Algemeen letterkundig lexicon

constitutio

Etym: Lat. gesteldheid, positie, bepaling.

Begrip uit de retoriek (gerechtelijke rede) dat refereert aan de verdedigingsposities van een redenaar bij een debat met de aanklager. Deze juridische stellingname behoort tot het domein van de inventio, meer bepaald tot de intellectio. De leer van de constitutio, ook statusleer genoemd, wordt beschouwd als de ‘summa quaestio’. De verdediger kan de volgende vier posities innemen: status coniecturalis, status definitionis, status qualitatis en status translationis:

- De status (of constitutio) coniecturalis betreft de vraag of de beschuldigde de misdaad heeft begaan (‘an fecerit’). De verdediger ontkent de feiten of zijn betrokkenheid (‘Ik nam dat voorwerp niet weg’).

- De status definitionis of constitutio definitiva wil de feiten juridisch definiëren en stelt de vraag naar de precieze daad (‘an hoc fecerit’). De verdediger geeft de feiten wel toe, maar verzet zich tegen een voor hem ongunstige juridische bepaling (‘Het ging niet om diefstal; in feite was het voorwerp in kwestie mijn eigendom’).

- De status qualitatis of constitutio generalis onderzoekt of de betrokken feiten op een of andere wijze te rechtvaardigen zijn (‘an iure fecerit’). De verdediger bekent wel de feiten en aanvaardt hun juridische bepaling, maar meent zich toch te kunnen rechtvaardigen (‘Ik stal die dolk uit de hand van een waanzinnige’).

- De status translationis of constitutio translativa betreft de gegrondheid van de aanklacht (‘an actio iure intendatur’); de verdediger acht de rechtbank onbevoegd of betwist de rechten van de aanklager om als zodanig op te treden.

consonantie-3

constructio ad sensum