Algemeen letterkundig lexicon

dubbelzinnigheid

Aanduiding voor de ambiguïteit of meerduidigheid van een taaluiting. Vaak ontstaat dubbelzinnigheid door homonymie. Als de dubbelzinnigheid intentioneel is, is ze verwant aan de woordspeling. Een voorbeeld is te vinden in het volgende sneldicht van Huygens:

Pier schonk zijn wilde wijf een klink drie vier om niet;
de buurt stond overend en bad hem dat hij ‘t liet.
Zoet, vrienden, zei hij, zoet, ‘k heb kwalijk half gedaan:
z’is onder mijn bewind, ik moet er acht op slaan.
(Dichten op de knie, ed. G.W. Hellinga, 1956, p. 154)

Soms gebruikt men de term voor een uitlating met een scabreuze of erotische bijbedoeling; hij is dan vrijwel synoniem met double entente of double entendre (Fr.).

Lit: J.G. Kooij, Ambiguity in natural language (1971) • J. van der Sluis & D. Vellenga (red.), Als je begrijpt wat ik bedoel!: lezingencyclus over ambiguïteit: dubbel- en meerzinnigheid (1988) • J.A. van Laar, The dialectic of ambiguity: a contribution to the study of argumentation (diss., 2003) • W. Klein (red.), Ambiguität, speciaal nummer van Zeitschrift für Literaturwissenschaft und Linguistik 40 (2010) • M. Goth, 'Double entendre in restoration and early eighteenth-century comedy' in A. Zirker & E. Winter-Froeme (red.), Wordplay and metalinguistic / metadiscursive reflection: Authors, contexts, techniques, and meta-reflection (2015), p. 71-94.

dubbeltalent

dubitatio