Algemeen letterkundig lexicon

peripetie

Etym: Gr. peripeteia = onverwachte omslag of wending < peri = om(heen); piptein = vallen.

Term afkomstig van Aristoteles in diens Poetica. In het klassieke drama onderscheidt men vijf fasen (achtereenvolgens expositie, intrige, climax-2, catastrofe en peripetie) die gewoonlijk samenvallen met de vaste opeenvolging van vijf bedrijven. De peripetie vormt in het drama de beslissende wending ten goede of ten kwade, veelal ten gevolge van een bodeverhaal, een ontmoeting of een herkenning (agnitio) die de protagonist tot inzicht brengen. De peripetie wordt gevolgd door de catharsis en is de inleiding tot de uiteindelijke ontknoping en de afwikkeling van het drama.

In Vondels Gijsbreght van Aemstel (1637) zorgt de aartsengel Rafaël in het vijfde bedrijf voor de beslissende wending. Gijsbreght buigt voor deze gezant van God en legt tenslotte het harnas af om met Badeloch te vertrekken (vs. 1823-1877).

Lit: O. Mann, Poetik der Tragödie (1958) • B. Verhagen, Dramaturgie (1963²) • G. Freytag, Die Technik des Dramas (1965¹⁴).

periodus-2

periplous