Briefwisseling van Hugo Grotius. Deel 6

2230. 1635 augustus 10. Aan N. van Reigersberch².

Mijn Heer,

Binnen een dagh oft twee heb ick veele van uE. brieven gecregen, van den 16 July³, van den 21⁴ ende een sonder date⁵. Noch twee aen Constans⁶. UE. moet gedanckt sijn van de groote naersticheit ende seer particuliere advysen.

Mijn geloof is, dat Latou⁷ niet en soeckt de vriheeit van⁸ Rose⁹ oft Cimon¹⁰. Calaber¹¹ misschien is oock daertoe gesint. Eusebius¹² ende de zijnen spreecken van Gracchus¹³ wel, hoewel de andere Latouvercoopers grof aengaen. 't Gebeurt nu veel, dat men schijnende oneens¹⁴ te sijn eens¹⁵ is.

2 Hs. Amsterdam, UB., coll. RK., H 18 d. Eigenh. oorspr. Niet ondertek. Antw. op nos. 2183, 2191 en - waarschijnlijk - 2193; beantw. d. no. 2253.

3 No. 2183.

4 No. 2191.

5 No. 2193.

6 Pseudoniem van Maria van Reigersberch.

7 Codenaam voor Frankrijk; Van Reigersberch heeft er ‘Vranckrijck’ boven geschreven.

8 In de tekst in cijfer: 1236. 81.66.8.14.33.112.106.77.265. 114. met de ontcijfering door Van Reigersberch erboven geschreven.

9 Codenaam voor Duitsland; Van Reigersberch heeft er ‘Duytslant’ boven geschreven.

10 Codenaam voor Staten-Generaal = de Republiek; Van Reigersberch heeft er ‘Neerlant’ boven geschreven.

11 Schuilnaam voor Frederik Hendrik; Van Reigersberch heeft er ‘Or.’ boven geschreven.

12 Schuilnaam voor De Richelieu; Van Reigersberch heeft er ‘Card.’ boven geschreven.

13 Schuilnaam voor Frederik Hendrik; Van Reigersberch heeft er ‘Prins’ boven geschreven.

14 In de tekst in cijfer: 73.78.104.35.32. met de ontcijfering door Van Reigersberch erboven geschreven.

15 In de tekst in cijfer: 33.57 (moet zijn: 52).24.67. met de ontcijfering door Van Reigersberch erboven geschreven.

[p. 156]

Ick en weet niet, oft uE. gesien heeft het antwoord te Brussel gemaect tegen het eerste manifest van den coning¹; daer comt op het laeste een passagie uit de Fransche historie van Duplaix². ‘Dieu veuille’, seit hij spreeckende van de Hollanders, ‘que leurs mauvais exemple ne leur armes mesmes aprez que nous aurons assez travaillé pour les affranchir de la domination estrangère, ne soyent funestes à la France. Certes les superbes républiques des nations fières, sont très pernitieuses voisines aux monarches, parceque touts les hommes ayment naturellement leur liberté et la croyent mieux maintenir en democratie et soubs le gouvernement populaire’. Ick meen, dat Neeff³ ende Vindex⁴ beyde Mustafa Bassa⁵ wel willen houden ende Pindarus⁶ om de Tulipe⁷ buyten Simonides⁸ te houden ende Cimon gedwee te maecken.

Op Manlius⁹ maect men hier staet. 't Is een gierig mensch. Soo veel ick verstae was den inval van¹⁰ hier in Mustafa Bassa¹¹ schriftelijck gestelt, maer niet geteickent.

Van den hertogh van Rohan¹² wert hier seer treffelijck gesproocken ende dat om Gracchus te meer te denigreren. Hij heeft den III July bij Matz den vijant wederom gematigt, eer de Spaignaerden bij de keysersche quaemen¹³; daernae de Spaensche tegengetrocken, die den tweede July geweecken sijnde ontrent het fort de Fuentes, 't leger, dat sij daer hadden, in brant hebben gesteecken, daernae hij haer volgende heeft ontrent 200 bij Baden in Bormio geslagen, waerdoor verschrickt sijnde die in Valdemonasterio waeren haer ander leger bij 't fort S.^t Marie mede in brant hebben gesteecken ende sijn geweecken nae Tirol, alwaer den hertog van Rohan haer vervolgt, de boeren met hem soeckende te accorderen; soodat nu den vijant is uit de Valteline, Bormio ende Valdemonasterio, dat is uit al het Grisonsche gebiet, door de resolutie van den hertogh van Rohan van overal den vijant te soecken ende slaen.

In Duitschlant, aen dese sijde van den Rijn sijn t'saemengevoecht den car-

1 Knuttel, Pamfl. no. 4363, p. 16. Voor het ‘eerste manifest’ van Lodewijk XIII zie Merc. Franç. XX, p. 933; zie ook no. 2135, p. 11 en n. 16 aldaar.

2 Scipion Dupleix (1569-1661). Zijn Histoire générale de France depuis Pharamond jusqu'à présent, avec l'état de l'Eglise et de l'empire et les mémoires des Gaules depuis le déluge jusqu'à l'établissement de la monarchie française, Paris 1621-1643 in 5 vol. was bezig te verschijnen: in 1635 kwam het vierde deel van de pers; in 1652 voegde Dupleix als zesde deel toe: Continuation de l'histoire du règne de Louys le Juste treiziesme du nom, Paris.

3 Frederik Hendrik; vgl. A. Fox, Hugo de Groot en de Gravin van Hohenlohe-Langenburg in Ned. Archievenbl. 1962 1^o afl., p. 40.

4 Codenaam voor Frankrijk; Van Reigersberch heeft er ‘Vr.’ boven geschreven.

5 Codenaam voor de Zuidelijke Nederlanden; Van Reigersberch heeft er ‘Ned. onder Spaeng.’ boven geschreven.

6 Codewoord voor oorlog; de betekenis is door Van Reigersberch erboven geschreven.

7 Codenaam voor Spanje; Van Reigersberch heeft er ‘Spaenge’ boven geschreven.

8 Codewoord voor geld; Van Reigersberch heeft er ‘gelt’ boven geschreven.

9 Schuilnaam voor Adriaen Reyniersz. Pauw; de naam is door Van Reigersberch erboven geschreven.

10 In de tekst in cijfer: 323. 55.62.69.27.45. 114. met de ontcijfering door Van Reigersberch erboven geschreven.

11 Van Reigersberch heeft er ‘Nederlant onder Spaenge’ boven geschreven.

12 Henri, hertog van Rohan; hij opereerde met succes in de Veltlin.

13 Vgl. hierover no. 2210, p. 126.

[p. 157]

dinael de la Valette¹ ende hertogh Bernhard² ende is door de hoochdragenheit van den cardinael den anderen - die d'avantgarde van 't geunieerde leger leiden sal - niet weinig geoffenseert. Door dese gevouchde macht, die alle ... kens was, hebben de keiserschen 't beleg van Tweebrugh verlaeten. Hebben oock Keisersluter geruimt ende sijn geweecken op Worms, alwaer ick vrese, dat 't gunt van Ments al over eenigen tijd geseit is, waer sal vallen. Want het krijgsvolck van de onsen is uit de stad nae het fort, dat op een hoochte terzijde legt, geretireert. Men schrijft, dat den coning van Hongeren³ selff daer comt. Den hertogh van Lotharingen⁴ blijvende bij Remiermont ende La Force⁵ bij 't Spinet (?) met weinig macht, sullen malcander niet veel quaeds doen. De stadt van Straesburg had dese dagen, doen den vijant daerontrent noch soo sterck was, geschreven aen den coning⁶, dat de saecken soo blijvende, den coning niet vremd en moste vinden, indien sij de paix van Pirne⁷ ofte eenige naerder articlen, die haer gepresenteert wierden, aennaemen. Hierop heeft den coning datelijck aen haer gesonden met groote beloften.

Den ban ende arrièreban, die men hier vast beschrijft, sal niet veel uitmaecken. Daer comen te veel excusen. In 't ende Julij is een cleine intocht gedaen in 't Cambresis, maer het volc, dat weinig was, is sonder iet uitgerecht te hebben, terugge getrocken. 't Was maer divi causa.

Des paus nuntii, soo hier, als te Wenen⁸, trachten de saecke tot een stilstant te brengen tusschen de twee croonen. Men slaet voor, dat het hertogdom Bar soude blijven aen den coning, Lorraine gedemanteleert sijnde gerestitueert soude werden aen den hertogh. Als dat waer, soude den coning van Spaigne de passage daer houden. Soo Aerdbesie⁹, Lely¹⁰, Sultan Achmet¹¹ malcander trouw waeren, souden de Rose¹² ende Cimon wel op een goede voet aen Stesichorus¹³ cnoopen.

Ick wilde wel weten, hoe de saeck van monsieur de Saumaise¹⁴ is afgehandelt. Ende wat in Serranus'¹⁵ saeck vorder sal passeren.

1 Louis de Nogaret d'Epernon de La Valette.

2 Bernhard, hertog van Saksen-Weimar.

3 Ferdinand, de zoon van keizer Ferdinand II.

4 Karel IV, hertog van Lotharingen.

5 Jacques Nompar de Caumont, markies van La Force.

6 Lodewijk XIII van Frankrijk.

7 Zie no. 2131, p. 3 n. 8.

8 Ordinarius nuntius van Urbanus VIII was te Parijs Giorgio Bolognetto, extraordinarius nuntius Giulio Mazzarini (Jules Mazarin); nuntius te Wenen was Malatesta Baglioni, bisschop van Pesaro.

9 Codenaam voor Zweden; Van Reigersberch heeft er ‘Sweeden’ boven geschreven.

10 Codenaam voor Denemarken met de naam door Van Reigersberch erboven geschreven.

11 Codenaam voor Engeland met de naam door Van Reigersberch erboven geschreven.

12 Van Reigersberch heeft er ‘Duitsl.’ boven geschreven.

13 Codewoord voor vrede met de betekenis door Van Reigersberch erboven geschreven.

14 De Franse filoloog Cl. de Saumaise -Salmasius- bezette sinds november 1632 de leerstoel van Scaliger te Leiden; de tegenwerking, die hij met name van zijn jaloerse collega Daniel Heinsius ondervond, en de bezwaren van het klimaat hier te lande wekten het verlangen bij hem naar zijn vaderland terug te keren. In september 1635 vertrok hij met verlof van curatoren voor enige tijd naar Parijs en Dyon, keerde in de lente van 1637 naar Leiden terug en verliet in 1640 de universiteit opnieuw, thans voorgoed.

15 Schuilnaam voor Adriaen Pauw, die na zijn missie met Johan de Knuyt naar Parijs nog steeds tevergeefs op terugroeping wachtte.

[p. 158]

Meer niet dan onser aller gebiedenis aen alle de vrunde.

Den 10 Mey (sic) 1635.

Adres (met andere hand): Mijn Heer Mijn Heer Reigersberg, raedt in den Hogen Raet in Hollant in den [Hage].

In dorso schreef Van Reigersberch: broeder de Groot den X Mey 1635.