Algemeen letterkundig lexicon

beschrijving-1

Verbale schildering van personen, objecten, landschappen, interieurs enz. Dergelijke descriptieve (Lat. descriptio < de-scribere = be-schrijven) passages kunnen uitvoerig zijn, waarbij men een opsomming kan geven van vrijwel alle eigenschappen, of bondig door een suggestie te geven van het te beschrijven object of een aantal van de meest opvallende details. Zie ook evidentia en ekfrasis.

Beschrijvingen komen voor in alle literaire vormen. In de verhalende genres gebruikt men de beschrijving van oudsher als vertelwijze naast het bericht, de scenische presentatie en eventuele beschouwelijke commentaren. In de 19^de-eeuwse roman kwamen vaak zeer uitvoerige beschrijvingen voor, bijv. bij een realistisch auteur als Balzac of in de historische roman, waar ze doorgaans de functie hebben om door detaillering en sfeerschepping de couleur locale te versterken. Daarnaast kunnen beschrijvingen ook ten dienste staan van karakterisering of van de spanningsopbouw (spanning), m.n. door de vertraging die ze veroorzaken. De beschrijving werd een conventioneel onderdeel van de roman en werd soms zelfs een doel op zichzelf, met het gevolg dat het handelingsverloop van secundair belang werd. Het proza van de Tachtigers bijv. kende een type beschrijvingen dat sterk beïnvloed was door het impressionisme. Sommige van hun korte prozawerken bestonden vrijwel uitsluitend uit beschrijving, waarbij vooral kleur- en lichtindrukken een belangrijke rol speelden. Deze ‘proza-schetsen’ behoren tot de door Forum zo gesmade beschrijvingskunst van de Tachtigers. Een bekend voorbeeld daarvan is Arij Prins’ Uit het leven (1885). Verder staan auteurs als Jakobus van Looy en (later) Stijn Streuvels bekend als ‘beschrijvers’. In het moderne proza worden onder invloed van veranderde literatuuropvattingen uitvoerige beschrijvingen veeleer vermeden, bijv. omdat ze de vaart uit het verhaal halen.

Lit: Ph. Hamon, Introduction à l’analyse du descriptif (1981) • Towards a theory of description, themanummer van Yale French studies (1981) • J. Bessière (red.), L’ordre du descriptif (1988) • G. Ueding (red.), Historisches Wörterbuch der Rhetorik, dl. 1 (1992), kol. 1495-1510; dl. 2 (1994), kol. 549-553 • De beschrijving, themanummer van Raster (1993) • J.M. Adam, La description (1993) • Ph. Hamon, Du descriptif (1993) • T. Sintobin, Wie schaft er op de woorden? Vijf keer Streuvels lezen (2005), p. 1-29 • W. Wolf & W. Bernhart (red.), Description in literature and other media (2007) • J. Douthwaite, D.F. Virdis & E. Zurru (red.), The stylistics of landscapes, the landscapes of stylistics (2017).

bescheidenheidsmeervoud zie pluralis modestiae

beschrijving-2