Algemeen letterkundig lexicon

Schwank-1

Etym: Du. klucht, potsierlijke gebeurtenis.

Een eenvoudig, realistisch grappig vertelsel, gewoonlijk uitlopend op een pointe. Het was vooral populair in de late middeleeuwen (verg. fabliau, facetie, boerde). Een groot aantal werd na de uitvinding van de boekdrukkunst verzameld en uitgegeven in zgn. ‘Schwankbücher’ (Eng. jestbooks < Lat. gesta) die de realistische literatuur van de renaissance (o.m. de picareske roman) sterk hebben beïnvloed. Een bekend voorbeeld is Tyl Ulenspiegel (1515). Als geestig verhaal is de Schwank enigszins verwant met onze hedendaagse grap of mop (Du. Witz) en de humoristische anekdote, hoewel die laatste in vergelijking met het oude kluchtverhaal korter en gevatter zijn. Ze behoren tot de zgn. einfache Formen.

Lit: E. Moser-Rath, Schwank, Witz, Anekdote: Entwurf zu einer Katalogisierung nach Typen und Motiven (1969) • E. Strassner, Schwank (1978²) • W. Theiss, Schwank (1985) • D. Chiaro, The language of jokes. Analyzing verbal play (1992) • J. van de Kooi & Th. Schuster, Märche und Schwänke aus Ostfriesland (1993) • K. Franz, Volksliteratur im neuen Kontext: Märchen, Sage, Legende, Schwank (2004).

Schwabacher

Schwank-2