Lexicon van de jeugdliteratuur

Vaktijdschriften

door Herman Verschuren

De beschrijving blijft beperkt tot die periodieken die de jeugdliteratuur tot voornaamste onderwerp hebben. Tijdschriften die regelmatig aandacht schenken aan jeugdliteratuur (zoals sommige onderwijsvakbladen) blijven buiten beschouwing.

Nederland en Vlaanderen

Het eerste vaktijdschrift over jeugdliteratuur in het Nederlands taalgebied was Verkenningen op het gebied van de jeugdliteratuur (1970-1982), een uitgave van Uitgeverij nib, onder redactie van Jan C. Villerius, vanaf jaargang 7 (1974) onder redactie van Annet van Battum, Cor van der Burg, Steven van Campen en Marijke van Raephorst. Het was losbladig, er verschenen tien afleveringen per jaar. De opmaak was zodanig dat ook opbergen per onderwerp mogelijk was. De inhoud bestond grotendeels uit besprekingen, biografieën, korte artikelen over werken met boeken, en berichten.

In 1976 verscheen Project jeugdliteratuur, een uitgave van Tjeenk Willink/Noorduijn (dochter van Educaboek), onder redactie van Theo Vesseur en Jacques Vos, waarbij zich later Marry Remery voegde, met op de achtergrond een redactieraad. Ook deze uitgave was losbladig en was zo ingericht dat de artikelen per onderwerp konden worden opgeborgen. De inhoud bestond grotendeels uit artikelen over leesonderwijs, werken met boeken, kunstzinnige vorming, artikelen over auteurs en illustratoren en hun werk en besprekingen. Vergeleken met het eerstgenoemde periodiek waren de artikelen langer en grondiger.

Project jeugdliteratuur werd in 1980 opgevolgd door Leestekens. Uit de redactie van het Project bleef Jacques Vos, hoofdredacteur, met een redactie die wisselde van samenstelling. De opzet was nieuw. Niet meer losbladig, levendiger van opmaak. De artikelen werden iets korter en journalistieker, en er verschenen berichten. Leestekens bereikte een oplage van 2.000. Dat was voor de uitgever niet genoeg. Het laatste nummer verscheen in juni 1986.

Een Vlaams-Nederlands initiatief in 1976 was Zozo, een onregelmatig verschijnend tijdschrift (eigenlijk meer een reeks brochures) dat vooral besprekingen en beschouwende artikelen bevatte, en dat voortkwam uit de activiteiten van → werkgroepen.

Het was een uitgave van Pax Christi Vlaanderen, vanaf nummer 3 van Sfinks en vanaf nummer 5 van Infodok. Er verschenen vijf nummers, het laatste nummer verscheen in 1981.

Een andere reeks brochures, Plus Min Boek, werd overigens in 1974 ook door een werkgroep gestart. Er verschenen echter slechts twee nummers (zie → werkgroepen).

Reflex (1976-1984, nblc) was in feite nog meer dan Zozo een reeks (doorgenummerde) brochures. Veel nummers bevatten slechts één, uitvoerige bijdrage. De reeks startte als een uitgave van Van In, onder een aan Jeugdboekengids gelieerde redactie, maar werd na enkele nummers een gezamenlijke uitgave van nblc en Van In, met een Nederlands-Vlaamse, zo nu en dan van samenstelling wisselende redactie.

De schoolmediatheek (vanaf 1977) is een losbladige uitgave van het Nederlands Bibliotheek en Lektuur Centrum, met drie nummers per jaar, onder een redactie die van samenstelling wisselt, op hoofdredacteur en nblc-medewerker Huib van Namen na. Ook dit periodiek is zo ingericht dat opbergen per onderwerp mogelijk is. De inhoud bestaat uit korte, op de praktijk van het Nederlandse basisonderwijs gerichte artikelen en besprekingen, en de laatste jaren ook enkele columns. De schoolmediatheek heeft een oplage bereikt van 3.500 en had anno 1991 een oplage van 3.200. Het blad wordt vaak door schoolbibliotheekdiensten van bibliotheken in een dienstenpakket aan scholen opgenomen.

Jeugdboekengids (vanaf 1959) is een tien keer per jaar verschijnende uitgave van het Katholiek Centrum voor Lectuur en Bibliotheken te Antwerpen, oorspronkelijk een katern in Boekengids, vanaf 1977 als afzonderlijk tijdschrift verkrijgbaar. De inhoud bestaat grotendeels uit besprekingen, die voor veel Vlaamse bibliotheken dezelfde functie vervullen als de zogenaamde aanschafinformaties van het nblc voor de Nederlandse bibliotheken. De redactie wisselt zo nu en dan van samenstelling, Paul Waterschoot was heel lang hoofdredacteur, werd in 1988 opgevolgd door Marita de Sterck, die vanaf 1981 al redactiesecretaris was en op haar beurt eind 1991 vertrok. Zij werd opgevolgd door Luc Lannoy.

Ook En nu over jeugdliteratuur was een tijdschrift van het nblc. Van 1973 t/m 1978 was het een mededelingenbulletin voor de dienst Boek en Jeugd (zie → nblc, dienst Boek en Jeugd). In 1979 veranderde het in een tijdschrift (zes nummers per jaar), met artikelen over auteurs en illustratoren en hun werk, werken met boeken (met name jeugdbibliotheekwerk) en veel besprekingen, verslagen en berichten. In 1987 veranderde het andermaal, nu van naam (die werd Leesgoed, tijdschrift over kinderboeken) en opmaak.

De redactionele formule van Leesgoed bleef nagenoeg dezelfde, zij het dat gaandeweg meer artikelen over leesonderwijs en onderzoek naar leesgewoontes verschijnen. De negen- tot twaalfkoppige redactie wisselt zo nu en dan van samenstelling, op hoofdredacteur en nblc-medewerker Herman Verschuren na. Sinds de verandering van naam maken ook enkele Vlamingen deel uit van de redactie. Leesgoed had anno 1991 een oplage van 2.000.

In 1982 startte het Lexicon van de jeugdliteratuur, een losbladige uitgave met periodieke aanvullingen. Het Lexicon bereikte een oplage van 2.500.

Pluizer (1984-1986) was een initiatief van een groep recensenten van de plob, de (Vlaamse) Pluralistiese Organisatie voor Biblioteekgebruik, en een uitgave van de plob, aanvankelijk in samenwerking met Infodok. Deze groep, het ‘Kollektief Pluizer’, vormde tevens de redactie, onder leiding van Annelies Devos. Pluizer bereikte een oplage van 600. Die bleek uiteindelijk onvoldoende levensvatbaarheid te bieden. Annelies Devos heeft daarna nog enige tijd deel uitgemaakt van de redactie van Leesgoed.

Het jongste initiatief ten slotte, in 1987, is het Documentatieblad Kinder- en Jeugdliteratuur van het in 1986 opgerichte Platform voor Kinder- en jeugdliteratuur. Het verschijnt in principe vier keer per jaar en bevat grotendeels artikelen, vaak de weergave van lezingen gehouden tijdens de door het Platform georganiseerde studiedagen, en berichten uit de werkgroepen van het Platform. Er is verhoudingsgewijs veel aandacht voor onderzoek naar leesgewoontes en voor het werk van auteurs en illustratoren. De redactie wisselt van samenstelling, op hoofdredacteur Toin Duijx, secretaris van het Platform, na. Het Documentatieblad had anno 1991 een oplage van 550, bestaande uit de begunstigers van het Platform.

Van alle initiatieven zijn anno 1991 slechts vier gebleven: buiten het Lexicon (strikt genomen geen tijdschrift) De schoolmediatheek, Leesgoed, Jeugdboekengids en het Documentatieblad Kinder- en Jeugdliteratuur, uitgaven met ieder een heel eigen karakter en publiek. Opmerkelijk is dat Jeugdboekengids in Nederland slechts enkele tientallen abonnees heeft, terwijl omgekeerd ook de Nederlandse tijdschriften Schoolmediatheek en Documentatieblad in Vlaanderen nauwelijks of geen abonnees hebben, en Leesgoed slechts een paar honderd.

Buitenland

Er zijn in de wereld 50 à 100 tijdschriften op het gebied van de jeugdliteratuur. De enige plaats ter wereld waar ze alle te zien zijn, is de Internationale Jeugdbibliotheek te München. Daar is een tentoonstelling vervaardigd, die men kan huren.

De catalogus telt 200 titels; daarin zijn echter ook uitgaven als periodiek verschijnende documentatiemappen en de jaarlijkse gids Boek en jeugd opgenomen; het begrip tijdschrift is heel erg ruim genomen. De Landen-Index van de catalogus toont dat de meeste periodieken afkomstig zijn uit de westerse landen, met de vs, Groot-Brittannië, Duitsland en Frankrijk aan top. Er waren anno 1990 echter ook periodieken over kinderboeken in Argentinië en veel andere Latijns-amerikaanse landen, de meeste Oost-europese landen, Australië, India, Iran, Israël, Japan, Korea, Nepal, Nieuw-Zeeland, Nigeria, Zuid-Afrika en Zimbabwe. Er is bovendien een internationaal tijdschrift, Bookbird, het blad van de → International Board on Books for Young people (ibby).

Engelstalige vaktijdschriften

- Children's Literature in Education. Zeer gedegen studies, onder redactie van een Brits-Amerikaanse redactie.

- The Horn Book Magazine. Bevat evenals School Library Journal vooral besprekingen van Amerikaanse jeugdliteratuur. Hetzelfde voor de Britse markt bieden Growing Point en Junior Bookshelf.

- Journal of Youth Services in Libraries. Behoorlijke artikelen, veel nieuws. Dat laatste geldt ook voor SLJ. Voor de Amerikaanse jeugd- en schoolbibliothecarissen.

- The Lion & The Unicorn. Zeer gedegen studies. Amerikaanse redactie.

- School Library Journal. Slaat alle andere bladen in hoeveelheid advertenties, tweederde van de inhoud. Korte artikelen. Opmerkelijk: ook veel besprekingen van audiovisuele materialen en computerprogramma's voor kinderen en/of onderwijs. Amerikaanse redactie.

- Signal. Brits. Gedegen artikelen. Uitgave van The Thimble Press, Aidan Chambers, redactie Nancy Chambers.

Het door een internationale redactie bestierde degelijke Phaedrus wordt niet meer uitgegeven.

Wie tijdschriften zoekt om Engelstalige ouders op de hoogte te houden, kan gebruik maken van de publieksgerichte Britse tijdschriften Books for keeps (School Bookshops Association) en Books for your children.

Duitstalige vaktijdschriften

- 1000und1Buch. Oostenrijk. Een gezamenlijke uitgave van Oostenrijkse instellingen. Artikelen, nieuws.

- Beiträge zur Kinder- und Jugendliteratur. brd sinds 1990. Was van het Kuratorium für Sozialistische Kinderliteratur der ddr. Bestond in 1991 nog, maar voortzetting was uiterst onzeker. Bevat(te) nieuws en gedegen artikelen.

- Eselsohr. brd. De enige specifiek op jeugdliteratuur gerichte nieuwsdienst, althans een poging daartoe

want de meeste abonnees zijn gewoon belangstellenden. Veel nieuws, besprekingen en interviews, desgewenst (en tegen vergoeding) ter overname.

- Fundevogel. brd. Dankt zijn ontstaan aan het Institut für Kinderbuchforschung van de Goethe-universiteit te Frankfurt a/M. Ieder nummer telt ten minste één goed artikel. Veel nieuws.

- Informationen Jugendliteratur und Medien. brd. Gedegen artikelen en nieuws in slecht leesbare letter. Directe voortzetting van de in 1893 gestarte Jugendschriften-Warte van Heinrich Wolgast.

- Jugendbuchmagazin. brd. Gedegen artikelen in nóg slechter leesbare letter dan Informationen Jugendliteratur und Medien. Veel besprekingen.

- Jugendliteratur. Zwitserland. Blad van de Schweizerische Bund für Jugendliteratur. Artikelen, nieuws.

- JuLit. brd. Blad van de Arbeitskreis für Jugendliteratur, het Duitse platform voor alle andere instellingen en personen actief op dit gebied. Veel verslagen van seminars, veel juryrapporten.

- Kinder - Bücher - Medien. Blad van de Arbeitskreis Roter Elefant, de Duitse tegenhanger van de Nederlandse en Vlaamse → werkgroepen. Wordt om beurten geredigeerd door diverse groepen.

Franstalige vaktijdschriften

(Alle uit Frankrijk tenzij anders vermeld)

- Lecture jeunesse. Artikelen, besprekingen, beperkt zich tot literatuur voor 12-18 jaar.

- Nos enfants et leurs livres. Brussel. Besprekingen, nieuws.

- Nous voulons lire. Korte artikelen, besprekingen.

- La revue des livres pour enfants. Korte artikelen aangevuld met gedegen ‘dossiers’, veel besprekingen en nieuws. Uitgave van het Franse documentatiecentrum voor jeugdliteratuur, La Joie par les Livres, Parijs.

29 Lexicon jeugdliteratuur
juni 1992