Algemeen letterkundig lexicon

clausule

Etym: Lat. clausula = slot, einde van een strofe < claudere = sluiten.

Middeleeuwse benaming voor (het slotvers-1 van) een strofe van 13 (ook 19) regels met twee of vier rijmklanken; het rijmschema is: aab aab aab aab b, of: abab bcbc cdcd d. Bij uitbreiding: aanduiding van het 13-regelige gedicht zelf, bijv. Jacob van Maerlants Die clausule van der bible (ed. Verdam en Leendertz, 1918). De clausulevorm werd vooral door Jacob van Maerlant gebruikt. Bijna al zijn strofische gedichten zijn opgebouwd uit strofen van 13 versregels, bijv. Van den lande van over zee (ed. Stuiveling, 1966):

Kersten man, wats di ghesciet?
Slaepstu? Hoe ne dienstu niet
Jhesum Christum dinen here?
Peins! En doghede hi dor di menich verdriet
doe hi hem vanghen ende crucen liet,
int herte steken metten spere?
’t Lant, daer hi zijn bloet in sciet,
gaet al te quiste, als men siet.
Lacy! Daer en is ghene were.
Daer houdt dat Sarracijnsche diet
die keirke onder zinen spiet
daerneder ende doet haer groet onnere.
Ende di en dunkes min no mere!

Clausulen van 19 versregels (rijmschema aab aab aab aab aab aabb) zien we in de ‘Vierde Martijn’ (ed. Hegman, 1958).

Lit: J.B. Oosterman, 'Maerlant bewerkt: over "Die clausule vander Bible" en een berijmd gebed' in Tijdschrift voor Nederlandse taal- en letterkunde 108 (1992) 2, p. 143-155.

clausula

clerihew