Algemeen letterkundig lexicon

exemplaar-1

Etym: Lat. exemplar = evenbeeld, afschrift, kopie.

Bibliografische term voor één individueel drukwerk dat deel uitmaakt van een druk, oplage of uitgave. In principe horen alle exemplaren van een oplage een identieke tekst te bevatten omdat ze binnen één tijdsgeheel van hetzelfde zetsel gedrukt zijn. Door de werkwijze in drukkerswerkplaatsen komt het echter vaak voor dat exemplaren door correcties op de pers (correctie op de pers) onderling verschillen. Daardoor kan men verschillende staten (staat) in de tekst van een binnenvorm of buitenvorm constateren. De wetenschap die zich bezighoudt met het opsporen en verklaren van verschillen tussen exemplaren van een oplage of druk is de analytische bibliografie. Het vaststellen van wat een exemplaar van een boek in materieel opzicht moet bevatten, is vooral voor het oudere drukwerk vaak problematisch. Daartoe is het nodig te collationeren, te vergelijken met andere exemplaren. Inhoudelijke collatie is vervolgens nodig om uiteindelijk de ideal copy te kunnen vaststellen. Soms blijken exemplaren dan samengesteld uit katernen van verschillende drukken (made-up copy).

Lit: F.A. Janssen, Auteur en drukker in de geschiedenis van de typografische vormgeving (1989).

exempel zie exemplum

exemplaar-2 zie legger