Algemeen letterkundig lexicon

homofone vertaling

Etym: Gr. homos = gelijk, dezelfde; fōnè = klank.

Klankvertaling, m.a.w. een vertaling die poogt om eerder de klanken dan de betekenissen van de brontekst weer te geven. Men zou bijv. op grond van deze vertaallogica het Engelse ‘wouldn’t’ kunnen vertalen als ‘woedend’.

Doordat klanken in een taal op zich niet betekenisdragend zijn (vgl. morfologie), lijkt deze vertaalmethode tegen het wezen van de vertaling in te gaan. Het is dan ook een erg atypische en controversiële benadering.

Het enige echt bekende literaire voorbeeld is dat van de experimentele vertalingen van de gedichten van Catullus door de Amerikaanse modernistische dichter Louis Zukofsky en zijn echtgenote Celia; het project liep van 1958 tot 1969 en leidde tot een tweetalige (Latijn/Engels) uitgave van het volledige werk van de Latijnse dichter (1969). Celia bereidde een meer traditionele Engelse vertaling voor en verduidelijkte het metrum van de Latijnse originelen; op basis hiervan schreef Louis een erg ‘vrije’ vertaling, die op creatieve wijze de betekenissen en woordorde van het origineel wou benaderen, maar vooral toch ook de klanken van het origineel probeerde te imiteren.

Klankvertalingen komen ook voor in meer speelse contexten als cabaret, light verse, recreationele taalkunde, e.d. In het Nederlands kent men o.m. de muziekgroep KLets die zich profileert als ‘een band die muziek maakt waarvan de teksten gebaseerd zijn op klankvertalingen’. Te bed of niet te bed was in de jaren 1970 en 1980 een bekend radioprogramma; de titel ervan was een klankvertaling van Shakespeares ‘to be or not be’.

Lit: L. Venuti, The translator’s invisibility. A history of translation (²2008), p. 186-194 • V. Broqua & D. Weissmann (red.), Sound /writing: traduire-écrire entre le son et le sens. Homophonic translation – traducson – Oberflächenübersetzung (2019).

homoeoprophoron zie alliteratie

homofoon