¹⁴, frigent et negotia: neque pro legatis

2 Gedrukt Epist., p. 294; Oxenst. Skrifter 2. afd. II, p. 295.

3 Lodewijk XIII van Frankrijk.

4 Gaston Jean-Baptiste de France, hertog van Orléans.

5 Claude d'Eurre du Puy-Saint-Martin, heer van Chaudebonne.

6 Louis de Bourbon, graaf van Soissons.

7 Frederik Hendrik.

8 Frédéric Maurice de La Tour d'Auvergne, hertog van Bouillon.

9 De Richelieu.

10 Bernhard, hertog van Saksen-Weimar (1604-1639), veldheer in Franse dienst.

11 Manasse de Pas, markies van Feuquières.

12 Claude de Mesmes, graaf van Avaux.

13 Bedoeld zal zijn het verdrag tussen Lodewijk XIII en Bernhard, hertog van Saksen-Weimar, gesloten op 27 oktober 1635.

14 Martio, kardinaal Ginetti, pauselijk afgezant naar de vredesconferentie te Keulen.

[p. 26]

Gallicis¹ literas commeatus misit Hispanus², sed significavit probaturum se ratumque habiturum, quicquid facturus est imperator³.

Ab Anglia literae nunciant Arundelium⁴, qui eo jam advenit, adferre conditiones ab imperatore, nec plane malas, nec tamen quales optaverat: id est, ut ego suspicor, restitutionem Palatinatus Inferni in praesens et gratis, Superni post pecuniam aliquam Bavaro⁵ redditam, hac lege ut romana religio introducatur et ecclesiasticis reddantur pridem erepta: spem praeterea electoratus, si stirps mascula Maximiliani defecerit.

Pater tamen Iosephus⁶, in quem se cardinalis exonerat, sicut de Anglis bene sperare se ait, ita de Suedis inclementer loquitur, quos ait contra fidem rege inconscio aures praebere hostibus.

Ego cum datur occasio, non cesso ostendere nostros ab omni vinculo cum Gallia liberos, tamen omnia ad id, quod in commune expedit, dirigere.

Captus est vir nobilis⁷ literas a fratre regio ad Suessionensem ferens materiam haud dubie cardinali praebituras, ut non se sed regni quietem regisque jus impeti ostendat. Pecuniam ab Arausionensi datam Suessionensi mutuam, an ex vero feratur, nescio.

Indutias Hanovienses ad Majum usque probatas ab imperatore intelligimus.

Meti post occlusam curiam etiam primi praesidis⁸ domum milite sepsit Valetta⁹, nequis inde jus petat, neque tamen Tullos discedunt senatores, quod a rege, quo major sibi esset auctoritas, Valetta impetrarat.

Comes Egmondensis¹⁰ in Angliam mittit, aliquam e Palatina Domo conjugem filio suo¹¹ moliens.

Multi hic damni dedit glacies plurimis navibus et quod inerat vino in amne corruptis.

Gallasii¹² copiae quaedam circa Argentoratum creduntur esse, ut Rhenum

1 Alphonse Louis du Plessis de Richelieu, kardinaal-bisschop van Lyon (1628-1653; geb. 1582), Claude de Mesmes, graaf van Avaux, en Manasse de Pas, markies van Feuquières. Over de benoeming van de Franse gezanten had Johan van Euskercke op 5 december 1636 aan de Staten-Generaal het volgende geschreven: ‘De Heere Card.¹ van Lyons ende de Heeren van Avaux ende Fequieres sijn eyndelyck naer veele deliberatien genomineert voor Commissarissen van Sijne Ma.^t van Vranckrijck totte generaele pacificatie, waer van de meergemelte Heere Ambassadeur (i.c. Charnacé) last heeft uwe Hoog: Moog: te verwittigen. De Heere van Avaux meende niet te gaen, en hadde alreede eenige van sijne dienaers afgedanckt, maer dat in sijne plaetse gesurrogeert soude worden de Heere van St. Chaumont ofte wel de voorsz. Heere van Charnacé ...’ (ARA, Staten-Generaal, Lias-Frankrijk, no. 6764).

2 Philips IV van Spanje.

3 Ferdinand II.

4 Thomas Howard, graaf van Arundel.

5 Maximiliaan I, keurvorst van Beieren (1573-1651).

6 François Leclerc du Tremblay, de bekende vertrouweling van De Richelieu.

7 De Rhodes; niet nader geïdentificeerd.

8 Antoine de Bretagne (†1638); zie voor het relaas Zeller, La Réunion de Metz à la France, 2^me partie La Protection. Paris 1926, p. 285.

9 Louis de Nogaret d'Epernon de La Valette.

10 Lodewijk, graaf van Egmond (1600-1654), prins van Gavre, baron van Hamaide, heer van Fiennes, Armentières enz., kamerheer van Philips III van Spanje. In 1632 had hij zich aangesloten bij de samenzwering van de Zuidnederlandse adel tegen Spanje. In 1634 vluchtte hij naar Parijs.

11 Philips Lodewijk, graaf van Egmond, prins van Gavre (†1682).

12 Matthias, graaf Gallas, bevelhebber in dienst van de keizer.

[p. 27]

transeant, et ipse Gallasius Basileae exspectatur internis Galliae motibus frustra speratis ad priora consilia rediturus.

Ab Heufdio¹ petiit pater Iosephus, ut Sublimitati Tuae scriberet satisfactum sibi de pecunia regno Suedico debita, quod a monitore Sanctichaumontio² profectum credibile est; at ille respondit non posse se id facere, priusquam certiora videat, quam sibi hactenus videre contigerit.

Ager Galliae, qui deseri passim ceperat, ejus tributi, quod taliam vocant, ad viginti milliones levatur; id damnum sarcietur auctis oneribus vini, ligni, salis et rerum aliarum, quarum omnes indigent.

In hoc ipso articulo accipio Sublimitatis Tuae literas Stocholmae 19 Novembris datas³, pro quibus ut et pro perpetua Sublimitatis Tuae cura in me edocendo ornandoque gratias ago immortales propiora jussa, ubi res ferent, opperiens.

De legatis Coloniam mittendis quae in utramque partem disseruntur, ea, qua debeo, fide transcripsi.

Deus, Excellentissime atque Illustrissime Domine, res reginae⁴, regni Tuaeque Sublimitatis sospitet.

Tuae Sublimitatis cultor devotissimus
H. Grotius⁵.

1 Johan Hoeufft, bankier te Parijs en Zweeds zaakgelastigde.

2 Melchior Mitte de Miolans, markies van St. Chaumont.

3 No. 2858 (dl. VII).

4 Christina van Zweden.

5 Onderschrift en naam ontbreken in de uitgave der Epist.

Lutetiae, 5/15 Ianuarii 1637.

Chavigniacus, Butillerii filius⁶, non tantum apud fratrem regium, qui ei ad tempus arrisit, in odio est, sed et apud regem ipsum plane refrigeratus, quod quae promiserat adeo praestare non potuerit, ut contra accenderit offensas.

Cardinalis Riceliacus in rebus est perplexis. Mittit Monbasonium⁷ ad fratrem regium, Botruium⁸ ad comitem, ut eos aut placandi aut fallendi vias inveniat.

De Turca⁹ velim vera esse, quae mittit Marinus¹⁰. Sed qui hic fidem habent, rumores ajunt Ragotskium¹¹ in clientelam Turcae se transtulisse, sub lege Bethelemio¹² bona, quae habuit, restituendi.

In Italia non Placentinus modo ager, sed et Parmensis territorii bona pars ab Hispano tenetur.

Largitionibus id agunt Galli, ut conditiones duras Rhaetorum primoribus et per eos plebi approbent. Sed hae artes non semper succedunt et, ubi innotescunt, plures inimicos quam amicos parant. Sicut nunc in Batavis actum est, ubi qui pecunias a Charnassaeo¹³ acceperant, coguntur dicere quantum et quam ob rem.

6 Léon le Bouthillier, graaf van Chavigny, zoon van Claude le Bouthillier, heer van Pont en van Fossigny.

7 Hercule de Rohan, hertog van Montbazon (1568-1654).

8 Nicolas de Bautru, graaf van Nogent.

9 Amurath IV, sultan der Ottomanen.

10 Charles Marin of Marini, Zweeds nieuwsagent in Zwitserland.

11 Georg Rákóczi, vorst van Zevenburgen.

12 Stephanus (Istovan) Bethlen von Iktar.

13 Hercule Girard, baron van Charnacé; vgl. ter zake VII, p. 486 en n. 10 aldaar.

[p. 28]

Miros questus quotidie audio de milite ducis Bernhardi, cui minus dicunt esse et fidei et humanitatis quam ipsis Croatis.

Adres: Axelio Oxenstiernae, Sacrae Reg. Maj. Regnorumque Sueciae Senatori et Cancellario.