Algemeen letterkundig lexicon

wettelijk depot

Begrip uit de bibliotheekwereld voor de wettelijke verplichting aan uitgevers om van al hun uitgaven één of meer exemplaren in te leveren bij de overheid, gewoonlijk de nationale bibliotheek. In vrijwel alle landen ter wereld bestaat zo'n wet; in Nederland (nog) niet. In België is het wettelijk depot sinds 1966 verbonden aan de Koninklijke Bibliotheek Albert I; in Nederland is men uiteindelijk in 1974 gekomen tot een aan de Koninklijke Bibliotheek in Den Haag verbonden Depot van Nederlandse Publikaties en Nederlandse Bibliografie, waar de meeste Nederlandse uitgevers een exemplaar van hun uitgaven deponeren volgens een verplichting, opgenomen in artikel 16a van het Reglement Handelsverkeer van de Vereeniging ter Bevordering van de Belangen des Boekhandels. Alleen op basis van een goed functionerend depot is het mogelijk een enigszins complete nationale bibliografie te vervaardigen.

Een bij het depot aangeboden boek wordt voorzien van een D-nummer, dat afgedrukt kan worden op de verso-zijde van het titelblad of in het colofon. De verplichting tot inleveren van een exemplaar van een uitgave bij een overheid is niet nieuw. Reeds in de 16^de eeuw vaardigde Frans I een dergelijke maatregel uit voor zijn koninklijke bibliotheek. Toen Plantijn in 1579 de officiële stadsdrukker van Antwerpen werd, verplichtte hij zich om van al zijn drukken een exemplaar op het stadhuis af te leveren. In 1688 werden de Utrechtse boekdrukkers verplicht een exemplaar af te staan voor de Stadsbibliotheek, een bepaling die in 1753 nog eens herhaald werd. Een poging van de gemeente Deventer in 1761 om van ieder in Deventer gedrukt boek een exemplaar in de Athenaeumbibliotheek opgenomen te krijgen liep op niets uit.

Het wettelijk depot is in het verleden ook misbruikt voor preventieve censuur en in het kader van auteursrechtregelingen. In Nederland werd aan de depotregeling voor het auteursrecht in 1912 een eind gemaakt; in België was dat in 1886 al gebeurd. België is overigens een van de weinige landen die van elk drukwerk slechts één exemplaar opeisen. Zo zijn er nog wel andere verschillen in de manier waarop de verschillende landen het wettelijk depot omschrijven. Met name de precieze definitie van de betrokken materie is van belang: enkel drukwerk of ook foto-, geluids- en filmmateriaal? Een recenter probleem betreft ook het deponeren van teksten die digitaal zijn vastgelegd.

Lit: A.W. Willemsen, ‘Het wettelijk depot van publikaties in Nederland. Enkele kanttekeningen bij een slepende affaire’ in Boeken verzamelen. Opstellen aangeboden aan Mr J.R. de Groot [...] (1983), p. 320-331 • P. Pesch, ‘Utrechtse drukken’ in Handschriften en oude drukken van de Utrechtse Universiteitsbibliotheek (1984²), p. 333-334 • J.C. Bedaux, ‘425 jaar Stadsbibliotheek Deventer’ in Stads- of Athanaeumbibliotheek Deventer 1560-1985 (1985), p. 15 • Vijf eeuwen Stadsbibliotheek Antwerpen (1985), p. 7-9 • Ed van Eeden (red.), 25 Jaar Depot van Nederlandse Publicaties, Koninklijke Bibliotheek (1998).

wet	whodunit zie detectiveroman