Briefwisseling van Hugo Grotius. Deel 5

1844. 1633 juni 1. Aan J. de Cordes⁵.

Quam ad me dedisti 5 Maji epistolam, vir reverende, ea quo longior est, eo - quod de Ciceronis ac Demosthenis solebat orationibus dici - est melior mihique gratior. Vobis primum amicis nihil non debeo, qui rem susceperitis difficilem efficiendi, ut absentis haberetur ratio apud homines etiam praesentibus saepe surdos. Mihi pro magno bono est tantam in me fidem tot virorum optimorum, id est dissimillimorum harpyis aerarii, conspexisse.

Suecicae res regis fortissimi morte⁶ non quidem interierunt, ut quo mortuo vicisse ipsis contigit, sed tantum inclinatae sunt, ut qui optime sunt animati, unde erigi possint, nisi aut Gallia in bellum prorumpat, aut hostibus fata discordiam injiciant, videre se negent.

Viro extra omnem comparationis aleam posito Bignonio⁷, si memoriam mei tuo auxilio expergefieri poscerem, injuriam facerem constantiae ipsius, in qua ille velut sede solida virtutes caeteras collocavit. Patietur vir maximus hoc me solatium multis adversis opponere, quod in illius animo vivere me confido, quem ego supra saeculum hoc supraque omnem, quamvis ingeniorum feracissimam, Galliam pono.

Vidi hic Wybium⁸ res in Gallia Danicas curantem, quocum dolorem meum super domini des Hayes⁹ luctu miscui. Spero de prima moeroris vehementia decessisse aliquid per rectam rationem, per tui similes amicos, per diem denique.

5 Gedrukt Epist., p. 113; Ep. ad Gallos, p. 317. Beantw. d. no. 1866.aant.

6 Gustaaf II Adolf was op 16 november 1632 in de slag bij Lützen gesneuveld.

7 Jérôme Bignon; zie over hem III, p. 154 n. 5.

8 Peder Vibe (± 1596-1658), Deens diplomaat.

9 Antoine de Hayes; zie no. 1805, p. 83 n. 10.

[p. 132]

Castellinovii¹ tantam ex tanto fastigio calamitatem miseror; ingens documentum, quamvis eminentissimis, cuivis accidere posse, quod cuiquam potest.

Tertulliani per Rigaltium² tam propinquam spem nobis fieri gaudeo. Est is scriptor, unde multis eruditis abunde sit materiae, in qua se experiantur. Sed inprimis beas me isto de Clementis Romani epistola³ nuntio. Quaerenda sunt per omnes recessus ista primi saeculi multum de apostolico auro retinentis fragmenta nec abjicienda statim, si quid forte allevit adultera manus, sed, quod in metallis fieri solet, periti artificis manu separanda scoria a materia puriore. Utinam vero ex Sirmondo⁴, aut si quis est in illo grege illi similis, impetrari posset, ut nobis darent Barnabae illam Epistolam, ex qua testimonia sunt apud Clementem Alexandrinum⁵; nam esse penes ipsos ex Sirmondo discere memini.

Residua historiae pertinentis ad controversiam, quae in Anglia nata, in Galliam transiit, libens agnovi. Sed quis tandem ille Petrus Aurelius⁶, si tamen nosci sine suo periculo potest? An Sancyranus⁷, an de Sancto Germano⁸, an alius? Mirarer ab episcopis vestris tam male vindicari vindicem suum, nisi jam pridem vidissem eos dignitatis suae esse immemores. Vides, quid sit regis aures animumque illis tradidisse, qui gloriae sibi ducunt episcoporum jura imminuere.

De eo quod dixit Sirmondus facile patior stari librorum veterum auctoritati. In Oriente constat unctionem semper cohaesisse baptismo; quando in Occidente sejungi coeperit, dignum est inquisitu; forte non multo serius quam baptizari infantes coepere: ut scilicet, ubi fari coepissent, ipsi sponderent, quod pro ipsis spoponderant alii, et sic constaret Ecclesiae ductori de his, qui ad castra ipsius accesserant. Caeterum, ni fallor, longe majoribus ac validioribus fundamentis inaedificata est episcopalis eminentia, ut ecclesiis primum singulis ex uno duce unitas constaret, deinde et plures simul inter se episcoporum conventu aut certe consensu colligerentur, ipsum denique illud corpus per totum terrarum orbem diffusum formatarum commercio cohaereret, non alia in re magis ad miraculum

1 Charles de l'Aubespine, markies van Châteauneuf; vgl. no. 1820, p. 79 n. 6.

2 De Franse geleerde Nicolas Rigault; over zijn Tertullianus-editie zie no. 1828, p. 111 n. 5.

3 Clemens I, heilige, paus (± 91-± 100); het enige geschrift van Clemens, waarvan de authenticiteit vaststaat, is de lange brief aan de Corinthiërs, de prima Clementis (Migne, P.G. I kol. 201 vv.). De Griekse tekst werd in 1633 te Oxford gepubliceerd door de Engelse graecus Patrick Young -Junius- (1584-1652): Clementis ad Corinthios epistola prior.

4 De Franse jezuiet Jacques Sirmond; zie over hem III, p. 116, n. 1.

5 De zg. Brief van Barnabas gericht aan onbekenden door een anoniem auteur vindt men vermeld in de patristische literatuur van de 2de tot in de 9de eeuw. Voor bijzonderheden zie men het uitvoerige artikel van G. Bareille: Barnabé (Épître dite de saint) in Dict. de Théol. cath. II, kol. 416 vv. De eerste uitgave voorbereid door James Ussher (1581-1656), aartsbisschop van Armagh, werd door brand vernietigd. In 1646 gaf Isaac Vossius (1618-1689) de brief uit in zijn editie van Ignatius martyr onder de titel: Epistolae genvinae S. Ignatii martyris; quae nunc primum lucem vident ex bibliotheca Florentina. Adduntur S. Ignatii Epistolae, quales vulgo circumferuntur. Adhaec S. Barnabae Epistola. Accessit universis translatio vetus. Edidit, & Notas addidit, Isaacvs Vossivs. Amstelodami, Apud Ioannem Blaev, MDCXLVI.

6 Jean Duvergier de Hauranne, Petrus Aurelius De Hierarchia; zie no. 1821, p. 102 en n. 7 aldaar. Voor de bedoelde controverse zie ook no. 1866, p. 159 en nn. 8 en 9 aldaar en p. 160 n. 1.

7 Jean Duvergier de Hauranne was abt van Saint-Cyran.

8 Mathieu de Morgues, sieur de Saint-Germain (1582-1670); hij was een toegewijd dienaar van Maria de Medici en volgde haar in 1631 naar Brussel. Na de dood van De Richelieu in 1642 keerde hij naar Parijs terug.

[p. 133]

usque se exserente Christianorum veterum prudentia; cui post Deum immortalem accepto ferendum est, quod Ecclesia adhuc aliquid sui vultus retinet.

Opera Gulielmi de Sancto Amore¹, et quae ad res illius temporis, ut recte dicis, obscuras pertinent, in lucem protrahi ex usu est publico. Persidem Latianam vidi; Americam², ut scis, pridem, sed nostro sermone. Benjamini Itinerarium³ huc ad me misit literarum Orientalium Imperator⁴, duoque alia non minus utilia, Iosephi Iarchiadae Paraphrasin in Danielem⁵, et Hebraeorum itidem, Abrabinelis, Alschechi, Simeonis interpretamenta ad Esaiae caput apertissimum de Christi perpessionibus⁶; pro quibus omnibus multum illis debet res Christiana. Suavia haec mihi fuere otii oblectamenta. Sed ardebo, donec videam illam Clementis Romani Epistolam, cujus ergo jam in Angliam scripsi⁷.

Vale, vir reverende, et quem praesentem omnibus modis ornasti ac juvisti, etiam absentem ama.

Hamburgi Kal. Iuniis, ex novo Kalendario anni 1633.

1 Magistri Guillielmi de Sancto Amore .... Opera omnia ... in quibus ad defensionem ecclesiasticae hierarchiae et ad instructionem et praeparationem simplicium Christi fidelium de periculis novissimorum temporum agitur ... Studio Valeriani de Flavigny edita. Constantiae, apud Alitophilos. MDCXXXII. Vgl. no. 1866, p. 162 en n. 1 aldaar.

2 Resp. J. de Laet, Persia. Lugd. Bat. 1633, en id., Nieuwe Wereldt, Leyden Anno 1625.

3 Wellicht de latijnse vertaling van Benjamin ben Jona's Masaot schel Rabbi Benjamin, Itinerarium Benjaminis Latine redditum operâ Const. L' Empereur. Lugd. Batavorum, Ex Officinâ Elzeviriana MDCXXXIII, die juist was uitgekomen.

4 Wilhelm Schickard (1592-1635), orientalist en astronoom.

5 Joseph ben David Jachija of Jacchiades, Portugees rabbijn (1495?-1539). Grotius doelt hier op Paraphrasis Dn. Iosephi Iachiadae in Danielem cum versione et annotationibus Const. L' Empereur ab Oppyck. Amstelodami apud Ioannem Janssonium, 1633.

6 D. Isaaci Abarbanelis, et R. Mosis Alschechi Commentarius in Esaiae prophetiam XXX; Cum additamento eorum, quae R. Simeon è Veterum dictis collegit. Subjunctâ hujusmodi refutatione et textûs novâ versione, ac paraphrasi, authore Const. l'Empereur ab Oppyck. Lugd Bat. Bonav. & Abrah. Elzevirii 1631.
Isaac Abarbanel - Abravanel - (1437-1508) en Mozes Alschechi (1508-1600) zijn joodse bijbelcommentatoren; het gaat hier over hun commentaren op Jesaja 53.

7 Vgl. hierover p. 132 en n. 3 aldaar.