isotopie

Etym: Gr. isos = gelijk; topos = plaats, onderwerp in redevoering, topic.

Semantische samenhang van een tekst op grond van algemene betekeniscategorieën (klassemen) zoals levend, dierlijk, erotisch, sociaal, enz. Wanneer een tekstgedeelte bijv. handelt over voorwerpen (een huis, bomen e.d.), dan moet het erop volgende tekstgedeelte daarmee in zekere zin samenhangen, d.w.z. dat men dan niet op gevaar af de isotopie te doorbreken, zonder overgang over een andere topos, bijv. erotiek, kan beginnen te spreken. Dit komt weliswaar voor in metaforisch, nonsensicaal of surrealistisch taalgebruik (zie metafoor, nonsenspoëzie, absurdisme), maar hier wordt met opzet een andere, vaak dieperliggende isotopie (bijv. van vervreemding of absurditeit) opgeroepen. Zie ook seem.

Lit: A.J. Greimas, Sémantique structurale (1966), vooral p. 69-101 • M. Adriaens, J. Gerits & F. Willaert, ‘Een isotopische en psychoanalytische lectuur van Pernath’ in H.C. Pernath-nummer van Nieuw Vlaams Tijdschrift 29 (1976) 6-7, p. 529-539 • F. Rastier, Sur le développement du concept d’isotopie (1981) • U. Eco, Semiotics and the philosophy of language (1984), hoofdstuk 4.