Algemeen letterkundig lexicon

hypercatalectisch

Etym: Gr. kata-lègein = ophouden, eindigen; huper = over; vandaar over, verder dan het einde.

Term uit de prosodie voor de syllabe-overtolligheid aan het eind van een metrische versregel (metrum). Het verschijnsel komt in de Nederlandstalige poëzie vaak voor. Zo maakt een vergelijking van de eerste en de tweede regel van Kloos’ sonnet ‘Ik denk altoos aan u’ duidelijk, dat de eerste regel hypercatalectisch is (cursivering van ons):

Ik denk / altoos / aan u,/  als aan / die droo/men
Waarin, / een gan/schen, lan/gen, zaal/gen nacht,/
(W. Kloos, Verzen, dl. 1, 1917³, p. 7)

Behalve in jambische (jambe) verzen, zoals het bovenstaande gedicht van Kloos, komt het verschijnsel ook voor in regels met een andere versmaat, bijv. in de derde regel van de eerste strofe van ‘De zelfmoordenaar’ van Paaltjens (geschreven in de anapest):

In het diepst / van het woud
- ’t Was al herfst / en erg koud -
Liep een heer / in zijn eent/je te dwa/len.
(P. Paaltjens, Snikken en grimlachjes, 1867, p. 49)

Zie ook catalectisch.

hypercanon / counter-canon / shadow canon

hypercorrectie