Algemeen letterkundig lexicon

isosyllabisch vers

Etym: Gr. isos = gelijk; sullabè = lettergreep.

Term uit de prosodie voor het verschijnsel, ook wel geteld vers, lettergreepvers of silbetellend vers genoemd, van een versregel die hetzelfde aantal lettergrepen telt als een of meer andere regels uit hetzelfde gedicht. Deze vorm van dichten dateert van na de middeleeuwen. Soms is de gehele tekst in eenzelfde soort isosyllabisch vers geschreven, zoals het geval is bij het sonnet. Een tekst kan meer dan één type isosyllabisch vers bevatten, bijv. ‘Aan de maane’ van J. Bellamy:

     Vorstin des nachts, volschoone Maan!
     Ai, doof een wijl uw 'heldren luister,
     En laat mij hier, in 't sombre duister,
     Bij deze boomen staan!
5   'k Wil mij aan 't vraagend oog onttrekken,
     En Gij, Gij zoudt mij hier ontdekken...
     Neen! zuivre Nachtvorstin!
     Begunstig mijne min!
     Bedek u, voor het oog der volken,
10 Met een gordijn van dikke wolken,
     Op dat de dwang, die 't al bespiedt,
     Alöm met arendsöogen ziet,
     Mij hier niet moge ontdekken! -
     Neen! laat mij hier toch veilig staan!
15 Doch wil, wanneer de tijd mij roept van hier te gaan,
     Mij tot een Leidsvrouw strekken!
     (J. Bellamy, Gezangen mijner jeugd, ed. Buijnsters, 1968, p. 53)

In dit gedicht vindt men twee groepen isosyllabische verzen, namelijk (a) de acht-, resp. negensyllabige regels (1, 2, 3, 5, 6, 9, 10, 11, 12, 14) en (b) de zes- resp. zevensyllabige regels (4, 7, 8, 13, 16). De twaalfsyllabige versregel (vs. 15) staat apart, want zo is er geen tweede.

Getelde verzen zijn vaak metrisch (metrum), zoals in bovenstaand gedicht, maar dat is niet noodzakelijk. Zo schreef H. Roland Holst-van der Schalk nogal wat gedichten in getelde, niet-metrische verzen. Men zie in dit verband de eerste acht regels van het sonnet ‘Liefde is sterker dan de dood’, luidend:

   Liefde is sterker dan de dood'. - Wat staat
   van een volschoone zekerheid gedragen
   dit woord tusschen veel zwakke twijfeltrage
   woorden, als een oneindig-mild gelaat
   geheven! Een stroom van beloften gaat
   uit zijn oogen naar onze omwolkte dagen
   en maakt ze rijk aan gelukkige vragen
   en heerlijke beloften, boven maat.
   (H. Roland Holst-van der Schalk, Verzonken grenzen, 1918, p. 10)

Lit: A.P. Braakhuis, De thematische structuur van de versregel (1962) • G. Kazemier, In de voorhof der poëzie (1965), p. 36-37 • M. Halle, 'Syllable-counting meters and pattern poetry in the Old Testament' in A. Borg e.a. (red.), Studia linguistica et Orientalia memoriae Haim Blanc dedicata (1989), p. 110-120.

isomorfisme

isotopie