Briefwisseling van Hugo Grotius. Deel 4

1588. 1631 februari 16. Aan N. van Reigersberch¹⁵.

Mijnheer,

Uyt uE. rapport van den III^e deser verwacht ick van de Maes niet goeds. De voochden van Numerianus¹⁶ zijn nu soo goet als dye oyt sullen wesen. Maer daer is veel aen gelegen te weten, off zij hetgunt men voorheeft sullen doen als tot noot off garen. Wat Gallus¹⁷ belanght, ick vrese, dat het met hem sal gaen, gelijck hij eertijds seyde, dat het met andere ging, dye bij ons anders spraecken als bij hem. Evenwel heb ick redenen om te zyen, wat te doen sal staen. Eerst omdat ick voor mij ende voor de mijne dyen te weten, daer wij exercitie hebben van religie. Ten tweede om te letten op het huwelijcken van mijne dochter¹⁸, dye ick hyer niet en can geven dan aen roomschgesinden, 'twelck swaericheyt heeft. Ten derde om de

15 Hs. U.B. Amsterdam, coll. R.K. H 14 k. Eigenh. oorspr. Beantw. d. n^o. 1594.

16 Schuilnaam voor Amsterdam.

17 Frederik Hendrik.

18 Cornelia, later gehuwd met Jean Barthon, vicomte de Montbas (1613?-1696).

[p. 336]

onseeckerheyt alhyer, alsoo de periferatiën niet alleen, maer oock de renten op de stadt van Parijs onbetaelt blijven staen ende de nieuwe inventie van middelen niet en willen in de man.

Monsieur¹ blijft te Orléans sonder yet te doen ofte uyt te geven. Den coning is naer Compiègne door raedt van den cardinael², dye niet alleen zijne persoon, maer oock zijne goederen hyer niet en vertrouwt, hebbende oversulcx zijn bestel ontbloot van de beste meublen. Soo de saeck met Numerianus wel geluckte, soude eerst staen te sonderen, off men op versoeck van mijn ouders soude connen paspoort becomen, in welcke gevalle ick nae Compiègne soude gaen om oorloff te nemen als voor een reys uyt noot. Dan dit en moet niet getenteert zijn sonder vast te gaen om geen slapende honden wacker te maecken. Soo dan dit niet vallen en can, soude ick sonder adieu aen yemant te seggen gaen nae Rouaen als om mons^r Tresel³, dye veel affairen heeft, te helpen ende sijne saecken te recommanderen. Daer most dan een schip zijn - 't schip aengecomen zijnde te Havre de Grâce most aen mij te Parijs senden advys van de comste, - dat met de eerste wint met mij ging nae Amsterdam, alwaer ick dan comende garen voor een tijdt mijn coste soude coopen bij moey van Horen⁴, Simon de Rijcke⁵ ofte yemant dyergelijcke, totdat mijn huysvrouw hyer soude geïnt hebben, dat ons comt, eenige meublen vercocht ende ordre gestelt om de rest over te senden ende selff over landt te volgen. t'Amsterdam zijnde soude ick aen den guarde des seaux⁶ schrijven mijne bedanckinge vanwege 't goed van den coning alhyer ontfangen ende de excuse van het haestigh vertreck etc.⁷. De goede conversatie van D. Vossio ende Barlaeo soude mij meer waerdt zijn als hetgunt ick in Vrancrijck soude laeten.

De vrouw van Valckenburgh⁸ seyt mij, dat sij sedert de doot van haer man haer van d'heer Knuyt⁹ niet en heeft te beclagen. Hoope haer in 't regard van de prins¹⁰ soo te draegen, dat Sijn Ex^tie geen reden en sal hebben om anders te doen dan haer ende de haeren te favorizeren. Sij is wijs ende daer comende sal nae raedt luysteren.

Van des conings van Swedens¹¹ victorie zye ick wel uyt Camerarii¹² bryeff aen mij, dat soo vast niet en gaet.

1 Gaston Jean-Baptiste de France, hertog van Orléans en broer van Lodewijk XIII.

2 De Richelieu.

3 Daniël Tresel, uitgeweken remonstrant, die te Rouen een suikerraffinaderij dreef.

4 Giertgen Jacobsdr. de Rijck († 1639) trouwde in 1593 met Absolon Nicolaï, die reeds in 1594 overleed; zij hertrouwde in 1602 met Jan Jansz. van Hoorn (1561-1623). Haar eerste man, geboren te Bergen op Zoom in 1562, gestorven te Veere, was een familielid van Maria van Reigersberchs moeder Maria Nicolaï. De graad van verwantschap heb ik niet kunnen vaststellen, daar in het oudste doop- en trouwboek, dat in het Gemeente-archief van Bergen op Zoom berust, beginnende met het jaar 1585, de naam niet voorkomt en bovendien te Veere alle doop-, trouw- en begraafregisters bij de ramp van 17 mei 1940 verloren zijn gegaan.

5 Simon de Rijck (1565-1652), Amsterdams koopman, raad van 1627-1652; zie ook III n^o. 1128, p. 103 en n^o. 1130, p. 106.

6 Charles de l'Aubespine, markies van Châteauneuf.

7 De woorden: ‘Het schip ... van de comste’ en ‘t'Amsterdam ... vertreck etc.’ staan in margine.

8 Josine de Bie, weduwe van Jan de Hertoge van O(r)smael, heer van Valkenburg.

9 Johan de Knuyt; zie n^o. 1530, p. 246 n. 11.

10 Frederik Hendrik.

11 Gustaaf II Adolf.

12 Joachim Camerarius; vgl. n^o. 1598, p. 352 n. 1.

[p. 337]

Dese dagen ben ick hyer gewest bij een, dye het meeste bewint heeft van uytheemsche saecken¹. Hij seyde mij verstaen te hebben, dat de last om te letten op de trefves vanwegen Hollant was gegeven aen den prins ende ses personen, dat men vyer van dye ses hyel te zijn voor de trefves. Ick seyde wel wat van deputatie verstaen te hebben, maer niet met soo volle last als hij meende, oock niet te weten van de inclinatie. Hij meende oock, dat het officie van Duyck² wierd opgehouden om, naedat de meeste inclinatiën sullen zijn off voor off tegen de trefves, hetselve te geven aen een, dye hyer ofte daertoe meest genegen ende bequaem soude zijn. Comende in de discoursen van de groote lasten van Hollant, dye ick breedt uytmat, wist daerop te antwoorden alsoff hij al zijn leven in Gelderlant ofte Vrieslant hadde gewoont. Dit comt uyt de koocker van Aurelianus³, dye wel toont, dat de gemaeckte Hollanders veel verschillen van de geborenen ende een exempel moet zijn om niet meer sulcke sotternijen te doen. Wij spraecken oock van Orangie; hij meende de prins wel soude doen de fortificatiën te minderen om costen ende jalousie te ontgaen. Ick seyde, dat lichtelijck een favoryt gelijcke desseings soude nemen, gelijck Luines⁴ hadde gehadt, ende dat in sulcken gevalle de fortificatiën dyenden om tijdt te winnen 't welck dickmael veel was; dat de coning door de bastions geen ongelijck en conde geschieden.

Ick recommandere uE. alle onse saecken ten hoochsten.

Den XVI February XVI^cXXXI.

UE. gelieve mij te laeten weten, wat handeling op handen is nopende het kerckelijck te Niemmegen.

Men seyt de infante⁵ hyer doot ende dat Wallesteyn⁶ het leger in Nederlant comt gebieden. De executie van de paix in Italië gaet zeer wel voort ende werdt daeraen niet getwijffelt. Eenige sprecken hyer, dat Hauterive⁷ sal zijn ambassadeur te Bruissel. Ick en meen niet, dat hij zijn regiment daerom soude willen quiteren.

1 Wellicht Claude le Bouthillier; zie over hem III, p. 302 n. 12; hij was met Grotius bevriend.

2 Het raadpensionarisschap van Anthonie Duyck, die op 13 september 1629 was overleden en voor wie nog geen opvolger was aangewezen. Jacob Cats trad in zijn hoedanigheid van pensionaris van Dordrecht tijdelijk als vervanger op, tot in 1631 Mr. Adriaen Pauw voor 5 jaren benoemd werd.

3 Schuilnaam voor François van Aerssen.

4 Charles, marquis d'Albert, duc de Luynes (1578-1621), connétable de France.

5 Isabella Clara Eugenia (1566-1633), infante van Spanje, aartshertogin van Oostenrijk, souverein over de Nederlanden.

6 Albrecht von Wallenstein, hertog van Friedland; zie III, p. 16 n. 6.

7 François de l'Aubespine, markies van Hauterive.

Adres: Mijnheer, Mijn Heer Reigersberg, raedt in den Hoogen Raide in Hollant In 's Gravenhage.

In dorso met andere hand: Den 16 febr. 1631.