Briefwisseling van Hugo Grotius. Deel 8

2989. 1637 maart 12. Aan A. Oxenstierna⁷.

Excellentissime atque Illustrissime Domine,

Quod reversus ab Anglia apportavit Ogerius⁸ non parvo discrimine remotum ab eo, quod Galli praeformaverant partim ex ore comitis Licestrii⁹, sed uberius postea ex praefecto aerarii Bulionio¹⁰ intellexi.

Vult rex Angliae¹¹ suarum navium quindecim utendas dare Palatino¹², et Galliae rex¹³ iis ntvibus alias adjungere subditis suis liberum facit. Paratus ad hoc est polliceri se neque recta neque obliqua via adjuturum res imperatoris¹⁴ aut Hispani¹⁵, neque seorsim ulla cum illis pacta facturum, permissurum se, ut, quibus bellum cum imperatore Hispanoque est, iis militem scribere per Britanniam liceat, sed ad definitum numerum haud sane, ut audio, magnum.

7 Gedrukt Epist., p.307; Oxenst. Skrifter 2. afd. II, p. 321.

8 René Augier (Oger), Engels agent in Frankrijk.

9 Robert Sidney, graaf van Leicester, extra-ordinarius Engels gezant in Parijs.

10 Claude du Bullion, surintendant des finances.

11 Karel I.

12 Karl Ludwig, keurvorst van de Palts.

13 Lodewijk XIII.

14 Het nieuws van de dood van Ferdinand II was nog maar juist in Parijs bekend geworden (zie brief no. 2987 dd. 12 maart aan L. Camararius); hij werd opgevolgd door zijn zoon Ferdinand III.

15 Philips IV.

[p. 152]

Vicissim petit, ne Suedi, Galli, Batavi absque ipsius conscientia assensuque bellum aut indutias faciant, donec eorum omnium instituatur conventus, Danique insuper, in quo constituant singuli quas putent pacis leges aequas suisque rebus convenientes fore invicemque se obligent, nisi ea obtineantur, arma se non posituros.

Is conventus ut intra tres menses habeatur, postulata deinde omnium intra mensem perferantur ad imperatorem, qui ea nisi acceptet, tum Angli ad arcendam inferendamque vim cum aliis illis omnibus foedus se facturos, cujus jam nunc conditiones perscriptae sunt, spondet.

Intelligo inter alia aperte eos voce scriptoque testari eo se tendere omnia, ut protestantibus quae habuere restituantur. In illis omnibus esse et Vespasianum¹ puto².

Video haesitare Gallos, an ob hanc accessionem se ad bellum trahendum obstringere debeant. Sed si omnino hac aestate bellorum fortunam experiri decreverunt, apponent forte lucro³ quantulumcumque est, quod offertur.

Propositum autem hoc ipsis multae sunt conjecturae. Primo confirmor in eo, quod scripsi antehac⁴ legatos hinc Coloniam non ituros ante Septembrem mensem, quanquam imperatoris legati Fuggerius⁵ et Curtius⁶ itemque ab Hispano duo Mediolanenses⁷ parare se ad pascha dicuntur.

Dux Vinariensis⁸ ait suum exercitum esse X millium; totidem alios addi a rege, quod his temporibus multum est. Queritur tamen toto millione in stipendium promisso fraudari se a Bulionio.

Cardinalis Valetta⁹ alium habiturus est exercitum; ambo pabuli tempus nec quicquam ultra exspectant.

Qua parte ad Pyrenaeos montes Aquitanicus accedit Oceanus, prope a Fontarabiae, quod nunc flumen Hispaniae Galliaeque est terminus, castellum Talantiguinum nomine struxerat Hispanus; id ei dux Valetta¹⁰ 24 Februarii eripuit et solo aequavit. Id Gallis spem facit et cetera, quae ibi sunt, Hispanorum castella, quorum praecipuum est Socovae, posse recuperari: quod si fiat, haud magni futura sint pretii, quae Gallorum alibi ex hoc bello tenet Hispanus, dum vero et imperatoris mors¹¹, quam multae literae nuntiant, spem facit Gallis fore, ut mandatis, quae de pace cum Suedis conficienda data fuere, per mandantis mortem exstinctis haud facile reviviscat negotium, quod regi Hungariae¹² de jure ad romanum regnum controversiam putent motum iri a Suedis non minus quam a Gallis fit Anglisque.

Interea per Germaniam prosperos Suedorum successus animo praesumunt flagraturasque bello ipsas domui Austriacae avitas terras. Ita domestici mali

1 Codenaam voor Pommeren.

2 Het woord ‘puto’ staat in de tekst in cijfer: 82.81.77.59.1009.

3 Vgl. Horatius, Carm., I, 9, 14.

4 Zie no. 2983, p. 141.

5 Johann Ernst Fugger.

6 Ferdinand Siegmund Kurz.

7 Francisco de Mello en Antonio Ronquillo.

8 Bernhard, hertog van Saksen-Weimar.

9 Louis de Nogaret d'Epernon de La Valette.

10 Bernard de Nogaret, hertog van La Valette.

11 Ferdinand II, gestorven op 15 februari: vgl. no. 2987 dd. 12 maart aan L. Camerarius.

12 Ferdinand III; vgl. no. 2987, p. 149 n. 8.

[p. 153]

sensu venturos ad accipiendam pacem qui nunc deberi sibi putant, ut eam¹ ipsi dictent.

Rex pecuniae faciendae praeter ingentes illas mutui nomine collationes in oppida vicosque descriptas nova edicta magno numero - quadraginta arbitror - in alias provincias mittit. Rhotomagum ipse perfert, ubi qui jussibus ejus obstiterant senatores poenas dant intempestivae libertatis, septem munerum functione interdicta, duo amissis dignitatibus non servato, quod pro ipsis pependerant, pretio. Id linguarium mutos faciet alios.

Scriptum², quod ab electore est editum Palatino, non mitto; multa credo habere exempla D. Camerarium³; ego unum, quod habeo, descripsi ex eo, quod legendum mihi dederat Anglicus legatus⁴.

Locum conventui illi, quem Angli animo conceperunt, destinari Hamburgum video. Galli dant operam, ut controversia de mari Anglos inter Batavosque ad quietem certe temporariam deducatur, quod sane necessarium judico neque desino allaborare.

Itali omnes vellent spectatores esse eorum, quae agentur per Germaniam atque ipsi interim otio frui aut ex convento aut versis illuc bellantium viribus. Parmensis⁵ praeivit, cujus urbem Placentiam tenebat Ethruscus⁶, sed praesidio stipendium Hispanus dabit.

Vallis Telina inde a Comensi lacu, inde ab ea parte, quae Rhenum fundit, assilitur aegre res sustentante Rohanio⁷, cujus inopiae medentur nonnihil Veneti.

Qui ducis Vinariensis norunt res ajunt equites ei esse bis mille et centum, peditum per praesidia distributa millia quatuor. Sed haec augentur in majus, nequid desit, quo Suedi animari possint ducendum ad bellum, Dolae urbis obsidium repeti velint Gallici Burgundiones. Sed patientia, machinarum usus, obsidendi oppugnandique artes unde Gallis? Dux Longavillanus⁸ arcem quandam - Fauciniaca dicitur - Catalauno Campaniae non procul oppugnat.

Fuit apud me pater Menotus⁹, in aula Sabaudica valde potens Iesuita. Ait et bellum et pacem Suedorum in manu esse. Certum illud ait de monnacho in¹⁰ Tulipam¹¹ hinc misso¹².

Comiti Suessionensi¹³ cum affinitate cardinalis¹⁴ ostentatur spes dignitatis comitis stabuli. Rex in acta parlamenti referri jussit se ei ignoscere ejusque comitibus - sicut et fratri suo¹⁵ se ait ignovisse - dummodo intra mensem faciat, quod subdito convenit. Ita indulgentiae regiae beneficium ei velut per vim ingeritur.

1 De uitgave der Epist. heeft ‘tum’.

2 Zie voor dit geschrift no. 2982, p. 136 n. 8.

3 Ludwig Camerarius, Zweeds gezant in Den Haag.

4 Wellicht John Scudamore, ordinarius Engels gezant in Parijs.

5 Odoardo Farnese, hertog van Parma.

6 Ferdinando II de Medici, groothertog van Toscane.

7 Henri, hertog van Rohan.

8 Henri d'Orléans, hertog van Longueville.

9 Pierre Monod.

10 De woorden ‘de monnacho in’ staan in de tekst in cijfer: 10.74. 16.15.24.29.12.14.59.79.6. Bedoeld wordt Simon Bachelier.

11 Codenaam voor Spanje.

12 De woorden ‘hinc misso’ staan in de tekst in cijfer: 14.37.24.12. 61.71.1080.40(=42).

13 Louis de Bourbon, graaf van Soissons.

14 De Richelieu.

15 Gaston Jean-Baptiste de France, hertog van Orléans.

[p. 154]

Nec desunt minae in contumacem. Etiam aulae magisterium, quem honorem ille habuit hactenus, in Condaei filium¹ transfert curiosorum destinatio.

Miror ex certis testibus me cognoscere partem maximam classis, per quam ora Neapolitana ac vicinum mare a Gallorum vi defensum est, constitisse ex Batavis, qui captos se ajunt, et capti sunt non bello, sed magna mercede. In ea republica tum alia quaedam tum res maris, qua ea stat maxime, curatur satis negligenter.

Habet suos Mediolani homines Sabaudus² itemque Genuae et Florentiae, quos satis notos illis tolerari gens suspicax Itali ad parum fidae cum Gallis amicitiae argumentum trahunt. Qui aliquid de Tuscis consiliis scire videri volunt, ajunt id apud Clodium³, ut Tullius⁴ et Numa⁵ sequerentur in manu⁶ Oryza⁷. Ego id non affirmaverim.

Ad exemplum Galliae in Neapolitano etiam regno dignitates magno venire incipiunt.

Dicitur qui Mediolano praeest, Leganesius⁸, octo millibus transitum Helvetios romanenses poscere, sed haec minora sunt. Id, quod maxime me torquet, est ne⁹ Lactucae¹⁰ et Angli¹¹ aliquid nos celent¹².

Dux Vinariensis pergit se commendare Tuae Sublimitati suumque praedicare in rem Suedicam studium. Ait se Gallis qua potest uti.

Rex Angliae consuluit judicum praecipua auditoria, an jus ipsi esset sine parlamento indicere, quae exigit regni necessitas. Responsum tulit, quale voluit. Sed in praesens laetum, ob favorem in domum Palatinam, quo postremo sit evasurum rescisso vetere principem inter populumque benevolentiae vinculo, dies docebit.

Rediere a Floristano Galli, id in Sardinia municipium turrisque est, quam captam diruere nullo alio facto ibi operae pretio.

Haec habebam, Excellentissime atque Illustrissime Domine, cum precibus ad Deum pro reginae¹³, regni Tuaeque Sublimitatis rebus prosperrimis.

Tuae Sublimitatis cultor devotissimus
H. Grotius¹⁴.

1 Louis de Bourbon, prins van Condé; vgl. no. 2983, p. 142 n. 9.

2 Vittorio Amedeo.

3 Codenaam voor Spanje.

4 Codenaam voor Lotharingen.

5 Codenaam voor de Palts.

6 De woorden ‘sequerentur in manu’ staan in de tekst in cijfer: 32.74.18.75.103.66.33.78.77.69.4. 37.24. 61.27.78.48.

7 Codenaam voor Urbanus VIII.

8 Diego Mexia Felipes de Guzmán, markies van Leganés.

9 Het woord ‘ne’ staat in de tekst in cijfer: 78.75.

10 Codenaam voor Frankrijk.

11 De woorden ‘et Angli’ staan in de tekst in cijfer: 74.77. 80.78.96.74(=71).

12 De woorden ‘nos celent’ staan in de tekst in cijfer: 31.59.76. 12.98.60.74.78.68.

13 Christina van Zweden.

14 Het onderschrift ‘Tuae Sublimitatis ... H. Grotius’ ontbreekt in de uitgave der Epist.

Lutetiae, 2/12 Martii 1637.

Adres: Axelio Oxenstiernae, Sacrae Reg. Maj. Regnorumque Sueciae Senatori et Cancellario.